Đầu tư sáng tạo, làm mới sân khấu kịch hát

Trong kịch mục của các đơn vị sân khấu Thủ đô hiện nay, đề tài hiện đại chiếm tỷ lệ thấp, chưa đáp ứng yêu cầu về nội dung và hình thức thể hiện, rất cần được khuyến khích đầu tư làm mới.

“Khoảng trống” đề tài hiện đại

Tại hội thảo “Sân khấu với đề tài hiện đại” do Hội Sân khấu Hà Nội tổ chức ngày 16.8, nhà lý luận, phê bình sân khấu Trần Thị Minh Thu, Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam, cho biết, chỉ tính từ năm 2017, hơn 80 vở diễn được dàn dựng trên sân khấu các đoàn, nhà hát công lập và tư nhân, trong đó 27 vở diễn kịch hát (tuồng, chèo, cải lương, kịch dân ca) được dàn dựng mới hoặc phục hồi, nhưng chỉ 3/27 vở thuộc đề tài hiện đại, chiếm 11,1% trên tổng số vở được dàn dựng. Năm 2018, tại Liên hoan Sân khấu Cải lương toàn quốc, chỉ 9/32 vở đề tài phản ánh cuộc sống hôm nay, 9 vở đề tài chiến tranh cách mạng và hậu chiến, 14 vở đề tài lịch sử, dã sử, dân gian.

Từ số liệu thống kê trên, TS. Trần Thị Minh Thu cho rằng, đề tài hiện đại đang là “khoảng trống” trên sân khấu kịch hát nói chung. “Dẫu biết rằng, đề tài quá khứ cũng vô cùng quan trọng và các nghệ sĩ đều lồng vào chuyện xưa những vấn đề đương đại để phục vụ khán giả. Tuy nhiên, khán giả vẫn cần những vở diễn phản ánh trực tiếp cuộc sống của chính họ trên sân khấu và việc đi vào đề tài hiện đại cũng là cách để làm mới sân khấu kịch hát, thu hút khán giả, nhất là khán giả trẻ đến với nghệ thuật của cha ông”.

Thực tế, những tác phẩm sân khấu nói chung đề tài hiện đại luôn có sức hút công chúng bởi sự gần gũi, đi vào những vấn đề, sự kiện đang diễn ra, được quan tâm. Song, theo nguyên Chủ tịch Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam, NSND Lê Tiến Thọ, nhiều tác phẩm hiện nay chưa đi vào những vấn đề lớn, cấp thiết của đời sống hiện đại, chỉ chạy theo những câu chuyện nhỏ nhặt, tầm thường, thiên về tính giải trí, hạ thấp chức năng giáo dục… nên chưa đạt hiệu quả.

PGS.TS. Trần Trí Trắc thì tỏ rõ sự tiếc nuối trước thực trạng nhiều năm qua, nghệ thuật sân khấu đứng ngoài đổi mới và nghiêng về sáng tạo theo khuynh hướng hoài cổ. Nghĩa là, các tác phẩm thường mang đề tài lịch sử, dã sử, huyền thoại với tinh thần ăn khách, thu vốn nhanh, chi phí ít và xa rời cuộc sống đương thời, bỏ quên nhân vật trung tâm của hiện thực cơ chế thị trường định hướng XHCN, hội nhập quốc tế.

Có nhiều nguyên nhân, song theo các nhà nghiên cứu, phê bình, cơ bản là do sân khấu kịch hát nói chung thiếu vắng trầm trọng kịch bản được viết chuyên cho thể loại của mình. Bên cạnh đó, những người làm sân khấu kịch hát còn lúng túng trong việc sáng tạo các vở diễn đề tài hiện đại. Chính khó khăn trong sáng tạo mới đã dẫn đến hiện tượng các đoàn, nhà hát chỉ tìm đến đề tài lịch sử, dã sử, dân gian, vì các đề tài này dễ “vào cải lương” khi ca, múa, diễn và nghệ sĩ đỡ mất công tìm tòi, thử nghiệm...

 Vở “Tình mẹ” do Hội Sân khấu Hà Nội dàn dựng năm 2021 - Ảnh: TH
Vở “Tình mẹ” do Hội Sân khấu Hà Nội dàn dựng năm 2021
Ảnh: TH

Bám sát đời sống, đáp ứng nhu cầu khán giả

Để sân khấu có nhiều tác phẩm về đề tài hiện đại có chất lượng, đáp ứng được mong mỏi của khán giả, NSND Lê Tiến Thọ gợi ý: Trước tiên, các cơ quan chức năng, các tác giả cần tăng cường tổ chức đi thực tế cơ sở, bám sát đời sống thực tiễn, nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của khán giả để sáng tác nhiều kịch bản có chất lượng, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ giá trị văn hóa nghệ thuật ngày càng cao của Nhân dân.

Sau đó, xét từ các liên hoan nghệ thuật gần đây, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch nên rà soát Quy chế các liên hoan nghệ thuật về đánh giá chất lượng nghệ thuật, tránh loạn chuẩn vì bệnh thành tích. “Theo tôi, cần ưu tiên, đề cao những tác phẩm sáng tác về đề tài hiện đại và tổ chức nhiều liên hoan sân khấu về đề tài hiện đại. Đặc biệt, đẩy mạnh đầu tư, tăng chế độ cho đội ngũ lý luận phê bình, tạo sức sống mới cho sự phát triển của sân khấu kịch hát. Trong thời kỳ bùng nổ thông tin, có sự cạnh tranh gay gắt về văn hóa trên mạng xã hội, Nhà nước cũng cần xây dựng kênh thông tin để giới thiệu văn học nghệ thuật cho mọi đối tượng xã hội”, NSND Lê Tiến Thọ đề xuất.

Để giải quyết việc thiếu vắng đề tài hiện đại trong nghệ thuật sân khấu, tác giả Nguyễn Thị Vân Kim cho hay, Hội Sân khấu Hà Nội mạnh dạn cải tiến từ khâu tổ chức đi thực tế đến tổ chức trại sáng tác; mở rộng thể loại, không nhất thiết chỉ viết kịch bản dài. Các ngành, cấp có liên quan tạo điều kiện, hỗ trợ kinh phí cho những kịch bản tốt, có cơ hội được dàn dựng trên sân khấu. Những kịch bản chất lượng được giải thưởng cao, các cơ quan chức năng nên tổ chức đầu tư, đấu thầu dàn dựng.

PGS.TS. Trần Trí Trắc bổ sung, Đảng và Nhà nước cần có chính sách, chiến lược cho văn nghệ sĩ được sống trong lòng Nhân dân, được chứng kiến những hành động của Nhân dân trong công cuộc đổi mới, xây dựng, làm giàu đất nước, hội nhập quốc tế... “Nghĩa là, văn nghệ sĩ phải có vốn sống của cuộc sống hôm nay để có cảm hứng bất tận và thôi thúc cầm bút, sáng tác về cuộc sống hôm nay, như thời kỳ chiến tranh giải phóng dân tộc trước đây ông cha ta đã làm”.

Văn hóa

Tạo sức sống mới cho di sản văn hóa Huế
Văn hóa - Thể thao

Tạo sức sống mới cho di sản văn hóa Huế

Chiều 23.11, tỉnh Thừa Thiên Huế long trọng tổ chức Lễ đón nhận bằng của UNESCO công nhận Di sản tư liệu “Những bản đúc nổi trên chín đỉnh đồng ở Hoàng cung Huế” và công bố hoàn thành dự án bảo tồn, tu bổ tổng thể điện Thái Hòa.

Biến di sản thành “kho vàng, kho bạc”
Văn hóa - Thể thao

Biến di sản thành “kho vàng, kho bạc”

Chứa đựng những giá trị tinh thần sâu sắc của dân tộc, di sản văn hóa phi vật thể dù không có hình hài cụ thể, nhưng lại có thể được chuyển hóa thành tài sản vật chất, thành “kho vàng, kho bạc”. Khi được khai thác, di sản văn hóa phi vật thể sẽ trở thành cảm hứng sáng tạo nên sản phẩm công nghiệp văn hóa.

Chiêm ngưỡng “Bộ sưu tập mũi khoan đá Thác Hai” - bảo vật quốc gia đầu tiên của tỉnh Đắk Lắk
Văn hóa - Thể thao

Chiêm ngưỡng “Bộ sưu tập mũi khoan đá Thác Hai” - bảo vật quốc gia đầu tiên của tỉnh Đắk Lắk

Sáng 22.11, tại Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk, UBND tỉnh khai mạc triển lãm thành tựu kinh tế - xã hội tỉnh Đắk Lắk chào mừng kỷ niệm 120 năm Ngày thành lập tỉnh Đắk Lắk (22.11.1904 - 22.11.2024); 80 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22.12.1944 - 22.12.2024) và 35 năm Ngày hội Quốc phòng toàn dân (22.12.1989 - 22.12.2024).

Hình ảnh tại triển lãm 3D. ảnh: TTLTI
Văn hóa - Thể thao

Lịch sử Kiên Giang qua hình ảnh và tài liệu lưu trữ

Với hơn 200 tài liệu, bản đồ lần đầu tiên được công bố, triển lãm 3D trực tuyến “Giới thiệu hình ảnh, tài liệu lưu trữ về địa giới hành chính tỉnh Kiên Giang xưa và nay” nhằm lan tỏa giá trị của tài liệu lưu trữ, tạo thuận lợi cho người xem dễ dàng tiếp cận thông tin về địa giới hành chính Kiên Giang qua các thời kỳ.

Khi sắc màu và cảm xúc thăng hoa
Văn hóa - Thể thao

Khi sắc màu và cảm xúc thăng hoa

Triển lãm "Colors in Bloom - Sắc màu bừng nở" quy tụ các nghệ sĩ: Nguyễn Phương, Minh Đàm, Thanh Hà, Đình Đức, Phương Thảo và Đức Tiến. Đây là không gian để công chúng chiêm ngưỡng vẻ đẹp tinh tế và độc đáo của nghệ thuật màu nước.

Xây dựng nền “văn hóa Hòa Bình” mãi trường tồn, lan tỏa
Địa phương

Xây dựng nền “văn hóa Hòa Bình” mãi trường tồn, lan tỏa

Nhằm phát huy giá trị di sản văn hóa truyền thống, nhất là các di tích thuộc nền “Văn hóa Hòa Bình”, tỉnh Hòa Bình xác định, phát triển văn hóa sẽ là một trong 5 đột phá chiến lược và sẽ tiếp tục triển khai hiệu quả các giải pháp nhằm bảo tồn, phát huy giá trị di tích gắn với phát triển du lịch, giúp di sản mãi trường tồn và lan tỏa. Từ đó, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Chuyện làng, chuyện phố
Văn hóa

Chuyện làng, chuyện phố

Ngày hội Di sản văn hóa năm 2024 với chủ đề Chuyện làng, chuyện phố sẽ được Bảo tàng Đà Nẵng tổ chức vào ngày 22 - 23.11.