Đã cơ bản chấn chỉnh hiện tượng thu sai với chủ hộ kinh doanh cá thể
Quan tâm đến hiện tượng chủ hộ kinh doanh cá thể bị thu sai BHXH, ĐBQH Ma Thị Thúy (Tuyên Quang) cho biết, dư luận rất bức xúc trước việc 4.240 chủ hộ kinh doanh cá thể bị thu sai BHXH bắt buộc trong thời gian dài. Quan điểm Bộ trưởng thế nào và sẽ xử lý ra sao? Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết, thời gian qua, cơ quan bảo hiểm xã hội có thu sai với một tỷ lệ không nhỏ các chủ hộ kinh doanh cá thể. Đây không phải là đối tượng được quy định đóng bảo hiểm bắt buộc. Việc thu sai này đã diễn ra từ năm 2003 đến năm 2016, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đã chấn chỉnh Bảo hiểm xã hội, về cơ bản, vấn đề này đã được giải quyết.
Bộ trưởng cũng cho biết, đây là nội dung chưa được quy định trong Luật Bảo hiểm xã hội, do đó, cần đánh giá rất cụ thể, tuy nhiên, về quan điểm cá nhân, Bộ trưởng cho rằng cần đặt lợi ích của người lao động, của chủ hộ kinh doanh lên hàng đầu. Cơ quan công quyền làm sai thì phải xin lỗi và xử lý theo quy định.
Về hướng giải quyết, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đang đề xuất chuyển toàn bộ số hộ kinh doanh này sang bảo hiểm bắt buộc để đảm bảo quyền lợi cho người lao động. Với trường hợp không có nhu cầu có thể chuyển sang bảo hiểm tự nguyện. Trường hợp cả người lao động lẫn cơ quan đều không đồng ý thì cần thoái thu, tính lãi bằng tăng trưởng của Quỹ bảo hiểm.
Tuy nhiên, tranh luận lại với Bộ trưởng, ĐBQH Huỳnh Thị Phúc (Bà Rịa - Vũng Tàu) nhấn mạnh, Bộ trưởng đã xác định qua kết quả giám sát, nhiều địa phương đã có tình trạng thu bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với các chủ hộ kinh doanh cá thể trong khi các đối tượng không thuộc đối tượng phải đóng bảo hiểm bắt buộc. Điều này cho thấy cơ quan bảo hiểm xã hội đã không thực hiện đúng với quy định của pháp luật, gây ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích của các đối tượng liên quan. Do vậy, đại biểu Huỳnh Thị Phúc đề nghị, Bộ trưởng cần làm rõ có tiêu cực trong thu bảo hiểm xã hội hay không? Trách nhiệm thuộc về cơ quan nào? Hướng xử lý trong thời gian tới?
Chưa phát hiện tiêu cực
Trả lời chất vấn của đại biểu Huỳnh Thị Phúc, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung khẳng định, việc thu bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với hộ kinh doanh cá thể là sai về chủ trương. Trách nhiệm này thuộc về cơ quan tổ chức thực hiện là Bảo hiểm xã hội Việt Nam, đặc biệt là bảo hiểm xã hội của các địa phương. Hiện nay, vấn đề này đã được phát hiện, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đã làm việc với Bảo hiểm xã hội Việt Nam và có văn bản chấn chỉnh việc này.
Bộ trưởng Đào Ngọc Dung khẳng định, phần lớn các vướng mắc đã được các địa phương linh hoạt xử lý với chủ hộ kinh doanh, nhiều trường hợp đồng ý chuyển sang đóng bảo hiểm tự nguyện, nhiều trường hợp đề nghị thoái thu, có những trường hợp đề nghị chuyển sang bảo hiểm bắt buộc.
Về câu hỏi có tình trạng tiêu cực hay không trong thu bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với hộ kinh doanh cá thể, Bộ trưởng cho biết chưa phát hiện được tiêu cực nhưng việc thu này là sai về chủ trương, cần phải xử lý theo quy định của pháp luật hiện hành.
Giải pháp căn cơ, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết, trong chương trình xây dựng pháp luật đã đề xuất đưa các đối tượng này vào đối tượng đóng bảo hiểm bắt buộc khi sửa Luật Bảo hiểm xã hội. Ngoài ra, Bộ trưởng cũng kiến nghị, nếu được Quốc hội cho phép tại Nghị quyết về chất vấn và trả lời chất vấn tại Kỳ họp này sẽ giao Chính phủ thực hiện các biện pháp cần thiết để bảo đảm quyền lợi cho người lao động như cộng nối thời gian đóng bảo hiểm nếu như người lao động có nhu cầu chuyển sang bảo hiểm bắt buộc hay bảo hiểm tự nguyện.
Đại biểu Ma Thị Thúy cho rằng, việc chậm đóng BHXH gây hệ lụy lớn, đặc biệt hơn 206.400 lao động bị treo quyền lợi. Đại biểu đề nghị, Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội cho biết nguyên nhân tình trạng trên và biện pháp khắc phục là gì? Liên quan đến vấn đề này, ĐBQH Trần Quốc Quân (Long An) cũng đề nghị, Bộ trưởng cho biết giải pháp để thu hồi BHXH còn nợ?
Về vấn đề chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội, Bộ trưởng cho biết, đến hết năm 2022, khối lượng chậm đóng, trốn đóng tăng 2,69% so với mức của năm 2021, có 26.670 doanh nghiệp, đơn vị chậm đóng, trốn đóng. Bộ đã điều chỉnh, thực hiện các giải pháp để đảm bảo quyền lợi cho các đối tượng, cho đến nay, các đối tượng tham gia bảo hiểm bị ảnh hưởng về chế độ, chính sách đã được giải quyết một cách căn bản.
Về nguyên nhân, Bộ trưởng cho biết, thời gian qua, các doanh nghiệp gặp khó khăn do thiếu đơn hàng, cơ quan quản lý bảo hiểm chưa quản lý hết đối tượng, quản lý, sử dụng thiếu hiệu quả, ứng dụng công nghệ thông tin, kết nối cơ sở dữ liệu chưa tốt. Bộ đã triển khai các biện pháp cụ thể, thực hiện nguyên tắc người lao động thu đến đâu thì thực hiện chính sách tới đó.
Về lâu dài, Bộ trưởng cho rằng, cần sửa Luật Bảo hiểm xã hội, các nội dung này cũng được trình bày trong dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) trình Quốc hội tại Kỳ họp tới, trong đó sẽ quy định rõ khái niệm, phạm vi hành vi chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội, áp dụng một số chế tài mạnh mẽ, kiên quyết, hiệu quả hơn đối với hành vi này như thông lệ quốc tế.
Trước đó, Báo cáo số 468/BC-UBTVQH15 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội về kết quả giám sát việc giải quyết, trả lời kiến nghị của cử tri gửi đến Kỳ họp thứ Tư, Quốc hội khoá XV đã nêu về hiện tượng này. Theo đó, qua giám sát cho thấy, theo quy định của pháp luật về BHXH, chủ hộ kinh doanh cá thể không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, nhưng từ tháng 1. 2003 đến tháng 12.2021, cơ quan BHXH nhiều địa phương đã thu BHXH bắt buộc đối với những trường hợp này. Theo số liệu của BHXH Việt Nam, tại thời điểm tháng 9 năm 2016 đã có 4.240 chủ hộ kinh doanh cá thể tại 54 địa phương đóng BHXH bắt buộc. Như vậy, ngành BHXH đã thu BHXH bắt buộc đối với số lượng lớn chủ hộ kinh doanh cá thể trên hầu hết các tỉnh, thành phố trong cả nước.
Báo cáo số 468/BC-UBTVQH15 cũng nêu rõ, do việc thực hiện BHXH bắt buộc không đúng quy định của pháp luật nên các chủ hộ kinh doanh cá thể chưa được tính thời gian đã đóng BHXH bắt buộc để hưởng chế độ BHXH, đặc biệt có nhiều trường hợp đã đóng BHXH được gần 20 năm .
