Phát triển nguồn nhân lực - nhiệm vụ then chốt

“Trước thực trạng thiếu hụt nguồn nhân lực kế cận, các loại hình nghệ thuật tuồng, chèo, cải lương và dân ca kịch không giữ được vai trò, vị trí vốn có trong đời sống xã hội. Nhiều giá trị văn hóa nghệ thuật các thế hệ đi trước đã dày công vun đắp qua chiều dài lịch sử đang có nguy cơ mai một, thất truyền". Nhận định như vậy, TS. Nguyễn Thị Hồng Nhung, Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam góp ý, cần hoàn thiện thể chế và chính sách hỗ trợ phát triển nguồn nhân lực, dựa trên chiến lược, kế hoạch phát triển của ngành. Đầu tư kinh phí cho đào tạo, đặc biệt tại cơ sở, cộng đồng. Có chính sách hỗ trợ, đãi ngộ xứng đáng cho các nghệ nhân - người đóng vai trò then chốt trong gìn giữ và truyền thụ tinh hoa nghệ thuật. Đa dạng hóa các hình thức đào tạo, tạo điều kiện, môi trường, thương hiệu cho các nghệ nhân - báu vật nhân văn sống - thực hành kỹ năng của họ…

Theo TS. NSND Lê Tuấn Cường, Giám đốc Nhà hát Chèo Việt Nam, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực đóng vai trò then chốt. Trong các thành phần sáng tạo của một vở diễn sân khấu, cần chú trọng đào tạo diễn viên - linh hồn của vở kịch; đạo diễn - người định hình phong cách và dẫn dắt diễn viên; tác giả kịch bản - người tạo nên những kịch bản tầm vóc…

Việc xây dựng đội ngũ kế cận không đơn thuần là bảo tồn những giá trị nghệ thuật truyền thống, mà còn là tạo ra sức sống mới cho những loại hình nghệ thuật này. Thế hệ trẻ, với sự năng động, sáng tạo và khả năng tiếp cận công nghệ hiện đại, có thể mang đến những góc nhìn mới, cách thể hiện mới, giúp nghệ thuật truyền thống trở nên gần gũi và hấp dẫn hơn đối với công chúng đương đại.

Để thực hiện được điều này, cần có chiến lược toàn diện và đồng bộ, từ nâng cao nhận thức của xã hội về giá trị của nghệ thuật truyền thống, đến đầu tư vào giáo dục và đào tạo, tạo điều kiện cho các nghệ sĩ trẻ phát triển tài năng. Có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước, tổ chức văn hóa, trường nghệ thuật và nghệ nhân, để tạo ra môi trường thuận lợi cho sự phát triển của nghệ thuật truyền thống.

Từ kinh nghiệm bảo tồn, phát huy giá trị các loại hình truyền thống tại tỉnh Bắc Ninh, TS. Nguyễn Văn Đáp, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bắc Ninh cho rằng, cần phát triển đội ngũ nghệ nhân, nghệ sĩ biểu diễn, phục hồi những tác phẩm tiêu biểu; xây dựng chương trình gắn kết giữa bảo tồn, phát huy; tổ chức nghiên cứu khoa học về các loại hình trình diễn dân gian truyền thống…

Trong đó, nghệ nhân dân gian có vai trò quyết định đối với bảo vệ di sản văn hóa. Bởi đây là đội ngũ nắm giữ những kỹ năng, kinh nghiệm trình diễn nghệ thuật truyền thống. Vì thế, cần tiến hành mở các lớp tập huấn cho những người nắm giữ di sản về khả năng truyền dạy và có chính sách tôn vinh kịp thời. Cùng với đó là đào tạo được đội ngũ thế hệ trẻ kế cận - chủ nhân tương lai của di sản...

Chuyển đổi số để vượt khó khăn

Công nghệ đang ngày càng đóng vai trò quan trọng trong bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống. Với sự phát triển của các phần mềm, ứng dụng và nền tảng trực tuyến, công nghệ số không chỉ giúp lưu trữ thông tin mà còn mở ra khả năng tiếp cận di sản văn hóa một cách rộng rãi và hiệu quả hơn. Bởi vậy, PGS.TS. Nguyễn Quốc Hùng, Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam kiến nghị: tiến hành số hóa các loại hình nghệ thuật truyền thống, phân loại tài nguyên số theo mục đích sử dụng như: lưu trữ, giáo dục, quảng bá, sản xuất và sáng tạo tác phẩm - sản phẩm số phục vụ phát triển công nghiệp văn hóa, ghi âm, ghi hình các nghệ nhân, nghệ sĩ, đưa tác phẩm của họ đến với công chúng phù hợp với xu hướng thời đại, đóng góp hữu ích vào việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. Đồng thời, nâng cao hiệu quả tương tác và khai thác nghệ thuật truyền thống trên các ứng dụng mạng xã hội.

Cho rằng cần có sự đầu tư về công nghệ để có những sản phẩm nghệ thuật thích ứng với thị trường nghệ thuật hiện nay, TS. Phạm Trí Thành, Chủ tịch Hội đồng trường Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội góp ý: đổi mới, tiếp cận công nghệ, chuyển đổi số chính là cách để nghệ thuật biểu diễn vượt qua khó khăn trong thời kỳ hội nhập và trong xu thế bị lấn át bởi nhiều loại hình giải trí khác. Áp dụng công nghệ chuyển đổi số, đưa các tác phẩm nghệ thuật biểu diễn lên môi trường số chính là kênh kết nối giữa sản phẩm nghệ thuật và khán giả. Đây là việc phải làm và là con đường tất yếu hiện nay.

Trước sự bùng nổ của các phương tiện truyền thông, nghe nhìn hiện đại và sự cạnh tranh khốc liệt của các loại hình giải trí, nghệ thuật hiện đại, để sân khấu truyền thống và các bộ môn kịch hát dân tộc được bảo tồn và phát triển thì không thể chỉ là bản sao của quá khứ mà rất cần làm mới trong tư duy sáng tác và biểu diễn. Việc tăng cường đầu tư dàn dựng các tác phẩm chất lượng và quảng bá xúc tiến du lịch vô cùng quan trọng. Nhiều chuyên gia cho rằng, các nhà hát, đoàn nghệ thuật cần chủ động xây dựng kịch mục phù hợp, kết hợp với các công ty lữ hành để quảng bá, giới thiệu tác phẩm đến du khách trong và ngoài nước. Việc dàn dựng các tác phẩm biểu diễn phục vụ du lịch cần chú trọng đến chất lượng nghệ thuật, lựa chọn diễn viên tài năng, bảo đảm các yếu tố "thanh, sắc, thục, tinh, khí, thần".

Bên cạnh bảo tồn các tác phẩm truyền thống, cần khuyến khích sáng tạo các tác phẩm đương đại, mang hơi thở của thời đại, để thu hút khán giả trẻ và tạo sự phát triển song hành.