Quy định 12 biện pháp xử lý chuyển hướng

Chiều 6.6, tiếp tục Kỳ họp thứ Bảy, Quốc hội Khóa XV, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Quốc hội đã nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên.

Trình bày Tờ trình về dự án Luật Tư pháp với người chưa thành niên, Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình nêu rõ, dự thảo Luật gồm 173 điều, được bố cục thành 5 phần, 11 chương.

Dự thảo Luật quy định 16 nguyên tắc nhân văn, tiến bộ, đặc thù để bảo vệ người chưa thành niên trong tư pháp hình sự, gồm: Bảo đảm lợi ích tốt nhất; Bảo đảm thủ tục tố tụng thân thiện; Đối xử bình đẳng; Quyền được thông tin đầy đủ; Bảo đảm quyền có người đại diện; Giải quyết nhanh chóng, kịp thời; Ưu tiên áp dụng xử lý chuyển hướng; Xử lý chuyên biệt; Bảo đảm giữ bí mật cá nhân; Quyền bào chữa, trợ giúp pháp lý, phiên dịch; Hạn chế tối đa việc áp dụng biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế; Chuyên môn hóa trong hoạt động tư pháp người chưa thành niên; Bảo đảm và tôn trọng quyền tham gia, trình bày ý kiến; Bảo đảm hiệu lực của quyết định áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng; Bảo đảm việc thi hành biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng và thi hành án phạt tù phù hợp với người chưa thành niên; Hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng.

Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao cho biết, dự thảo luật đã xây dựng chế định xử lý chuyển hướng thay thế cho hình phạt. Cụ thể, quy định 12 biện pháp xử lý chuyển hướng, gồm: Khiển trách. Xin lỗi bị hại. Bồi thường thiệt hại. Tham gia chương trình học tập, dạy nghề. Tham gia điều trị và tư vấn tâm lý. Thực hiện công việc phục vụ cộng đồng.  Cấm tiếp xúc với người có nguy cơ dẫn đến người chưa thành niên phạm tội mới. Hạn chế khung giờ đi lại. Cấm đến địa điểm có nguy cơ dẫn đến người chưa thành niên phạm tội mới. Giáo dục tại xã, phường, thị trấn. Quản thúc tại gia đình. Giáo dục tại trường giáo dưỡng.

Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao nhấn mạnh, dự thảo Luật đã mở rộng phạm vi áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng trên cơ sở kế thừa quy định của Bộ luật Hình sự và quy định chặt chẽ các điều kiện áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng để bảo đảm trật tự xã hội, an toàn cho cộng đồng. Quy định việc áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng linh hoạt, phù hợp với từng người chưa thành niên. Khuyến khích người chưa thành niên chấp hành tốt để được rút ngắn thời gian xử lý chuyển hướng trước thời hạn.

Đồng thời, dự thảo Luật đổi mới trình tự, thủ tục xử lý chuyển hướng theo hướng nhanh chóng, kịp thời, hiệu quả. Quy định 2 trình tự, thủ tục xử lý chuyển hướng, gồm: thủ tục xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng tại cộng đồng; thủ tục xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng giáo dục tại trường giáo dưỡng.

Có nhiều lựa chọn để áp dụng biện pháp phù hợp nhất với từng đối tượng

Báo cáo thẩm tra dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên do Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga trình bày và nêu rõ, Ủy ban Tư pháp cơ bản tán thành các quy định của dự thảo Luật về xử lý chuyển hướng đối với người chưa thành niên phạm tội. Quy định này phù hợp với chủ trương của Đảng, Nhà nước ta, nhất là thể chế hóa yêu cầu tại Chỉ thị số 28-CT/TW ngày 28.12.2023 của Bộ Chính trị về “Phát triển hệ thống tư pháp thân thiện và bảo vệ trẻ em”.

Ủy ban Tư pháp cơ bản tán thành 12 biện pháp xử lý chuyển hướng và việc làm rõ nội hàm của từng biện pháp như dự thảo Luật, tạo điều kiện cho cơ quan tiến hành tố tụng có nhiều lựa chọn để áp dụng biện pháp phù hợp nhất với từng đối tượng người chưa thành niên, bởi vì mỗi người chưa thành niên có hoàn cảnh gia đình, nhân thân, nguyên nhân thực hiện hành vi phạm tội khác nhau. Việc phân biệt rõ (các biện pháp được áp dụng độc lập) và (các biện pháp chỉ được áp dụng đồng thời với các biện pháp khác) là phù hợp.

Tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp lưu ý, có ý kiến đề nghị làm rõ biện pháp (Bồi thường thiệt hại; Tham gia điều trị và tư vấn tâm lý) là biện pháp xử lý chuyển hướng hay là nghĩa vụ mà người chưa thành niên phải thực hiện.

Về biện pháp xử lý chuyển hướng giáo dục tại trường giáo dưỡng, Ủy ban Tư pháp cơ bản tán thành dự thảo luật chuyển biện pháp tư pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng quy định tại Điều 96 của Bộ luật Hình sự hiện hành thành biện pháp xử lý chuyển hướng, với các lý do: Sớm kết thúc việc truy cứu trách nhiệm hình sự với người chưa thành niên để nhanh chóng được áp dụng xử lý chuyển hướng ngay từ giai đoạn điều tra, thay vì phải kết thúc giai đoạn xét xử sơ thẩm mới có thể được xem xét áp dụng như hiện nay. Rút ngắn đáng kể thời gian tạm giam người chưa thành niên thay vì có thể bị tạm giam đến khi xét xử sơ thẩm xong như hiện nay (theo quy định hiện hành: người chưa thành niên phạm tội nghiêm trọng có thể bị tạm giam tới 8 tháng, phạm tội rất nghiêm trọng có thể bị tạm giam tới 11 tháng).

Đồng thời, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp nhấn mạnh, quy định xử lý chuyển hướng giáo dục tại trường giáo dưỡng góp phần hiện thực hiện tốt nguyên tắc hạn chế tối đa việc áp dụng hình phạt với người chưa thành niên; Hạn chế việc gián đoạn quyền học tập, học nghề nếu người chưa thành niên được xử lý chuyển hướng sớm; Phù hợp với chủ trương mở rộng các trường hợp được áp dụng xử lý chuyển hướng nhưng vẫn bảo đảm trật tự an toàn xã hội, sự an toàn của cộng đồng và của nạn nhân do trường giáo dưỡng là tổ chức giáo dục có kỷ luật chặt chẽ.

"Quy định này khắc phục bất cập của Bộ luật Hình sự hiện hành, thiếu chế tài xử lý với người chưa thành niên vi phạm nghĩa vụ trong quá trình thi hành biện pháp xử lý chuyển hướng; Đáp ứng yêu cầu tại Điều 40 của Công ước quốc tế về quyền trẻ em “Bất kỳ khi nào thấy thích hợp và cần thiết cần đề ra các biện pháp xử lý những trẻ em vi phạm pháp luật hình sự mà không phải sử dụng đến thủ tục tư pháp”", Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp nói.