Đó là khẳng định của Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn tại Lễ phát động Tháng Hành động Quốc gia về dân số và kỷ niệm Ngày Dân số Việt Nam 26.12.2024, với chủ đề "Nâng cao chất lượng dân số để đất nước phồn vinh, gia đình hạnh phúc" do Cục Dân số (Bộ Y tế) phối hợp với UBND TP. Hà Nội tổ chức ngày 10.12.
Phát biểu tại Lễ phát động, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn cho biết, năm 2024, là năm thứ 5 thực hiện Chiến lược Dân số Việt Nam đến năm 2030, công tác dân số hiện đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức; nhiều vấn đề dân số thực tiễn phát sinh đã và đang tác động trực tiếp đến đời sống, xã hội và sự phát triển bền vững của Việt Nam trong hiện tại và tương lai.
Cụ thể, việc duy trì vững chắc mức sinh thay thế trên phạm vi toàn quốc chưa thật sự bền vững, xuất hiện xu thế mức sinh xuống thấp (năm 2023 ước tính là 1,96 con/phụ nữ, thấp nhất trong lịch sử và dự báo tiếp tục giảm trong những năm tiếp theo).
Tốc độ gia tăng nhanh tỷ số giới tính khi sinh đã được khống chế, nhưng vẫn ở mức cao và chưa có dấu hiệu giảm (năm 2023 là 112 bé trai/100 bé gái). Tốc độ già hóa dân số nhanh và sẽ sớm bước qua thời kỳ dân số vàng; tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết, mang thai và sinh con ở người chưa thành niên, tầm vóc, thể lực, chất lượng cuộc sống cần phải được cải thiện nhiều hơn...
Theo Thứ trưởng Trần Văn Thuấn, mặc dù còn nhiều khó khăn, thách thức nhưng dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của Đảng, Nhà nước, các cấp ủy Đảng và chính quyền địa phương; sự phối hợp đồng bộ, hiệu quả giữa các ban, ngành, đoàn thể; sự hưởng ứng tích cực từ mọi tầng lớp nhân dân cùng sự quyết tâm, nỗ lực không ngừng của đội ngũ làm công tác dân số ở các cấp; nhiều bộ, ngành, địa phương đã chủ động, tích cực triển khai các hoạt động phù hợp với tình hình thực tế. Nhờ đó, công tác dân số năm 2024 đã được thực hiện quyết liệt, đồng bộ từ Trung ương đến cơ sở với nhiều giải pháp hiệu quả.
Tại Lễ phát động, ông Matt Jackson, Trưởng đại diện Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) tại Việt Nam gửi lời chúc mừng Chính phủ Việt Nam vì những nỗ lực không ngừng trong việc giải quyết bất bình đẳng và giảm bớt chênh lệch về tình trạng kinh tế - xã hội giữa các vùng miền và các nhóm dân cư.
Đặc biệt, trong lĩnh vực y tế, Việt Nam đã vượt chỉ tiêu về giảm tỷ lệ tử vong mẹ, đạt mức giảm 46 phần nghìn trong 20 năm qua, cao hơn nhiều so với mục tiêu toàn cầu là 34 phần nghìn; tỷ lệ sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại của phụ nữ trong độ tuổi 15 - 49 đã tăng lên, đạt hơn 60%, góp phần nâng cao sức khỏe sinh sản cho mọi người.
Theo ông Matt Jackson, các kết quả từ nghiên cứu của Tổng cục Thống kê phối hợp cùng UNFPA cho thấy, Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn "dân số vàng", có nghĩa là mỗi người phụ thuộc được hỗ trợ bởi 2 người trong độ tuổi lao động. Tuy nhiên, dân số Việt Nam đã bắt đầu già hóa từ năm 2011 và đang già hóa với tốc độ nhanh hơn nhiều so với các quốc gia khác. Dự báo, Việt Nam sẽ trở thành một quốc gia có dân số già vào năm 2036 và là xã hội siêu già vào năm 2049. Đồng thời, Việt Nam cũng đang bước vào xu hướng mức sinh thấp, với tổng tỷ suất sinh (TFR) là 1,96 vào năm 2023.
Mặc dù vậy, Việt Nam cũng đối mặt nhiều thách thức như tỷ lệ tử vong mẹ ở các vùng dân tộc thiểu số vùng sâu, vùng xa cao gấp 3 - 4 lần so với mức trung bình cả nước; bạo lực giới vẫn còn phổ biến. Mặt khác, Việt Nam cũng đang đối mặt với vấn đề lựa chọn giới tính thai nhi - nguyên nhân chính dẫn đến sự mất cân bằng giới tính khi sinh.
Vì vậy, thông qua Lễ phát động, lãnh đạo Bộ Y tế, đại diện UNFPA tại Việt Nam và các chuyên gia mong muốn các cấp chính quyền, đoàn thể, tổ chức xã hội, từng gia đình và toàn xã hội nâng cao nhận thức và đề cao trách nhiệm về ý nghĩa và tầm quan trọng của công tác dân số. Đồng thời, thúc đẩy sự tham gia, phối hợp chặt chẽ, đồng bộ của các cấp, ngành và toàn dân, cũng như sự hỗ trợ của quốc tế, vì mục tiêu sức khỏe, hạnh phúc của người dân và sự phát triển bền vững của đất nước.
"Để thực hiện các yêu cầu, nhiệm vụ, chỉ tiêu kế hoạch được giao; Bộ Y tế kêu gọi toàn thể đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức làm công tác dân số tiếp tục đoàn kết, tích cực, chủ động, sáng tạo trong việc tham mưu với các cấp ủy Đảng, chính quyền; phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể và động viên mọi tầng lớp nhân dân thực hiện hiệu quả chủ trương, chính sách về công tác dân số." - Thứ trưởng Trần Văn Thuấn nhấn mạnh.
