Sản phẩm nông nghiệp chủ lực
Na La Hiên được định danh là sản phẩm nông nghiệp chủ lực không chỉ dựa trên yếu tố diện tích, sản lượng mà cái chính là phương thức sản xuất mới và giá trị của loại nông sản này. Vài năm gần đây, người trồng na ở La Hiên thừa tự tin rằng na La Hiên không hề “lép vía” na Chi Lăng cả về sản lượng và chất lượng. Võ Nhai cũng đã thành một vựa na lớn, mỗi mùa cung cấp cho thị trường hơn 5.000 tấn quả.
Hiện, na được trồng với tổng diện tích trên 500 ha. Nhiều mô hình VietGAP được triển khai tại các xóm. Tháng 7 năm 2018, “Na La Hiên” được cấp chứng nhận nhãn hiệu tập thể và được chứng nhận sản phẩm OCOP của tỉnh Thái Nguyên.
Trưởng xóm Hiên Minh (Xã La Hiên) là chị Triệu Thị Luyến, 40 tuổi, dân tộc Dao, cho biết xóm Hiên Minh có diện tích na lớn nhất xã. 175 hộ hầu như hộ nào cũng có na bán, nhà ít thì vài sào, nhà nhiều vài mẫu. Hiện nay na vẫn được trồng bằng hạt, lấy giống từ những cây quả thơm ngon nhất trong vườn. Nghe các cụ nói lại nguồn gốc cây na ở vùng này thì na bản địa cũng có mà na mang từ Hưng Yên lên cũng có.
Trước đây chỉ một số hộ trồng tự phát, đến đầu những năm 2000 thì việc cải tạo đất lúa kém hiệu quả sang trồng na mới thành phong trào. Các hộ có ý định chuyển đổi sang trồng na thường sang bên Chi Lăng để tham quan học hỏi kinh nghiệm. Hồi đầu một số hộ trồng đúng theo công nghệ bên đó, khoảng cách giữa các cây từ 2,5m đến 3m, vì khoảng cách hẹp như vậy nên khi cây lớn rất bất tiện cho chăm sóc, thu hái, quả lại nhỏ. Vì thế, các vườn sau này khoảng cách giữa các cây đều từ 4m đến 5m. Thêm nữa, sau vụ thu hoạch, bà con bên Chi Lăng thường cắt cụt, đốn cành “rất đau”, còn bên La Hiên chỉ tỉa cành tăm và đốn phớt.
Nhưng riêng “công nghệ” thụ phấn cho na thì bà con đi học về thế nào thì làm đúng như thế. Nhờ thụ phấn nhân tạo, quả lớn nhanh hơn, chủ động mật độ quả trên cây, mỗi cây cho đến hơn 3 yến quả, giá bán bình quân từ 30 - 40 nghìn đồng/kg, đầu mùa lên tới 50 - 60 nghìn đồng. Chị Luyến tính toán mọi chi phí cho 1,2 mẫu na khoảng 30 triệu đồng/năm, trừ chi phí, lãi hơn 100 triệu đồng.
Đón mùa na chín
Na đang chín rộ. Hiện đang là chính vụ nhưng na Võ Nhai vẫn có giá bán cao từ 35 - 50 nghìn đồng/kg. Chợ na đoạn Quốc lộ 1B qua xã La Hiên dài gần 2 km nhộn nhịp cảnh người mua, kẻ bán. Đón mùa na chín, không chỉ có niềm vui của người trồng na, sự tất bật của thương lái từ khắp các tỉnh thành về mua mà cả hệ thống chính trị ở Thái Nguyên đã vào cuộc hỗ trợ tiêu thụ.
Ông Nguyễn Bá Chính (Giám đốc sở Công Thương tỉnh Thái Nguyên) cho biết, na chín rộ trong khoảng thời gian nhất định nên việc hỗ trợ người dân tiêu thụ là rất quan trọng. Để hỗ trợ sản phẩm na, Sở Công Thương đã tích cực phối hợp với các Sở, ban, ngành triển khai kết nối các sản phẩm tham gia vào chuỗi cung ứng của các hệ thống siêu thị, trung tâm thương mại trong và ngoài tỉnh. Tư vấn, hỗ trợ người dân, hợp tác xã hệ thống tem truy xuất nguồn gốc (QR code), tham gia hội chợ triển lãm, hội nghị, hội thảo. Đặc biệt, đẩy mạnh việc ứng dụng chuyển đổi số trong xúc tiến thương mại, nhất là trên nền tảng thương mại điện tử để đưa na và các sản phẩm nông sản lên sàn thương mại giao dịch.
Bà Hà Thị Bích Hồng (Bí thư huyện ủy huyện Võ Nhai) cho biết, sự vào cuộc khẩn trương, nhiệt tình của các ngành, đoàn thể, các địa phương để hỗ trợ huyện, hỗ trợ người trồng na mang lại hy vọng về một vụ na thắng lợi. Tuy nhiên, về lâu dài, để có chiến lược căn cơ thì huyện rất cần nhận được sự giúp đỡ của các cơ quan chuyên môn về khoa học, kỹ thuật công nghệ để thực hiện mong muốn kéo dài mùa na chín, kéo dài thời gian bảo quan. Chỉ như vậy, na Võ Nhai mới có cơ hội đi xa hơn nữa trong quá trình trở thành sản phẩm nông nghiệp chủ lực, bền vững của địa phương.
Kéo dài mùa quả ngọt
Na là loại quả vừa ngon vừa lành, tốt cho sức khỏe và hợp khẩu vị với cả người già và trẻ nhỏ nên dễ bán. Trái vụ giá cao tới cả trăm nghìn/kg vẫn nhiều người mua. Vườn na Thành Mai (Xã La Hiên) là địa chỉ yêu thích của nhiều thương lái, năm nào na nhà chị Mai cũng thuộc hàng đầu về cả sản lượng và chất lượng. Nhà chị có cây na “siêu sai” cho thu hái 300 quả mùa năm ngoái. Quả na to nhất của xóm nặng đến 7 lạng, múi dày, thơm đậm và ngọt sắc.
Anh Thành, chồng chị Mai chia sẻ: Nếu trồng lúa, mỗi ha đất trồng lúa 1 vụ/năm sẽ cho 4,8 tấn thóc. Với giá bán như hiện nay là 6 nghìn đồng/kg, mỗi năm người nông dân thu 28,8 triệu đồng. Nếu trừ các chi phí như giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật… người nông dân không có lãi. Nếu chuyển đổi diện tích đất trên sang trồng na, sẽ trồng được 657 cây. Trung bình mỗi cây cho thu 20kg quả, người nông dân sẽ có thu nhập 270 triệu đồng, cao gấp 9,4 lần so với trồng lúa. Hơn nữa, sản xuất theo quy trình VietGAP, gia đình anh mất khá nhiều công xới cỏ chứ không phun thuốc diệt cỏ, các loại phân bón cũng là phân chuồng, phân hữu cơ góp phần bảo vệ tài nguyên đất, môi trường…
Chị Mai hồ hởi, thương hiệu của Na La Hiên ngày càng được mọi người biết đến và tin tưởng. Đây cũng chính là niềm động viên để người trồng na càng quan tâm hơn đến sản xuất an toàn, vì sức khỏe của người tiêu dùng và cộng đồng.
Được biết, Sở Khoa học và công nghệ tỉnh Thái Nguyên phối hợp với Trung tâm khuyến nông tỉnh Thái Nguyên đã và sẽ tiếp tục thực hiện dự án án khoa học trồng na rải vụ. Cây na sẽ cho vụ thu hoạch rộng hơn trước và sau thời điểm vụ na truyền thống. Ông Kiều Thượng Chất (Phó Giám đốc HTX nông lâm nghiệp Phú Thượng, huyện Võ Nhai) cho biết, việc thay đổi quy trình sản xuất đã mang lại những tín hiệu tích cực để kéo dài vụ na chín. Đặc biệt việc đưa cây na tím NiuDiLan và na Đài Loan vào trồng với hứa hẹn sẽ có sản phẩm na vào dịp gần Tết nguyên đán. Huyện Võ Nhai cũng đã mở rộng vùng sản xuất na ra các xã Tràng Xá, Dân Tiến, Lâu Thượng, Phú Thượng…
