Buông lỏng quản lý, dẫn đến sai phạm
Qua giám sát, khảo sát trực tiếp, Ban Kinh tế - Ngân sách HĐND tỉnh Quảng Trị nhận thấy: một số địa phương đã làm tốt công tác quản lý, sử dụng đất công ích vào thực hiện hiệu quả Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp, nhiều hộ gia đình có thêm đất để sản xuất, nhất là có thêm quỹ đất để đầu tư phát triển các mô hình nông nghiệp hiệu quả. Đơn cử như các xã: Triệu Thuận, Triệu Trung, Triệu Độ (Triệu Phong); Hải Quế, Hải Định (Hải Lăng); Gio Quang, Gio Mai, Trung Hải (Gio Linh); Vĩnh Giang, Vĩnh Hòa (Vĩnh Linh); Cam Nghĩa (Cam Lộ); Phường Đông Thanh (Đông Hà). KNTC trong quản lý, sử dụng đất công ích được giải quyết ngay tại địa phương (từ cấp cơ sở), không có KNTC vượt cấp. Đất công ích được sử dụng vào các mục đích công đều được người dân chấp hành, đồng tình và ủng hộ.
Bên cạnh những kết quả rất tích cực, Đoàn giám sát cũng thẳng thắn chỉ rõ: hiệu quả quản lý, sử dụng đất công ích tại cấp xã chưa cao, chưa phát huy tối đa hiệu quả sử dụng đất; thời gian thuê đất ngắn nên người trúng đấu giá QSDĐ chưa mạnh dạn đầu tư, cải tạo đồng ruộng để sản xuất hoặc góp vốn đầu tư để phát triển mạnh nông nghiệp… Bên cạnh đó, công tác quản lý về thanh, kiểm tra, giám sát việc sử dụng đất công ích của cấp huyện đối với cấp xã tại một số địa phương còn buông lỏng, dẫn đến sai phạm; một số địa phương cho thuê đất sử dụng không đúng mục đích, đối tượng; còn có hiện tượng người thuê đất tự ý chuyển sang hoạt động thương mại, dịch vụ… gây thất thu ngân sách.
Về nguyên dân, các thành viên Đoàn giám sát cho rằng, tỉnh vẫn chưa có quy định cụ thể về quản lý, sử dụng đất công ích; chưa có quy định về trình tự thủ tục đấu giá cho thuê quỹ đất công ích 5%. Đồng thời, do quỹ đất công ích 5% là những diện tích đất nằm phân tán, nhỏ lẻ, không quy hoạch thành khu, vùng tập trung mà rải rác, xen kẽ trong khu dân cư, ven thôn, bản, làng… gây khó khăn trong quản lý, chưa phát huy hiệu quả sử dụng đất. Mặt khác, còn thiếu sự chỉ đạo thường xuyên của các cấp, ngành và cơ quan chuyên môn đối với việc quản lý, sử dụng đất công ích 5%...
Ngăn chặn tình trạng lấn chiếm, sử dụng không đúng mục đích
Từ thực tế trên, Đoàn giám sát kiến nghị Quốc hội trong sửa đổi Luật Đất đai 2013 cần xem xét tăng thời hạn sử dụng đất đối với quỹ đất nông nghiệp sử dụng vào mục đích công ích của xã, phường, thị trấn với mỗi lần thuê trên 5 năm để người trúng đấu giá QSDĐ mạnh dạn đầu tư, cải tạo đồng ruộng hoặc góp vốn đầu tư phát triển sản xuất nông nghiệp… Sau khi Luật Đất đai (sửa đổi) được thông qua, Chính phủ sớm ban hành các nghị định hướng dẫn thi hành bảo đảm đồng bộ với quy định về quản lý, sử dụng các khoản thu từ ngân sách cấp xã của Luật Ngân sách Nhà nước 2015 và các nghị định hướng dẫn quy định đất rừng sản xuất khi thu hồi từ các tổ chức, cá nhân tự nguyện trả lại thì được phép bổ sung vào quỹ đất 5% của cấp xã nơi có đất…
Đoàn giám sát cũng đề nghị UBND tỉnh chỉ đạo tổng rà soát toàn diện quỹ đất nông nghiệp hiện có; rà soát đối tượng sử dụng đất nông nghiệp đã được cấp giấy chứng nhận QSDĐ trước đây và các văn bản hướng dẫn hiện hành để phát hiện những trường hợp không sử dụng đất nông nghiệp (do rời khỏi địa phương, không có khả năng sử dụng hoặc đã mất...) để tiến hành các thủ tục thu hồi bổ sung vào quỹ đất công ích cấp xã… Cùng với đó, chỉ đạo các cơ quan chuyên môn cấp tỉnh, phối hợp với UBND cấp huyện quy định quy trình, trình tự, thủ tục, phương án giá, xác định giá khởi điểm cho việc tổ chức đấu giá QSDĐ đất công ích để UBND cấp xã áp dụng thống nhất… Đặc biệt, yêu cầu UBND các huyện, thị, thành phố thanh tra, kiểm tra chuyên đề việc quản lý, sử dụng quỹ đất công ích và sử dụng nguồn thu từ thuê đất công ích theo quy định của pháp luật và báo cáo kết quả thực hiện với HĐND tỉnh vào kỳ họp cuối năm 2023…
Theo Trưởng Ban Kinh tế - Ngân sách HĐND tỉnh Nguyễn Đăng Ánh, UBND các huyện, thị, thành phố cần thường xuyên theo dõi, chỉ đạo, hướng dẫn việc quản lý, sử dụng đất công ích 5% tại các xã trên địa bàn. Rà soát hồ sơ đã chuyển mục đích sử dụng đất từ quỹ đất nông nghiệp sử dụng vào mục đích công ích cấp xã và các loại đất nông nghiệp khác để kịp thời chấn chỉnh, phát hiện sai sót, có hướng đề xuất, xử lý theo quy định. Đồng thời, đề xuất phương án với các cơ quan, ban ngành cấp tỉnh để giải quyết kịp thời những khó khăn, bất cập trong quá trình tổ chức thực hiện… "UBND cấp xã cần tăng cường rà soát, thống kê, đánh giá tình hình sử dụng, quản lý đất công ích 5%; xây dựng kế hoạch, biện pháp, giải pháp quản lý sử dụng hiệu quả quỹ đất này. Thường xuyên cập nhật, theo dõi biến động quỹ đất nông nghiệp sử dụng vào mục đích công ích cấp xã đến từng thửa đất của từng xứ đồng. Kịp thời phát hiện, ngăn chặn tình trạng lấn chiếm, sử dụng không đúng mục đích trên địa bàn quản lý…”, ông Ánh đề xuất.
