Kết quả giải ngân đã có tiến bộ 

Trình bày Báo cáo kết quả giám sát, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Y Thanh Hà Niê Kđăm nêu rõ, dưới sự lãnh đạo của Đảng, đồng hành của Quốc hội và sự quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ tình hình triển khai thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia bước đầu đạt được một số kết quả tích cực, bám sát mục tiêu, yêu cầu, nội dung, phạm vi, nguyên tắc trong Nghị quyết của Quốc hội; cơ sở hạ tầng kinh tế, xã hội vùng nông thôn, miền núi được cải thiện nhiều; công tác kiểm tra, giám sát liên ngành và riêng từng Chương trình được tăng cường. Chính phủ đã kịp thời giao nhiệm vụ cho các bộ, ngành sửa đổi, bổ sung hoặc sửa đổi 11/11 văn bản quan trọng gồm Nghị định 27 và các Thông tư hướng dẫn, cũng như trả lời giải thích, làm rõ những nội dung còn có cách hiểu khác nhau ở địa phương.

Ban Chỉ đạo chung các Chương trình mục tiêu quốc gia đã kiện toàn theo Nghị quyết của Quốc hội, thống nhất 1 Ban Chỉ đạo từ Trung ương đến địa phương. Công tác lập kế hoạch và phân bổ vốn thực hiện các Chương trình đã được Chính phủ giao về các địa phương theo quy định của Luật Ngân sách, Luật Đầu tư công; nội dung bám sát các nghị quyết của Quốc hội về phê duyệt chủ trương đầu tư các Chương trình mục tiêu quốc gia.

Kết quả giải ngân đã có tiến bộ trong năm 2023, nhất là nguồn vốn đầu tư. Theo báo cáo của Bộ Tài chính, ước đến 31.8.2023, kết quả giải ngân vốn đầu tư phát triển kéo dài của 3 Chương trình đạt khoảng 58,47% kế hoạch vốn kéo dài (tính tổng vốn kế hoạch của năm 2022 đã giải ngân trong năm 2022 và trong 8 tháng năm 2023 đạt 79,82% kế hoạch năm 2022; kết quả giải ngân vốn đầu tư công năm 2023 ước đến 31.8.2023 đạt 41,9% kế hoạch).

Tuy nhiên, theo Chủ tịch Hội đồng Dân tộc, các cơ quan bộ, ngành liên quan còn hạn chế trong quản lý và tổ chức thực hiện các Chương trình, nhất là việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật thuộc thẩm quyền quản lý. Ban Chỉ đạo chung cho 3 Chương trình các cấp tuy đã được kiện toàn, thành lập song cơ chế quản lý, chỉ đạo, lãnh đạo vẫn theo tính chất ngành dọc của từng cơ quan; hiệu quả phối hợp liên ngành (theo chiều ngang) chưa thật sự chuyển biến rõ nét.

Nguồn vốn bố trí chưa tương xứng so với mục tiêu, yêu cầu đặt ra; phân bổ vốn đầu tư phát triển ngân sách trung ương chậm (quý II năm 2022 mới giao); tỷ lệ vốn đối ứng của địa phương chưa hợp lý. Nhiều dự án, tiểu dự án chưa thực hiện hoặc chưa phát huy được hiệu quả; cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội, thu nhập, mức sống của người dân chưa đạt như mong đợi. Giảm nghèo chưa đạt được mục tiêu đa chiều, bền vững, chưa hạn chế được tái nghèo, phát sinh nghèo nhất là vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Tăng cường kiểm tra, giám sát, kịp thời phát hiện vấn đề

Các Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao những cố gắng, nỗ lực của Đoàn giám sát và Chính phủ. Mặc dù là lần đầu tiên tham gia giám sát giữa kỳ, tổng hợp 3 Chương trình mục tiêu quốc gia nhưng Đoàn giám sát đã phối hợp chặt chẽ với Chính phủ, các cơ quan của Chính phủ và các Đoàn đại biểu Quốc hội, HĐND để hoàn thành nhiệm vụ.

Phát biểu tại phiên họp, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn đánh giá cao Đoàn giám sát đã có nhiều cố gắng, tiếp thu các ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Theo Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội, khó khăn lớn nhất khi thực hiện 3 Chương trình là phạm vi rộng, nhiều đầu mối, nhiều chính sách, cơ chế phối hợp liên ngành, liên vùng; có hơn 100 nội dung thành phần và dự án, tiểu dự án. Do đó, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội lưu ý, Báo cáo cần bám sát các yêu cầu: đánh giá, nhận định trong báo cáo phải bảo đảm khách quan, chính xác, có cơ sở thực tiễn thuyết phục, phù hợp với các kiến nghị, đề xuất. Số liệu dẫn chứng phải vừa khái quát vừa cụ thể, minh chứng cho những đánh giá về mặt được, chưa được và nguyên nhân chủ quan, khách quan.

Đồng thời, phải chỉ ra được trách nhiệm cụ thể của các cơ quan để giải trình, làm rõ nguyên nhân chủ quan, khách quan của từng hạn chế, bất cập. Khi đánh giá mặt hạn chế, Báo cáo cần nêu trọng tâm 3 hạn chế cơ bản: giải ngân vốn thấp; lồng ghép còn hạn chế; một số chỉ tiêu giao chưa phù hợp với thực tiễn cơ sở địa phương.

Cho rằng, kiến nghị của Đoàn giám sát vẫn còn khá dài, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội yêu cầu viết cô đọng, ngắn gọn hơn. Trong đó, tập trung vào việc tăng cường lồng ghép các nguồn vốn thực hiện, sử dụng vốn tập trung, tiết kiệm, hiệu quả, không để phát sinh nợ đọng, đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn dự án. Phân bổ vốn tập trung, định mức cụ thể, rõ ràng, minh bạch, có tính đến các yếu tố đặc thù, các địa phương rà soát danh mục các dự án để tránh đầu tư dàn trải gây lãng phí nguồn lực, thời gian. Hoàn tất việc ban hành văn bản hướng dẫn, rà soát lại các văn bản đã ban hành để sửa đổi, bổ sung các quy định nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc của địa phương trên nguyên tắc Chính phủ cần phân cấp mạnh mẽ, nội dung dễ hiểu dễ thực hiện. Tăng cường kiểm tra, giám sát, qua đó kịp thời phát hiện vấn đề, kiến nghị các cơ quan có thẩm quyền nhanh chóng xử lý.

Cơ bản đồng tình với bố cục, nội dung trình báo cáo kết quả giám sát, Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh đề nghị, Báo cáo cần diễn đạt thống nhất giữa kết quả đạt được và tồn tại, hạn chế nhằm bảo đảm tính logic trong đánh giá kết quả thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia.

Trưởng Ban Công tác đại biểu cũng cho rằng, điểm nhấn chung của các chương trình mục tiêu quốc gia là vấn đề tổ chức sản xuất, tạo sinh kế cho người dân một cách bền vững, song, nội dung này trong Báo cáo “có được đề cập nhưng còn ít”. Trong 19 tiêu chí xây dựng nông thôn mới, nhóm tiêu chí về tổ chức sản xuất là nội dung khó nhất vì liên quan đến phát triển bền vững, gắn với phát triển kinh tế nông thôn và tam nông là nông dân-nông thôn-nông nghiệp. Do đó, đề nghị nội dung báo cáo, dự thảo Nghị quyết cần làm rõ, thông tin đậm, có trọng tâm, trọng điểm hơn vấn đề này trong từng Chương trình, từ đó đưa ra các giải pháp có tính thuyết phục.

Kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị, Đoàn giám sát tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội để hoàn thiện Báo cáo, dự thảo Nghị quyết, phim tài liệu về kết quả giám sát chuyên đề cũng như các hồ sơ có liên quan. Đối với 3 Chương trình mục tiêu quốc gia cần nêu bật các kết quả đạt được, đồng thời làm rõ nguyên nhân, trách nhiệm, kiến nghị, giải pháp phù hợp. Trong đó, lưu ý một số nội dung về tăng cường phân cấp, xác định rõ trách nhiệm của các cấp, các ngành, địa phương; tăng cường giám sát, công khai minh bạch; các cơ chế cụ thể liên quan đến các vấn đề tài chính, ngân sách, chuyển nguồn, giao kế hoạch, giải ngân cần phải tháo gỡ ngay.

Phó Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị Chính phủ, các bộ, ngành chức năng phối hợp chặt chẽ với Đoàn giám sát để bổ sung đầy đủ nội dung, số liệu báo cáo.