Mới là hoạt động bề nổi
Khuyến đọc là một trong những hoạt động quan trọng nhằm góp phần nâng cao trình độ dân trí, tạo nền tảng cơ bản cho sự phát triển của quốc gia; đồng thời là giải pháp then chốt cho sự phát triển của ngành xuất bản. Bởi vậy, từ lâu, công tác khuyến đọc đã được những người trong ngành quan tâm.
Tại giao lưu “Khuyến đọc - Hành trình lan tỏa văn hóa đọc”, ông Lê Hoàng - Ủy viên Thường vụ Hội xuất bản Việt Nam, Giám đốc Công ty TNHH Đường Sách TP. Hồ Chí Minh chia sẻ: “Vấn đề quan trọng tác động tới sự phát triển của ngành sách chính là việc đọc, là bạn đọc - người quyết định việc tiêu thụ sách, nuôi ngành xuất bản. Do đó tôi bắt đầu quan tâm tới việc đọc từ khi làm Giám đốc Nhà xuất bản Trẻ, nhưng tập trung vào việc mang sách đến nhiều thị trường hơn. Còn khuyến đọc, lan tỏa văn hóa đọc, thói quen đọc… xuất hiện với các hoạt động sau này”.
Là người làm sách từ năm 2007, và năm 2008 tổ chức Tết sách, có nhiều hoạt động tôn vinh sách trong 16 năm qua, ông Nguyễn Mạnh Hùng - Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Sách Thái Hà cho biết: “Tôi cứ làm những việc đơn giản, nảy sinh những ý tưởng từ Tết sách, ATM sách - máy phát sách tự động, rồi tặng tủ sách, tổ chức chương trình Reading together để mọi người đọc sách cùng nhau… Sau đó tôi mới thấy cần quan tâm hơn tới khuyến đọc. Dự án Khuyến đọc Việt Nam được Thái Hà Books phát động ngày 22.2.2022”.
Không chỉ với những người làm sách, việc phát động phong trào khuyến đọc đã được nhiều cá nhân, tổ chức trong xã hội thực hiện như chương trình Sách hóa nông thôn, Tủ sách Nhân ái và Ngôi nhà Trí tuệ, cho đến các hoạt động xây dựng thư viện, phòng đọc cộng đồng, tặng sách, giới thiệu sách, diễn thuyết về sách và văn hóa đọc… diễn ra rầm rộ ở nhiều nơi, phần nào góp phần nâng cao nhận thức về sách và vai trò của đọc sách.
Nhận định các phong trào khuyến đọc thời gian qua dù vô cùng tận tụy, nhưng mới là hoạt động bề nổi, ông Nguyễn Quang Thạch, người khởi xướng phong trào Sách hóa nông thôn, kể: “Hiện tại, hàng chục nghìn tủ sách đã được đưa đến lớp học từ các chương trình Sách hóa nông thôn, Tủ sách nhân ái… Dù đưa tủ sách đến lớp học từ năm 2010, nhưng đến nay tôi gọi điện, phỏng vấn, nhiều tủ sách đã thất bại. Đưa sách tới lớp học là gần học trò nhất, nhưng thực tế học sinh nhiều nơi không chịu mượn sách, vì cấu trúc giáo dục của ta khác với nhiều quốc gia. Qua tìm hiểu cho thấy, học sinh bên Mỹ mỗi tháng phải đọc tối thiểu 1 cuốn sách để viết luận; còn bài tập lớn phải đọc 5 - 10 cuốn sách để thảo luận, bởi vậy việc đọc của họ thường xuyên, trở thành nền tảng”.
Hình thành thói quen đọc từ trẻ thơ
“Trên bình diện quốc gia, văn hóa đọc có 3 điểm. Thứ nhất là thể chế chính trị đặt ra những vấn đề để xúc tiến văn hóa đọc, như luật, quyết định. Thứ hai là các tổ chức như Cục Xuất bản, In và Phát hành, Vụ Thư viện, nhà xuất bản, công ty phát hành… xúc tiến xuất bản và đọc sách. Thứ ba là từng cá nhân đọc, điều này quyết định văn hóa đọc” - ông Lê Hoàng nhận định. Vừa qua có tiến bộ lớn trong vấn đề luật hóa khi Luật Thư viện 2019 có Điều 30 về phát triển văn hóa đọc, Mục 1 quy định ngày 21.4 hằng năm là Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam. "Việc luật hóa rất quan trọng và cần tiếp tục thúc đẩy để luật đi vào thực tiễn. Khi sửa đổi Luật Xuất bản sắp tới nên đưa điều khoản về phát triển văn hóa đọc" - ông Lê Hoàng khuyến nghị…
Tuy nhiên, theo ông Lê Hoàng, “giải pháp căn cơ, mấu chốt của hình thành thói quen đọc phải là từ trẻ thơ, không đâu xa là môi trường trường học và gia đình. Bởi vậy, cần hình thành thói quen đọc sách cho con trẻ từ môi trường gia đình; đồng thời thúc đẩy đổi mới việc dạy và học, từ đó phát triển văn hóa đọc trong nhà trường”.
“Dù chưa biết làm thế nào để có văn hóa đọc phát triển, nhưng tôi cứ cố gắng, bởi mình không làm thì ai làm? Và không bây giờ thì bao giờ làm?”. Chia sẻ như vậy, ông Nguyễn Mạnh Hùng dự kiến tăng cường các hoạt động trao tặng tủ sách, giới thiệu sách, triển khai quỹ "Khuyến đọc Việt Nam" và giải thưởng "Khuyến đọc Việt Nam", xuất bản sách của tác giả Việt Nam... Hướng tới khuyến đọc từ trẻ em, Thái Hà Books cũng triển khai ngay chương trình Tặng sách cho các bà mẹ nông thôn có con dưới 6 tuổi…
Trong khi đó, tham gia nhiều chương trình trò chuyện về sách, gặp trực tiếp giáo viên, học sinh, dịch giả, tác giả Nguyễn Quốc Vương nhận thấy có nhiều vấn đề và một số thứ cần giải quyết ở góc độ vi mô. Ví dụ, chúng ta đang nhiều sách dịch mà thiếu những đầu sách người Việt viết cho người Việt. Bởi vậy, các đơn vị xuất bản cần nuôi dưỡng đội ngũ tác giả Việt Nam có thể viết chuyên nghiệp, được độc giả đón nhận. "Là tác giả tôi cố gắng viết, đáp ứng nhu cầu độc giả, truyền tải tư tưởng, thông điệp của tôi. Là dịch giả, tôi cố gắng tìm đầu sách phù hợp với Việt Nam, tập trung vào mảng lịch sử, văn hóa, giáo dục, khuyến đọc. Là diễn giả trực tiếp về văn hóa đọc, tôi cố gắng đến nhiều trường nói chuyện với học sinh - câu chuyện mà có lẽ tôi phải làm sớm hơn nữa, giới thiệu các sách hay tới thư viện trường…”.
Dịch giả, tác giả Nguyễn Quốc Vương cho rằng, việc khuyến đọc có ý nghĩa lâu dài với đất nước. Trong 10 - 15 năm qua, hoạt động khuyến đọc đã tạo ra nền tảng rộng, nhưng chưa có hệ thống. Hy vọng mỗi người với vai trò của mình có thể đưa khuyến đọc có chiều sâu hơn để tạo ra kết quả cao hơn.
