Gần gũi “hơn mức bạn tưởng tượng”
Xưa nay nhiều người cho rằng nhạc cổ điển là khó, là xa vời, mình có nghe thì cũng như “đàn gẩy tai trâu”! Một số người lại nghĩ nhạc cổ điển được ca ngợi nhiều thế, tại sao mình lại chẳng hề hay biết gì! Cuốn sách Nhạc cổ điển - những mảnh ghép sắc màu của nhóm tác giả NA9 biên soạn, Lê Ngọc Anh chủ biên, chính là một sự đáp lại những người này và đáp ứng những người kia. Trong lời nhắn nhủ bạn đọc, các tác giả muốn trấn an rằng, “những giai điệu nhạc cổ điển gắn bó với cuộc sống thường ngày hơn mức bạn tưởng tượng!”, và khẳng định: “Mọi sắc màu phong phú của cuộc sống, bạn đều có thể tìm thấy trong các tác phẩm âm nhạc cổ điển”.
 Cuốn sách giúp khám phá thế giới nhiều sắc màu của nhạc cổ điển một cách dễ dàng |
Với tinh thần ấy, cuốn sách đem đến cho bạn đọc một hình thức tiếp cận rất dễ “vào”. Đó là thông qua chính các tác phẩm để bạn tự tìm hiểu và thuyết phục mình rằng, quả thật, nhạc cổ điển rất hay và gần gũi. Các bản nhạc ấy có thể coi là những mảnh ghép của một bức tranh có sức khơi gợi hơn là bao quát. Bởi vì, với hơn 150 trang in, tất cả những gì được nói đến ở đây chỉ là một phần rất nhỏ trong thế giới bao la của âm nhạc cổ điển mà người ta khó bao giờ có thể đi đến cùng.
Cuốn sách được chia thành 9 phần với các chủ đề khác nhau: Du ngoạn và phiêu lưu, Những lễ hội, Bốn mùa phù hợp, Chuyện loài vật, Niềm vui thơ ấu, Vũ điệu và hành khúc, Tình yêu xứ sở, Những cảnh quan ngoạn mục, và Những khúc khải hoàn. Mỗi phần được minh họa thông qua bốn tác phẩm cụ thể, như với phần 1 - Du ngoạn và phiêu lưu - là “Phiên chợ Ba Tư”, Tổ khúc giao hưởng Scheherazade, Giao hưởng “Đồng quê”, “Bài ca trên mặt nước”; với phần 5 - Niềm vui thơ ấu - là Hát ru, Góc trẻ thơ, Những khung cảnh ấu thơ, Peter và chó sói…
Điều thú vị là chỉ với 36 tác phẩm, bạn đọc đã có thể làm quen với giao hưởng và sonate, tứ tấu và ngũ tấu, tổ khúc và hành khúc, lied và étude, rhapsody và concerto (những thuật ngữ mà bạn sẽ sớm quen thôi)… Đồng thời qua 36 tác phẩm đó, bạn cũng sẽ có dịp tìm hiểu về các nhà soạn nhạc hàng đầu thế giới, những tên tuổi lẫy lừng như Mozart, Haydn, Schubert (Áo), Beethoven, Brahms, Mendelssohn (Đức), Vivaldi, Paganini (Italy), Debussy, Ravel (Pháp), Tchaikovsky, Prokofiev (Nga), Liszt (Hungary), Smetana (Séc), Chopin (Ba Lan)… Đọc về họ, tìm hiểu rồi nghe các tác phẩm của họ, bạn sẽ thấy tất cả sao mà gần gũi, thân quen, thật khác xa những gì bạn vẫn nghĩ trước khi chịu trải lòng đến với họ. Bởi những gì được nói đến trong cuốn sách và gợi ý để bạn đi tiếp, thật giản dị, dễ hiểu và nhiều sức khơi gợi.
Cuộc du hành của tưởng tượng
Xin nêu vài thí dụ. Nhà soạn nhạc Chopin sáng tác bản Étude Nỗi buồn (được giới thiệu trong phần Tình yêu xứ sở) khi ông phải sống xa Tổ quốc Ba Lan. Ông rất thích tác phẩm này và tự cho rằng trong đời mình chẳng thể nào tìm thấy lần nữa “một giai điệu đẹp đến thế”. Một lần ở Paris, nơi Chopin sống lưu vong và dạy nhạc để mưu sinh, giữa lúc đang dạy bản Étude cho một học trò, ông đã bật khóc và thốt lên: “Ôi quê hương tôi!”. Nhà soạn nhạc người Đức Beethoven cũng có số phận thật bất hạnh. Ông sáng tác bản giao hưởng số 9, tác phẩm lớn nhất đời ông, khi đã bị điếc đặc. Bằng nghị lực phi thường, Beethoven đã hoàn thành tác phẩm, để rồi đích thân ông đứng ra chỉ huy dàn nhạc trong buổi công diễn. Bản giao hưởng kết thúc, khán giả đã bật dậy vỗ tay như vỡ rạp, mà nhà soạn vẫn tiếp tục vung đũa chỉ huy. Bởi ông có... nghe thấy gì đâu!
Những câu chuyện thật cảm động, nhưng dù sao cũng thuộc về lịch sử âm nhạc. Song điều này thì chắc chắn có liên quan trực tiếp đến nhiều người chúng ta. Chẳng hạn bạn mới thành hôn hoặc đi dự một đám cưới. Trong phút giây quan trọng nhất, khi đôi uyên ương tiến vào khán phòng, tiếng nhạc cất lên khiến ai nấy đều rạo rực. Bạn sẽ nghĩ sao nếu những giai điệu tuyệt vời ấy chính là nhạc cổ điển, thuộc một trong hai bản nhạc vẫn hay được cử hành trong hôn lễ hiện nay: Phiên bản khí nhạc Kìa cô dâu đến trong nhạc kịch của Wagner, hay Hành khúc đám cưới trong Giấc mộng đêm hè của Mendelssohn - cả hai cùng được giới thiệu trong cuốn sách này…
Như trên đã giới thiệu, các tác phẩm được tuyển chọn đều thuộc về những chủ đề cụ thể và hầu hết có tên. Cái tên, không nghi ngờ gì nữa, là hết sức quan trọng với mỗi tác phẩm âm nhạc. Như bản thân tiêu đề Phiên chợ Ba Tư đã gợi cho ta mọi ý niệm có thể có về một chợ phiên ở xứ sở “Nghìn lẻ một đêm”, với những đoàn hành hương, tiếng lục lạc của đàn lạc đà, một nàng công chúa đến chợ và cả vị quốc vương đáng kính… Nhưng cái tên, dù có cụ thể đến mấy, cũng vẫn chỉ là một sự gợi ý. Nhà soạn nhạc Nga Rimsky-Korsakov, tác giả bản Scheherazade nổi tiếng (cũng là về câu chuyện “Nghìn lẻ một đêm” với những chương như Biển và con tàu của thủy thủ Sinbad, Ngày hội ở Bagdad…) từng nói, những tiêu đề chương nhạc chỉ có ý “hướng dẫn qua loa cho sự tưởng tượng của thính giả trên con đường du hành tưởng tượng”. Điều quan trọng, như nhà soạn nhạc Nga nói, chính là sự tưởng tượng của bạn. Tưởng tượng và nghe đi nghe lại, chúng tôi muốn nói thêm. Bạn cứ thử tìm nghe các bản nhạc cổ điển đi. Nghe đi rồi nghe lại. Sẽ đến một lúc bạn thấy nó thật hay, thật gần gũi, thân quen. Và rồi vẻ đẹp của âm nhạc sẽ chinh phục bạn, “bắt” bạn đọc thêm sách báo, tìm hiểu thêm qua các nguồn tài liệu khác, và hình thành nên thói quen nghe nhạc mỗi ngày.
Giờ thì xin nhường lời để bạn đến với cuốn sách nhập môn đầy hứa hẹn này…
HUY TOÀN
___________
* “Nhạc cổ điển - những mảnh ghép sắc màu”,
NXB Kim Đồng, quý I.2020
