Trẻ béo phì có nhiều khả năng phát triển bệnh gan nhiễm mỡ

Theo các bác sĩ Khoa Gan mật, Bệnh viện Nhi Trung ương, ở trẻ em, bệnh gan nhiễm mỡ còn được gọi là bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) - là tình trạng chất béo dư thừa được lưu trữ trong gan. Sự tích tụ chất béo này không phải do sử dụng nhiều rượu.

Bệnh gồm 2 thể chính là gan nhiễm mỡ nhẹ và viêm gan nhiễm mỡ không do rượu.

Gan nhiễm mỡ nhẹ là dạng gan nhiễm mỡ trong đó trẻ bị tăng chất béo trong gan, nhưng ít hoặc không bị viêm hoặc tổn thương tế bào gan. Gan nhiễm mỡ nhẹ thường không tiến triển để gây ra các biến chứng hoặc tổn thương gan vĩnh viễn.

Viêm gan nhiễm mỡ không do rượu là dạng gan nhiễm mỡ trong đó trẻ bị viêm gan và tổn thương tế bào gan, bên cạnh việc tích tụ chất béo trong gan. Tình trạng viêm và tổn thương tế bào gan có thể gây xơ hóa hoặc tạo sẹo cho gan và có thể dẫn đến xơ gan hoặc ung thư gan.

Tại Hoa Kỳ, các nhà nghiên cứu ước tính rằng gần 10% trẻ em từ 2 đến 19 tuổi ở nước này có tình trạng gan nhiễm mỡ. Bệnh đã trở nên phổ biến hơn ở trẻ em trong những thập kỷ gần đây, một phần là do tình trạng béo phì ở trẻ em đã trở nên phổ biến hơn.

Theo các bác sĩ, trẻ em mắc một số bệnh, bao gồm béo phì và các tình trạng liên quan đến béo phì, có nhiều khả năng phát triển bệnh gan nhiễm mỡ. 

Phần lớn trẻ em bị gan nhiễm mỡ nhẹ thường không phát triển các biến chứng về gan. Tuy nhiên, một số trẻ bị bệnh gan nhiễm mỡ có thể dẫn đến các biến chứng về gan như xơ gan và ung thư gan. Nếu xơ gan dẫn đến suy gan, có thể cần phải ghép gan.

Ngoài ra, trẻ em bị gan nhiễm mỡ có nguy cơ mắc một số vấn đề sức khỏe cao hơn, bao gồm bệnh tiểu đường tuýp 2, hội chứng chuyển hóa, các tình trạng có thể là một biểu hiện của hội chứng chuyển hóa, chẳng hạn như tăng huyết áp, tăng mỡ máu.

Các triệu chứng của bệnh gan nhiễm mỡ ở trẻ em

Bệnh gan nhiễm mỡ ở trẻ em thường diễn biến thầm lặng với ít hoặc không có triệu chứng. Trẻ có thể không có triệu chứng ngay cả khi chúng phát triển thành xơ gan. Tuy nhiên, một khi các triệu chứng phát sinh, bệnh nhi có thể đã bị tổn thương gan vĩnh viễn.

Nếu có các triệu chứng của bệnh, trẻ có thể cảm thấy mệt mỏi, dễ mệt hoặc khó chịu vùng gan, ở phía trên bên phải của bụng.

Về nguyên nhân của bệnh gan nhiễm mỡ, hiện nay, các chuyên gia vẫn chưa biết chính xác lý do tại sao một số người tích tụ chất béo trong gan trong khi những người khác thì không.

Tuy nhiên, gan nhiễm mỡ đều có mỗi liên hệ với những điều sau: Thừa cân hoặc béo phì; Kháng insulin, trong đó các tế bào của cơ thể không hấp thụ đường để đáp ứng với hormone insulin; Tăng đường huyết, cho thấy tiền tiểu đường hoặc tiểu đường loại 2; Mỡ máu tăng cao, đặc biệt là triglycerid.

Những vấn đề sức khỏe này xuất hiện, thúc đẩy sự tích tụ chất béo trong gan. Đối với một số người, chất béo dư thừa hoạt động như một chất độc đối với các tế bào gan, gây viêm gan, có thể dẫn đến sự tích tụ các mô sẹo trong gan. Một số gen nhất định cũng có thể làm tăng cơ hội phát triển gan nhiễm mỡ ở trẻ.

Ngoài ra, các bác sĩ cũng cho biết những nguy cơ của bệnh gan nhiễm mỡ bao gồm: Cholesterol máu cao; Triglycerid trong máu cao; Hội chứng chuyển hóa; Béo phì, đặc biệt là béo bụng; Hội chứng buồng trứng đa nang; Chứng ngưng thở lúc ngủ; Bệnh tiểu đường tuýp 2; Suy tuyến giáp; Suy tuyến yên.

Thay đổi lối sống giúp cải thiện tình trạng gan nhiễm mỡ ở trẻ em

Các bác sĩ khuyến cáo, trẻ thừa cân hoặc béo phì nên giảm cân để điều trị gan nhiễm mỡ.

Không có đủ bằng chứng để xác định xem có cần cải thiện BMI (chỉ số khối cơ thể, được tính từ chiều cao và cân nặng) hoặc giảm cân ở mức độ nào để cải thiện tình trạng bệnh ở trẻ em hay không. Tuy nhiên, trong các nghiên cứu dành cho người lớn, giảm ≥ 10% trọng lượng cơ bản có liên quan đến ≥90% thoái giảm của gan nhiễm mỡ.

Cha mẹ cần thay đổi lối sống cho trẻ. Cụ thể:

- Tránh đồ uống có đường: các thử nghiệm lớn đã chứng minh rằng giảm đồ uống có đường làm giảm mỡ ở trẻ em và có thể có lợi cho trẻ em thừa cân và béo phì bị gan nhiễm mỡ.

- Thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh, cân bằng. Để trẻ khỏe mạnh, cần thực hiện một số hướng dẫn bao gồm: đồ uống chỉ bao gồm nước hoặc sữa không béo, chất béo trong chế độ ăn nên bao gồm 25 - 30% lượng calo hàng ngày và chế độ ăn uống nên bao gồm thực phẩm giàu chất.

- Tập thể dục cường độ trung bình đến cao hàng ngày. Các thử nghiệm cũng cho thấy có sự giảm đáng kể mỡ gan ở hai nhóm tập thể dục nhịp điệu và thể dục đối kháng.

Theo hướng dẫn hoạt động thể chất năm 2008 của Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Hoa Kỳ, trẻ em nên có 60 phút hoạt động thể chất mỗi ngày. Ngoài ra, nên cho trẻ hoạt động thể lực cường độ mạnh 3 ngày trong tuần, vận động tăng cường cơ bắp 3 ngày trong tuần, vận động thể lực tăng cường cho xương 3 ngày trong tuần.

- Thời gian sử dụng thiết bị điện tử dưới 2 giờ/ngày.

Bác sĩ cũng lưu ý, nên bắt đầu sàng lọc bệnh gan nhiễm mỡ từ 9 - 11 tuổi cho tất cả trẻ béo phì và trẻ thừa cân có yếu tố nguy cơ (rối loạn phân bố mỡ thể trung tâm, kháng insuline, đái tháo đường hoặc tiền đài tháo đường, rối loạn lipid máu, ngừng thở khi ngủ, tiền sử gia đình gan nhiễm mỡ không do rượu).

Sàng lọc sớm hơn nếu trẻ có yếu tố nguy cơ như béo phì nặng, tiền sử gia đình bị gan nhiễm mỡ, suy tuyến yên.