Phát biểu tại tổ sáng nay, 15.2, Tổng Bí thư Tô Lâm nêu rõ, việc ban hành Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là rất quan trọng, rất gấp.
Không gỡ thể chế thì Nghị quyết 57 không thể đi vào cuộc sống được
Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị ban hành cuối năm 2024, nhưng để đi được vào cuộc sống thì phải sửa đổi một số luật, đặc biệt là Luật Khoa học và Công nghệ. Nhưng sửa luật thì nhanh nhất cũng phải giữa năm hoặc cuối năm nay thì cả năm 2025 chúng ta không thể triển khai được Nghị quyết 57 hoặc triển khai cũng không ý nghĩa gì khi chồng chất hàng loạt những khó khăn như thế này. Tinh thần Nghị quyết đã rõ rồi, nhưng phải thể chế hóa để khẩn trương đưa Nghị quyết vào cuộc sống.
Tổng Bí thư bày tỏ rất tán thành với ý kiến của các đại biểu về việc Nghị quyết này không chỉ tháo gỡ khó khăn, vướng mắc mà còn phải khuyến khích, thúc đẩy và rất nhiều vấn đề khác thì mới phát triển được. Do đó, tên gọi của Nghị quyết cũng cần phải tiếp tục nghiên cứu, tiếp thu.
Nêu vấn đề hình như đụng đâu cũng thấy khó khăn, Tổng Bí thư chỉ rõ, "khó khăn này là do các quy định của chúng ta. Đây cũng là bài học để thấy thể chế là điểm nghẽn, không gỡ thể chế thì không thể đi vào cuộc sống được". Do đó, chọn hình thức ban hành Nghị quyết của Quốc hội cũng là cách thức để khẩn trương tháo gỡ, đưa các chính sách vào cuộc sống.
Tổng Bí thư cũng chỉ rõ, đây mới chỉ là bước đầu. Các cơ quan của Chính phủ trên cơ sở tổng hợp ý kiến của các cơ quan, của người dân, của doanh nghiệp thì mới hệ thống được ở đây một số vấn đề cần tập trung tháo gỡ thôi chứ cũng có thể chưa hết được. Do đó, Nghị quyết cũng chỉ giới hạn phạm vi trong 3 nhóm để tập trung, để có định hướng thực hiện ngay.
Cứ tìm cái nào rẻ nhất thì sẽ trở thành bãi rác của khoa học công nghệ
“Tại sao ai cũng thấy được giá trị của khoa học công nghệ, ai cũng thấy được sự cần thiết phát triển khoa học công nghệ mà không phát triển được?”.
Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu tại phiên thảo luận tổ sáng 15.2. Ảnh: Phạm Thắng
Đặt câu hỏi trên, Tổng Bí thư chỉ rõ, chỉ sửa đổi Luật Khoa học và công nghệ thôi cũng chưa đủ để thúc đẩy được khoa học công nghệ phát triển. Đơn cử như Luật Đấu thầu là có vấn đề. “Đấu thầu khoa học công nghệ mà như thế này thì chỉ có mua đồ giả, đồ rẻ thôi. Không ai khuyến khích mua đồ đắt tiền. Cứ tìm thị trường cái nào rẻ nhất thì mình sẽ trở thành bãi rác của khoa học công nghệ”, Tổng Bí thư nói.
Theo Tổng Bí thư, lựa chọn công nghệ thì phải biết đi tắt, đón đầu. Thế giới phát triển rồi mà mình không biết người ta đi đến đâu, cứ theo sau thì cũng là lũi cũi đi sau thôi. Luật Đấu thầu cứ quy định như hiện nay, chỉ quan tâm chuyện tiền nong, giá rẻ thì chúng ta sẽ vấp phải tình trạng này, thậm chí có những công nghệ người ta còn cho không mình.
Hay quy định đầu tư công, đầu tư tư, hợp tác công – công, hợp tác công – tư… chúng ta đưa vào để quản lý những việc này, nhưng cuộc sống có chỉ đơn thuần như thế đâu? "Các mối quan hệ này phải đi đến tính hiệu quả. Vừa qua chúng ta rất máy móc", Tổng Bí thư nhấn mạnh.
Hay vấn đề thuế. Tổng Bí thư nêu thực tế, Chính phủ đề xuất miễn, giảm thuế thì thu thuế lại được nhiều hơn. Đồng thời cho biết rất xúc động khi nghe Thủ tướng nói miễn thuế, giảm thuế, giảm lãi suất để khuyến khích người ta phát triển. Lãi suất cho vay của ngân hàng cứ 5 – 7% thì người ta không vay tiền nữa, không sản xuất kinh doanh nữa, cả xã hội không phát triển được. Nhưng lãi suất thấp xuống thì nhiều người vay hơn vì người ta thấy với lãi suất như vậy thì buôn bán được, sản xuất, kinh doanh được. "Chúng ta phải tính toán những việc này. Quy định như thế nào trong luật để khuyến khích phát triển chứ không phải là thu triệt để”, Tổng Bí thư nói.
Hay Luật Doanh nghiệp cũng tương tự như vậy. Doanh nghiệp là phải khuyến khích. Ví dụ, trường đại học là phải có doanh nghiệp, có gắn kết với doanh nghiệp, các cơ sở khoa học phải có gắn kết, trong doanh nghiệp thì có hợp tác xã là một loại hình chứ lại quy định cụ thể nay mai nảy sinh thêm loại hình mới thì lại bảo chưa có trong luật nên không được làm. Như thế là tự mình lại hạn chế mình. Sở hữu trí tuệ cũng lại đụng đến Luật Sở hữu trí tuệ.
“Đây là cả một hệ thống mà từ trước đến giờ chúng ta thấy rất khó. Nói thể chế là điểm nghẽn thì đi vào những vấn đề cụ thể như vậy càng thấy rất rõ. Nó cứ giằng vào nhau mà không biết bắt đầu từ đâu cả là mình chết. Bây giờ đi vào thực tế, đáp ứng yêu cầu phát triển như thế, cái gì là rào cản thì chúng ta phải tháo gỡ ra. Phải có một trật tự để tất cả mọi người đều phải huy động và thực hiện để đi theo cùng một cái hướng, chứ ông này đi sang, ông kia kéo lùi thì làm sao mà phát triển được”, Tổng Bí thư nhấn mạnh.
Nếu chờ đầy đủ điều kiện thì rất khó
Nhấn mạnh lại mục tiêu là phải khuyến khích phát triển chứ không phải là chỉ tháo gỡ, Tổng Bí thư nêu rõ, còn rất nhiều việc chúng ta phải đầu tư và phải có thời gian. Khoa học công nghệ là miền đất hoang vu cần khai thác, có sự mạo hiểm, rủi ro, chứ không phải đường rộng thênh thang ai cũng có thể đến được; nếu để chờ đầy đủ điều kiện thì rất khó.
Nghị quyết thí điểm một số chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là bước đầu để thể chế hoá Nghị quyết 57. Về lâu dài, Tổng Bí thư chỉ rõ, cần tiếp tục sửa đổi các luật, trước mắt là Luật Khoa học và Công nghệ và các luật có liên quan để tiến bộ, đồng bộ và phải rất sát với thực tiễn. Phải đổi mới tư duy, cách làm, nhìn thẳng vào vấn đề của thực tiễn để có cách tháo gỡ.
