Tạo điều kiện để giáo dục đại học phát huy tối đa tiềm năng

Kính thưa các đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng, các đại biểu Quốc hội, lãnh đạo các bộ, ban, ngành, các chuyên gia, nhà khoa học, nhà giáo, nhà quản lý giáo dục.

Thưa các vị khách quốc tế,

Thưa quý vị đại biểu,

Kỳ họp thứ Sáu, Quốc hội Khóa XV diễn ra hai tuần nay, trong quá trình thảo luận về kinh tế - xã hội, nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm đến lĩnh vực giáo dục đại học, đặc biệt là vấn đề về thể chế, chính sách.

Hôm nay, tôi rất vui mừng tới dự Hội thảo Giáo dục năm 2023 về “Thể chế, chính sách nâng cao chất lượng giáo dục đại học” do Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội chủ trì, phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo và Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức. Trước hết, thay mặt Ủy ban Thường vụ Quốc hội, tôi nhiệt liệt hoan nghênh các đồng chí lãnh đạo các Bộ, ngành, các cơ quan của Quốc hội; các vị đại biểu Quốc hội, các chuyên gia, nhà khoa học, các nhà giáo đã tham dự Hội thảo. Xin gửi đến các quý vị lời chúc sức khỏe, hạnh phúc, chúc Hội thảo thành công tốt đẹp.

Thưa quý vị đại biểu!

Tôi hoan nghênh Ủy ban Văn hóa, Giáo dục đã phối hợp tổ chức Hội thảo hôm nay. Tôi cho rằng, chủ đề Hội thảo là rất thiết thực và có tính thời sự cao, nhất là trong thời điểm các cấp, các cơ quan Trung ương đang tiến hành tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết 29, ngày 14.11.2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo. Vì vậy, việc đánh giá thực trạng, phân tích nguyên nhân, kết quả đạt được, những tồn tại, hạn chế, vướng mắc trong thực tế là yêu cầu quan trọng để từ đó đề xuất giải pháp tháo gỡ vướng mắc, đặc biệt là bất cập về thể chế, chính sách để tạo điều kiện cho giáo dục đại học phát huy tối đa tiềm năng, sức sáng tạo trong đào tạo, cung cấp cho đất nước nguồn nhân lực có trình độ, chất lượng đáp ứng tốt nhu cầu đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.

Thưa quý đại biểu,

Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII của Đảng (năm 1991) đã thông qua Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, trong đó xác định: Giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ phải được xem là quốc sách hàng đầu. Trên cơ sở đó, việc phát triển giáo dục và đào tạo, phát huy nguồn lực con người liên tục được nhấn mạnh qua các kỳ đại hội Đảng và trở thành một trong những nhiệm vụ, biện pháp đột phá chiến lược. Nghị quyết số 29 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XI đã đặt ra yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo hướng lấy chất lượng và hiệu quả làm thước đo nhằm mục tiêu phát triển toàn diện con người, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực gắn với khơi dậy khát vọng, ý chí tự cường, tự hào dân tộc và giá trị văn hóa, con người Việt Nam thời đại mới. Một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu được đề cập trong Nghị quyết là hoàn thiện thể chế, chính sách nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, trong đó có giáo dục đại học.

Thời gian qua, lĩnh vực giáo dục đại học đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần to lớn vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Quy mô giáo dục đại học, công tác quản lý, quản trị đại học có bước phát triển và nhiều đổi mới. Theo Báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, giai đoạn 2013 - 2021, số lượng cơ sở giáo dục đại học tăng từ 207 trường lên 237 trường; quy mô đào tạo các trình độ giáo dục đại học trong giai đoạn này tăng từ 1.546.478 người lên 2.021.901 người, tỉ lệ tăng 30,74%. Nhiều trường đã tích cực, chủ động phát triển các chương trình đào tạo theo hướng tiếp cận chuẩn quốc tế. Số lượng, trình độ, năng lực đội ngũ giảng viên các trường đại học được nâng lên. Tỉ lệ giảng viên có học vị tiến sĩ tăng từ 14,38% năm 2013 lên 31,28% năm 2021. Số lượng giảng viên có trình độ sau đại học tăng từ 37.856 người năm 2013 lên 70.018 người năm 2021.

Cơ sở vật chất của nhiều trường đại học được tăng cường. Một số trường được đầu tư các phòng thí nghiệm hiện đại, đáp ứng tốt nhiệm vụ giảng dạy, học tập, nghiên cứu khoa học. Các đại học, trường đại học hàng đầu của Việt Nam liên tục xuất hiện và tăng thứ hạng, giữ vị trí tốt trong các bảng xếp hạng đại học uy tín trên thế giới.

Tuy nhiên, trước sự vận động, phát triển không ngừng của khoa học - công nghệ và tri thức nhân loại, đặc biệt là cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, giáo dục đại học còn bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập cả về quy mô, cơ cấu ngành nghề và kỹ năng làm việc.

Thể chế, chính sách điều chỉnh lĩnh vực giáo dục đại học còn có sự mâu thuẫn, thiếu thống nhất trong cách hiểu, vận dụng và hướng dẫn thi hành, đặc biệt là về thực hiện tự chủ đại học. Quy mô giáo dục đại học của nước ta có tăng nhưng chưa đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế tri thức. Kinh phí đầu tư cho giáo dục đại học còn thấp. Chính sách xã hội hoá giáo dục chưa thực sự thu hút được nhiều các thành phần xã hội tham gia. Số lượng, cơ cấu, chất lượng đội ngũ giảng viên đại học chưa đáp ứng yêu cầu ngày càng cao, nhất là về năng lực đổi mới sáng tạo. Công tác nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế còn chưa tương xứng với tiềm năng. Hệ thống bảo đảm và kiểm định chất lượng giáo dục đại học chưa được hoàn thiện.

Thưa quý đại biểu,

Giáo dục đại học có vai trò đặc biệt quan trọng trong phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao. Các trường đại học không chỉ là nơi đào tạo, cung cấp nguồn nhân lực chất lượng, trình độ cao, mà còn là nơi nuôi dưỡng và phát triển tri thức, tiềm lực khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo của đất nước, tạo động lực mới cho hội nhập, phát triển bền vững. Vì vậy, nâng cao chất lượng giáo dục đại học là nhu cầu tất yếu và cấp thiết trong bối cảnh nền kinh tế tri thức. Bên cạnh đó, thể chế, chính sách pháp luật được coi là yếu tố then chốt đóng vai trò định hướng, dẫn dắt, tạo khung khổ pháp lý cho việc tổ chức, vận hành; là công cụ hữu hiệu để quản lý phát triển các hoạt động của từng lĩnh vực kinh tế - xã hội diễn ra theo đúng mục tiêu đã xác định. Nếu được ban hành kịp thời, đồng bộ, phù hợp, có tầm nhìn, khả năng dự báo thì thể chế, chính sách pháp luật sẽ góp phần “soi đường”, tạo động lực thúc đẩy lĩnh vực phát triển; ngược lại, sẽ gây ra những rào cản đối với sự đổi mới và phát triển.

Với ý nghĩa đó, tại Hội thảo hôm nay, tôi đề nghị các đại biểu thảo luận kỹ lưỡng về chất lượng giáo dục đại học từ tác động của thể chế, chính sách, dưới các góc độ khác nhau từ cơ quan quản lý nhà nước, cơ sở đào tạo, người sử dụng lao động, doanh nghiệp xã hội. Đặc biệt, cần làm rõ những vướng mắc, rào cản liên quan tới thể chế, chính sách, đề xuất giải pháp phù hợp, trong đó tập trung vào các nội dung trọng tâm về: chính sách nâng cao chất lượng chuyên môn học thuật; đổi mới quản trị đại học, đẩy mạnh tự chủ đại học; chính sách về nguồn lực đầu tư; chính sách về
đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý giáo dục đại học; chính sách xã hội hoá giáo dục đại học; về hợp tác quốc tế trong giáo dục đại học và giáo dục đại học gắn với việc làm sau khi ra trường.

Tôi tin tưởng, với tinh thần thẳng thắn, trách nhiệm, trí tuệ, tâm huyết của các đại biểu sẽ đưa ra những khuyến nghị cụ thể đối với các cơ quan Đảng, cơ quan Quốc hội, cơ quan của Chính phủ, các cơ quan có thẩm quyền ở trung ương và địa phương để góp phần cải thiện môi trường pháp lý, hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật, tạo điều kiện nâng cao chất lượng, phát triển hệ thống giáo dục đại học, chất lượng nguồn nhân lực có trình độ cao.

Còn hai tuần nữa đến ngày Nhà giáo Việt Nam, thay mặt Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, thay mặt Ủy ban Thường vụ Quốc hội, tôi xin gửi lời chúc các thầy cô giáo, đội ngũ làm công tác giáo dục mạnh khỏe, hạnh phúc và thành công.

Với tinh thần đó, tôi tuyên bố khai mạc Hội thảo giáo dục năm 2023 về “Thể chế và chính sách nâng cao chất lượng giáo dục đại học”.

Xin trân trọng cảm ơn quý đại biểu!

__________

* Đầu đề do Báo Đại biểu Nhân dân đặt