Bài cuối: Phát triển nền móng tư tưởng, tinh thần, tâm lý quốc dân phù hợp với thời đại

TS. Nhị Lê - Nguyên Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản

---

Nếu kỷ nguyên mới là thời kỳ thách thức và hóa giải mọi giới hạn phát triển, xuất phát từ chính mình, tương dung với thời đại thì không thể không phát triển trên nền móng tư tưởng và tâm lý dân tộc với bản lĩnh tự tôn, tự trọng, tự cường và hành động quyết liệt nhằm tạo ra vận tốc phát triển mới, vì sự hùng cường của quốc gia phát triển hiện đại, nêu cao vị thế, sức mạnh và danh dự đất nước trong tầm nhìn tới năm 2045.

Điều này đòi hỏi sự kết tinh và hội tụ sức mạnh quốc gia không chỉ là trách nhiệm chính trị, trí tuệ, sự tinh tế, mà thấm đẫm cả tinh thần dân tộc, lương tri, sự khoan dung và chủ nghĩa nhân văn mang hồn cốt, tinh hoa, khí phách của văn hóa truyền thống và hiện đại trong tầm nhìn toàn cầu, mà hạt nhân trung tâm là lợi ích quốc gia - dân tộc trước hết và trên hết thống nhất với lợi ích của Nhân dân, để Việt Nam nhịp bước cùng thời đại.

Phát triển tư tưởng đất nước độc lập và phồn vinh

Tự lực, tự cường là phẩm giá cao quý của người Việt Nam có đạo đức, có lòng tự trọng. Hơn bao giờ hết, mỗi người cần “có chí tự lập tự cường, quyết không chịu thua kém ai, quyết không chịu làm nô lệ”. Tự chủ của đất nước là bảo đảm tự do cho mỗi người trước mọi bạo lực, cường quyền, trước mọi sự áp chế hà khắc, là bảo đảm để dân tộc tự do và ngày càng tự chủ trước mọi sức ép từ bên trong, hóa giải mọi hiểm họa từ bên ngoài.

Để có tự do chân chính cho mỗi người và cả dân tộc không thể không giữ vững và phát triển pháp quyền phù hợp với đất nước và tương dung với thông lệ và pháp lý quốc tế.

Do đó, càng thực thi công cuộc Đổi mới, khi “mỗi người dân phải hiểu: Có tự lập mới độc lập, có tự cường mới tự do” thì nhất định chúng ta sẽ càng vượt qua mọi khó khăn.

Trước yêu cầu phát triển của đất nước hiện nay và tương lai, ngay từ bây giờ, tiếp tục khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc; phát huy dân chủ XHCN, sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và của nền văn hóa, con người Việt Nam, bồi dưỡng sức dân, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực… thúc đẩy đổi mới sáng tạo, tạo động lực mới cho phát triển nhanh và bền vững đất nước.

Và, hạnh phúc của Nhân dân trong sự phát triển đất nước một cách bền vững là đích đến của độc lập, tự do trên nền tảng tự chủ, tự quyết, tự lập, tự cường. Đó là hoài bão lớn, là trí tuệ, lương tâm, liêm sỉ, trách nhiệm và bản lĩnh của mỗi người Việt Nam.

Hơn bất cứ khi nào, Quốc gia tự tôn - Mỗi người tự trọng - Dân tộc tự cường - Tổ quốc phồn vinh phải trở thành tư tưởng quán xuyến và chủ đạo phát triển dân tộc và dân tộc phát triển trong kỷ nguyên mới.

Nhân lên tinh thần phát triển và tự tôn dân tộc

Độc lập là khát vọng của dân tộc Việt Nam từ khi khai sơn phá thạch, cháy bỏng trong tâm can đồng bào ta trong cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng năm 40, âm ỷ và sục sôi suốt hơn 1.000 năm Bắc thuộc, bừng lên ở Bạch Đằng giang khi Ngô Quyền diệt Nam Hán mở lại nền độc lập năm 938, rồi chống Tống bên bờ sông Như Nguyệt năm 1076, đạp Nguyên ba lần suốt thế kỷ XIII, lại bình Minh năm 1427, diệt Thanh năm 1789 và kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược thắng lợi suốt hơn 80 năm, đến giữa thế kỷ XX, để một ngày mùa Thu Ất Dậu, bản Tuyên ngôn Độc lập về một nước Việt Nam độc lập được bố cáo khắp trong gầm trời năm châu. Không độc lập tự do, Việt Nam không có gì cả, ngay cả tên gọi của mình. Nhưng, không tự mình trở nên hùng cường thì nguy cơ lệ thuộc, thậm chí nô lệ luôn cận kề và đe doạ dân tộc.

Trên nền móng độc lập ấy - một nền độc lập được giành lại và bảo vệ bằng máu của lớp lớp đồng bào, dân tộc Việt Nam giữ vững và nêu cao tự quyết, quyền lựa chọn chế độ chính trị - xã hội và quyết định con đường phát triển của dân tộc mình. Đó là sự thống nhất quyền dân tộc - quyền tự quyết của dân tộc - quyền độc lập - tự do của dân tộc Việt Nam: Độc lập dân tộc và CNXH. Không có con đường nào khác tối ưu hơn để đất nước phát triển hùng cường, Nhân dân hạnh phúc.

Trong điều kiện toàn cầu hóa hiện nay, các quốc gia, dân tộc ngày càng tùy thuộc lẫn nhau và quyền dân tộc, quyền độc lập tự do ngày càng phát triển không ngừng. Các quốc gia, dân tộc đều có quyền quyết định thể chế chính trị và lựa chọn con đường phát triển của mình một cách phù hợp và tự do. Điều đó càng cho thấy giá trị thời đại tỏa sáng trong giá trị của mỗi quốc gia, dân tộc một cách tất yếu, thống nhất trong đa dạng của thế giới ngày nay mà tinh thần độc lập Việt Nam thâu thái, hàm chứa, dự báo, thể hiện sinh động và tự nhiên xu thế phát triển không thể gì đảo ngược của các quốc gia, dân tộc trên thế giới. Do đó, hơn hết lúc nào, hiện nay, Tự chủ - Tự quyết - Tự lập - Tự cường với tinh thần, bản lĩnh, khí phách Việt Nam hòa quyện, thể hiện trong sứ mệnh mỗi con người Việt Nam trong kỷ nguyên mới.

Bồi đắp tư chất nhân văn quốc gia

Chúng ta đang tiếp tục công cuộc Đổi mới toàn diện, đồng bộ trên con đường độc lập dân tộc và CNXH, hướng tới năm 2045 - tròn 100 năm thành lập Nước. Khát vọng “Không có gì quý hơn độc lập tự do” trở thành chân lý bất biến, là sự nối tiếp truyền đời của khát vọng quốc gia “Hùng cứ một phương”, “Non sông nghìn thuở vững âu vàng”, “Mở nền thái bình muôn thuở”; là ngọn nguồn của sức mạnh vô địch làm nên vị thế và danh dự, sự bất diệt, trường tồn và phát triển thống nhất đất nước cùng nhân loại.

Chưa khi nào, vấn đề độc lập dân tộc và hội nhập quốc tế trên con đường phát triển lại đòi hỏi sự kiên định con đường phát triển XHCN như hiện nay. Quyền tự chủ đất nước và quyền tự quyết dân tộc phải được giữ vững trên con đường hội nhập toàn cầu tất yếu. Ở những bước ngoặt của lịch sử nước ta, những kết luận của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ngày 13.7.1952, càng có ý nghĩa to lớn về tầm nhìn và quyết sách chính trị chiến lược: “Một dân tộc không tự lực cánh sinh mà cứ ngồi chờ dân tộc khác giúp đỡ thì không xứng đáng được độc lập”. Và hôm nay, phương lược lúc sinh thời ấy của Chủ tịch Hồ Chí Minh càng có giá trị đặc biệt.

Để tăng cường sức mạnh nội sinh của dân tộc, không thể khước từ sự giúp đỡ ở bên ngoài, thâu thái tinh hoa thế giới, nhân lên sức mạnh của đất nước. Đó chính là độc lập chân chính. Nhưng, trong mọi hoàn cảnh, phải “lấy tự lực cánh sinh làm gốc để ứng phó với mọi phát triển của tình hình; dù tình hình ấy thuận lợi hay gay go thì ta vẫn chủ động”. Nội lực quốc gia giữ vai trò quyết định. Tự lực, tự cường là tiền đề của độc lập tự do và là điều kiện tiên quyết để phát triển các quan hệ quốc tế bình đẳng, cùng có lợi trên con đường hội nhập thế giới.

Gần 80 năm qua, chúng ta đã kiên định thực hiện đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, là bạn, là đối tác tin cậy và có trách nhiệm đối với cộng đồng quốc tế, chung sống hòa bình, hữu nghị với tất cả các dân tộc trên thế giới trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau, bình đẳng, cùng có lợi. “Tắt muôn đời chiến tranh”. “Lưng đeo gươm, tay mềm mại bút hoa”. Đó là bài học lịch sử vô giá về kết hợp nhuần nhuyễn sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, sức mạnh nội sinh dân tộc và sức mạnh ngoại sinh thế giới, để giữ vững nền độc lập dân tộc và phát triển quyền tự quyết dân tộc thiêng liêng và vô giá, vì lợi ích quốc gia tối thượng. Đó chính là phẩm giá, là danh dự, là nhân văn và là cốt cách và linh hồn - nền móng phát triển tâm lý quốc dân, vì Việt Nam hòa bình và kỷ nguyên mới thịnh vượng.

Cổ vũ sâu rộng tâm lý quốc dân

Quyền con người, xét cho cùng đó là quyền dân tộc độc lập. Đó là chân lý thời đại ngày nay. Một cách tự nhiên, bảo vệ và thực hiện quyền con người không thể tách rời việc bảo vệ độc lập dân tộc và chủ quyền quốc gia. Vì, quyền con người suy cho cùng là quyền dân tộc độc lập. Và, dân tộc độc lập là điều kiện tiên quyết để bảo đảm thực hiện quyền con người; và ngược lại, thực hiện quyền con người chính là phát huy những giá trị cao cả và ý nghĩa thật sự của độc lập dân tộc. Quyền độc lập dân tộc, quyền sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc là những giá trị cơ bản nhất của nhân quyền, dứt khoát phải đặt trên nền móng quốc gia thịnh vượng. Đó không chỉ là phẩm giá mà rộng và sâu hơn là tâm lý quốc dân. Nó là hồn vía mỗi người, là tâm lý quốc dân, là bản lĩnh dân tộc!

Nhưng, chủ động tiếp biến, bốn phương hòa mục, trong nguy thấy an, “kiềng canh nóng mà thổi rau nguội”, “nước xa không cứu được lửa gần”… hóa giải từ căn cơ mọi mầm họa tao loạn trong hòa bình tự mình trở nên hùng cường nhằm giữ nước từ khi nước còn chưa nguy, giữ nước từ sớm và từ xa lại chính là thượng thượng sách để dựng nước. Đó là hồn vía cộng đồng, là tư cách dân tộc, là danh dự Quốc thể. Tất cả phải trở thành tâm lý quốc dân làm nên sức mạnh quốc gia trong kỷ nguyên đổi mới và hội nhập. Đó là liêm sỉ mỗi người làm nên Quốc sỉ - linh hồn của Quốc thể Việt Nam.

Hơn hết lúc nào, Đoàn kết - Kỷ luật - Hòa mục - Hội nhập - Thủy chung - Liêm sỉ trở thành tâm lý dân tộc và thấm đẫm trong mỗi người là phẩm giá quan trọng của hệ giá trị kỷ nguyên mới phát triển Việt Nam thịnh vượng.

Không có con đường nào phát triển đất nước tối ưu hơn, rằng dân tộc chúng ta phải tự mình trở nên hùng cường. Đó là Quốc sỉ, là liêm sỉ của mỗi người Việt Nam.

Toàn bộ hệ giá trị đó phải là mạch nguồn bất diệt, lúc âm thầm lặng lẽ, khi sục sôi gào thét chảy trong huyết quản gần 100 triệu đồng bào ta, dù ở trong nước hay ở nước ngoài, làm nên gương mặt, cốt cách, khí phách, sức mạnh và uy tín của dân tộc Việt Nam trường tồn cùng giang sơn xã tắc thịnh vượng trong kỷ nguyên mới.

Đó là con đường tất yếu để gìn giữ và phát triển tư cách độc lập, vị thế, sức mạnh, uy tín quốc gia, danh dự và sự trường tồn của dân tộc, thanh danh và trách nhiệm của mỗi người Việt Nam trong cuộc hội nhập toàn cầu hiện nay và tương lai, hội nhập toàn cầu và nhịp bước cùng thời đại. Đó là vị thế, sức mạnh và danh dự Việt Nam thế kỷ XXI.