Đây là nhấn mạnh của Phó Trưởng ban Nội chính Trung ương Nguyễn Văn Yên khi trao đổi với báo chí về chủ trương xuyên suốt của Đảng ta về công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực nói chung cũng như chủ trương, quan điểm chỉ đạo và cơ chế xử lý các vụ án tham nhũng lớn tại Hội nghị Thông báo kết quả Phiên họp thứ 25 Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực vừa qua.

Xử lý nghiêm minh, đúng bản chất sai phạm, không úp mở, giấu diếm

Trong đó, nổi bật và xuyên suốt nhất, đó chính là quan điểm xử lý nghiêm minh, nhưng cũng rất nhân văn, có lý, có tình. Nghiêm minh ở đây, theo Phó Trưởng ban Nguyễn Văn Yên, “không có nghĩa là xử quá nặng mà bảo đảm xử lý đúng bản chất của sai phạm, vi phạm; xử lý công khai, không úp mở, không giấu giếm, không có án bỏ túi”. Tất cả hoạt động từ khâu phát hiện, điều tra, xử lý vi phạm đến truy tố, xét xử, thi hành án đều được thực hiện theo đúng quy định của pháp luật, bảo đảm công khai, minh bạch; cũng để đối tượng vi phạm nhìn nhận đúng và thấy được vi phạm của mình, theo điều nào, khoản nào và quy định của pháp luật thì tương ứng với mức án bao nhiêu.

“Trong tất cả những vụ án tham nhũng, tiêu cực lớn đã xét xử, tất cả bị cáo, từ nguyên lãnh đạo cao cấp đến cán bộ, đảng viên, khi nói lời sau cùng, chưa có bị can, bị cáo nào không bày tỏ sự ăn năn, hối cải, nhận thức sai, và xin lỗi Đảng, Nhà nước, cơ quan, tổ chức và xin lỗi cả những bị can, bị cáo mà vì họ dẫn tới những người từng là đồng đội, đồng nghiệp phải vào tù”, Phó Trưởng ban Nguyễn Văn Yên cho biết.

Từ khi thành lập đến nay, riêng Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đã theo dõi, chỉ đạo 353 vụ án, trong đó đã hoàn thành xét xử sơ thẩm 152 vụ án với 1.557 bị cáo. Hội đồng xét xử các cấp đã thực hiện chính sách hình sự rất đặc biệt với những bị cáo trong các vụ tham nhũng, tiêu cực đã xét xử. Cụ thể, trong số 1.557 bị cáo trong các vụ thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương theo dõi và đã được xét xử sơ thẩm, chỉ có 0,7% bị tuyên tử hình. Như vậy, trong các vụ án tham nhũng, tiêu cực cũng đã có mức án cao nhất tước đoạt quyền được sống của tội phạm đã được tuyên, song tỷ lệ này chỉ chiếm tỷ lệ rất nhỏ. Phần lớn mức án được áp dụng nằm trong khung từ 12 tháng đến 20 năm tù, chiếm 89,3%. Đặc biệt trong nhóm này, số bị cáo được Hội đồng xét xử cấp sơ thẩm cho hưởng án treo, phạt cải tạo không giam giữ, cảnh cáo, phạt tiền chiếm tỷ lệ cao, và có 3 trường hợp đã được miễn trách nhiệm hình sự tại tòa.

Có được kết quả này, đó là nhờ chính sách xử lý hình sự của chúng ta vừa qua đã có sự phân hóa rõ ràng, áp dụng đồng bộ, toàn diện, nhưng vẫn bảo đảm quan điểm “không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai”, và trong quá trình chỉ đạo thực hiện xử lý cũng không chịu sự tác động, can thiệp trái pháp luật của bất cứ cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền nào, Phó Trưởng ban Nguyễn Văn Yên khẳng định.

Cũng theo Phó Trưởng ban Nguyễn Văn Yên, “chưa khi nào vi phạm của tổ chức Đảng, của đảng viên được kiểm tra, giám sát, phát hiện, xử lý nhiều và nghiêm như hiện nay”. Công tác thanh tra phát hiện hành vi vi phạm, sai phạm trong quản lý kinh tế, tham nhũng, tiêu cực “chưa khi nào được phát hiện, xử lý và kiến nghị xử lý nhiều như hiện nay”. Và trong những năm gần đây, đặc biệt là năm 2023, vai trò của Kiểm toán Nhà nước trong phát hiện, kiến nghị xử lý về tham nhũng, tiêu cực rất rõ nét, có những đóng góp rất quan trọng.

Một trong những kết quả lớn, nổi bật trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực thời gian qua, đó là chúng ta đã phát hiện, điều tra, truy tố, xét xử những hành vi vi phạm, tội phạm về tham nhũng, kinh tế vốn nằm trong phạm vi khép kín, có tính kỹ thuật cao, chuyên môn sâu. “Trước kia, chúng ta coi đây là tội phạm ẩn nhưng hiện nay, không còn lĩnh vực khép kín, hay chuyên môn sâu nào mà các cơ quan chức năng không phát hiện và xử lý được”, Phó Trưởng ban Nguyễn Văn Yên cho biết.

Đặc biệt, công tác phối hợp trong phát hiện, xử lý tham nhũng, tiêu cực rất “nhuần nhuyễn, chặt chẽ và nhịp nhàng”, từ khâu kiểm tra của Đảng đến thanh tra, điều tra, kiểm toán, đến truy tố, xét xử, thi hành án “như một cỗ máy hoàn hảo, hoạt động rất ăn khớp, cơ quan này hỗ trợ cơ quan kia để tạo điều kiện phát hiện, xử lý nhanh chóng, kịp thời, chính xác, hiệu quả”, Phó Trưởng Ban Nguyễn Văn Yên khẳng định.

Khoa học, rất biện chứng, đúng với đòi hỏi của thực tiễn

Đó là với vế “xử lý nghiêm minh”, còn với vế “nhân văn, có lý có tình”, Phó Trưởng ban Nguyễn Văn Yên cho biết, nhân văn ở đây, đó là “từ thực tiễn công tác phát hiện và xử lý, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, đứng đầu là Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng - Trưởng Ban Chỉ đạo, chúng ta đã nhìn vào thực tiễn và thấy được những vấn đề đòi hỏi của thực tiễn, những khó khăn, vướng mắc trước đây trong phát hiện, thu thập, đánh giá tài liệu, chứng cứ hay phân hóa xử lý, xác định giữa “công” và “tội” trước đây vốn rất khó làm. Từ đó, Ban Chỉ đạo đã ban hành các chủ trương, chính sách, hình thành cơ chế để xử lý. Đặc biệt, với nhiều vụ án có quy mô lớn, tính chất tội phạm phức tạp, có nhiều đối tượng liên quan, ở nhiều cấp, nhiều ngành, nhiều cơ quan, địa phương, Ban Chỉ đạo đã rất chủ động trong chỉ đạo chủ trương xử lý và khi cần thiết ban hành chủ trương, định hướng, cơ chế để các cơ quan bảo vệ pháp luật căn cứ vào đó tiến hành phân hóa.  

Giải đáp băn khoăn, chúng ta làm như vậy có đúng pháp luật hay không, Phó Trưởng ban Nguyễn Văn Yên nhấn mạnh, chủ trương, định hướng xử lý của Ban Chỉ đạo là “hoàn toàn khoa học, rất biện chứng, đúng với đòi hỏi của thực tiễn; nếu không có những chủ trương đó sẽ tạo ra những vướng mắc, rào cản mà cơ quan chức năng không thể xử lý được”; và nhờ có chủ trương phân hóa xử lý của Ban Chỉ đạo như vậy, mà nhiều vụ án, vụ việc đã đem lại kết quả “rất rõ nét”.

Điển hình như vụ Việt Á, chúng ta đã phân hóa và xử lý nghiêm đối với các trường hợp lợi dụng chức vụ, quyền hạn can thiệp làm trái để trục lợi trong bối cảnh chống dịch Covid-19; còn những trường hợp vì nhiệm vụ chung, chống dịch để cứu người, thực hiện theo sự chỉ đạo của cấp trên và không có động cơ vụ lợi, nếu theo quy định của pháp luật hiện hành là có tội, nhưng thực hiện chủ trương phân hóa xử lý và trong bối cảnh như thế, các cơ quan bảo vệ pháp luật có cơ sở chính trị, thực tiễn để quyết định hình thức xử lý phù hợp. Nếu không “nhân văn” thì không thể có kết quả như thế, Phó Trưởng ban Nguyễn Văn Yên nói. Tương tự, chủ trương này cũng đang được áp dụng với các vụ án, vụ việc xảy ra tại Tập đoàn FLC, Tân Hoàng Minh, Vạn Thịnh Phát, Cục Đăng kiểm và các trung tâm đăng kiểm địa phương…

Tính nhân văn, nhân ái, nhân tình, có lý, có tình mà Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thường nói, còn thể hiện rất rõ trong quy định về trách nhiệm khắc phục và bồi thường thiệt hại do hành vi vi phạm gây ra. Theo quy định của pháp luật, ai có lỗi thì phải chịu trách nhiệm bồi hoàn, liên đới bồi hoàn, nhưng trong nhiều vụ án, những người làm theo chỉ đạo cấp trên, của người chủ mưu cầm đầu và chỉ biết thực hiện theo và “không thể làm khác”. Từ thực tiễn xét xử và đòi hỏi của thực tiễn đó, Ban Chỉ đạo xác định chủ trương trách nhiệm bồi hoàn thiệt hại thuộc về người chủ mưu, cầm đầu, người tích cực thực hiện hành vi phạm tội và không xem xét người phụ thuộc, người lệ thuộc, người hưởng lương, người vai trò thứ yếu. Nói như thế để chúng ta thấy rõ hơn, chủ trương của chúng ta là “nhân đạo đến tận cùng, chứ không chỉ nhân đạo về trách nhiệm hình sự về hành vi phạm tội mà còn nhân đạo về trách nhiệm bồi hoàn”, Phó Trưởng ban Nguyễn Văn Yên khẳng định.

Cũng với tinh thần và chủ trương nêu trên, trong năm 2024, Ban Chỉ đạo yêu cầu các cơ quan chức năng tập trung chỉ đạo kết thúc điều tra, xử lý 34 vụ án, 10 vụ việc thuộc diện Ban Chỉ đạo theo dõi, chỉ đạo, nhất là tập trung điều tra, truy tố, đưa ra xét xử sơ thẩm các vụ án xảy ra tại Cục Đăng kiểm và các trung tâm đăng kiểm địa phương; vụ án xảy ra tại Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, ngân hàng SCB; vụ án xảy ra tại Tập đoàn FLC, Tân Hoàng Minh; chỉ đạo tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, nâng cao hiệu quả thu hồi tham nhũng. Đồng thời, chỉ đạo tiếp tục nâng cao hiệu quả hoạt động của Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, tiêu cực cấp tỉnh, tạo chuyển biến mạnh mẽ hơn nữa trong công tác này tại địa phương, cơ sở, khắc phục có hiệu quả tệ “tham nhũng vặt”; xử lý nghiêm minh, kịp thời các sai phạm, tham nhũng, tiêu cực trong các cơ quan có chức năng phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Đây là 2 trong số 7 nhiệm vụ trọng tâm và 28 nhiệm vụ cụ thể được Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực xác định cho phương hướng, nhiệm vụ trọng tâm và Chương trình công tác năm 2024 của Ban Chỉ đạo.