Giảm thủ tục hành chính, chi phí, thời gian tuân thủ cho doanh nghiệp

Báo cáo một số vấn đề lớn về việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, sau Kỳ họp thứ Tám, Thường trực Ủy ban đã chủ trì, phối hợp họp với Bộ Tài chính, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Luật. Sau khi tiếp thu, chỉnh lý, dự thảo Luật gồm có 9 chương, 63 Điều, tăng 1 Chương, 1 Điều so với dự thảo Luật trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ Tám. Theo báo cáo của Chính phủ, dự thảo Luật sau chỉnh lý đã cắt giảm 7/24 (khoảng 30%) thủ tục hành chính, giảm chi phí, thời gian tuân thủ, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho biết, đến nay, giữa Cơ quan chủ trì soạn thảo, Cơ quan chủ trì thẩm tra và các cơ quan có liên quan về cơ bản thống nhất nhiều nội dung. Tuy nhiên, trong quá trình hoàn thiện còn một số vấn đề còn có ý kiến khác nhau cần xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội, như: về hạn chế trong hoạt động đầu tư của doanh nghiệp; thẩm quyền quyết định nhân sự tại doanh nghiệp; quyết định tiền lương; lợi nhuận còn lại sau khi trích lập các quỹ (khoản 4 Điều 25); các nội dung người đại diện phần vốn nhà nước xin ý kiến, quyền, trách nhiệm của cơ quan đại diện chủ sở hữu; bảo toàn và phát triển vốn…

Trong đó, về hạn chế trong hoạt động đầu tư của doanh nghiệp, Cơ quan soạn thảo đề nghị bổ sung quy định giao Chính phủ quy định các trường hợp doanh nghiệp không được đầu tư khác trong từng thời kỳ nhằm bảo đảm tính linh hoạt trong điều hành.

Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho rằng, quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp và người dân đã được thể chế hóa cụ thể tại Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp. Theo đó, Luật Đầu tư đã quy định rõ về những ngành, nghề cấm đầu tư, kinh doanh, các quy định này được áp dụng cho mọi thành phần kinh tế, để bảo đảm cạnh tranh công bằng giữa các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác nhau.

Do đó, Thường trực Ủy ban đề nghị cần quy định cụ thể các trường hợp hạn chế doanh nghiệp nhà nước đầu tư trong dự thảo Luật và đề nghị Chính phủ đề xuất bổ sung các ngành, nghề doanh nghiệp nhà nước không được đầu tư, kinh doanh.

Tại dự thảo Luật chỉnh lý, Cơ quan chủ trì soạn thảo đề nghị quy định thời điểm hiệu lực của Luật từ ngày 1.7.2025 để kịp thời tháo gỡ vướng mắc, khơi thông nguồn lực của doanh nghiệp. Chủ nhiệm Ủy ban Phan Văn Mãi cho rằng, để bảo đảm đúng quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, đề nghị trình Quốc hội thông qua trước ngày 15.6.2025 và Luật có hiệu lực từ ngày 1.8.2025.

Phân cấp mạnh mẽ cho cơ quan đại diện chủ sở hữu và lãnh đạo doanh nghiệp

Phát biểu tại Phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn ghi nhận, dự thảo Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp sau khi tiếp thu, chỉnh lý đã thể hiện nỗ lực cải cách, tăng tự chủ cho doanh nghiệp, đồng thời quản lý hiệu quả vốn nhà nước đầu tư. Tuy nhiên, Chủ tịch Quốc hội đề nghị, các cơ quan chức năng cần phối hợp để hoàn thiện các quy định tại dự thảo Luật, tạo thể chế mạnh mẽ, rõ ràng, nâng cao hiệu quả doanh nghiệp Nhà nước, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc đã thấy rõ trong thực tiễn, đặc biệt tạo bứt phá trong quản lý doanh nghiệp nhà nước để phục vụ cho phát triển kinh tế trong tình hình mới.

Đồng thời, Chủ tịch Quốc hội lưu ý, cần tiếp tục hoàn thiện các quy định về phạm vi điều chỉnh; cơ chế giám sát; vai trò của Tổng công ty quản lý vốn đầu tư… bảo đảm khả thi, minh bạch, đồng bộ với hệ thống pháp luật. Chú ý rà soát các điều khoản tại dự thảo Luật để tách bạch chức năng quản lý của Nhà nước; đại diện chủ sở hữu vốn không can thiệp hành chính vào hoạt động sản xuất, kinh doanh; phân cấp, phân quyền mạnh mẽ hơn nữa cho cơ quan đại diện chủ sở hữu và lãnh đạo doanh nghiệp.

Để nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước, Chủ tịch Quốc hội đề nghị, cần có chế độ tiền lương bảo đảm chất lượng cuộc sống cho người lao động trong doanh nghiệp nhà nước cũng như tạo sự cạnh tranh để thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao.

Đồng thời, quy định rõ ràng và cụ thể hơn về cổ phần hóa, thoái vốn để bảo đảm không thất thoát tài sản của Nhà nước; tăng tính chủ động cho Quỹ đầu tư phát triển của doanh nghiệp nhà nước; có những quy định, nguyên tắc để Nhà nước nắm vững cổ phần của mình trong doanh nghiệp góp từ 50 - 100% vốn điều lệ…, Chủ tịch Quốc hội nói.

Về đối tượng áp dụng, qua tiếp thu, chỉnh lý, dự thảo Luật quy định đối tượng áp dụng bao gồm "người đại diện phần vốn nhà nước đầu tư tại công ty cổ phần, công ty TNHH hai thành viên”, để bảo đảm bao quát cả việc quản lý và đầu tư vốn nhà nước theo phần vốn đầu tư tại doanh nghiệp có từ 50% vốn nhà nước trở xuống theo đúng Kết luận số 4348/TB-TTKQH ngày 9.10.2024 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội bảo đảm nguyên tắc xuyên suốt "ở đâu có vốn của Nhà nước thì ở đó phải có quản lý của nhà nước với biện pháp, mức độ phù hợp, kể cả ở các doanh nghiệp vốn nhà nước chiếm tỷ lệ dưới 50% hoặc các doanh nghiệp mà doanh nghiệp nhà nước thực hiện đầu tư, góp vốn”.

Về nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh đề nghị, các cơ quan cần làm rõ quản lý Nhà nước ở các doanh nghiệp F2 đến đâu, sẽ can thiệp sâu hay chỉ dừng ở mức can thiệp cần thiết ở những doanh nghiệp này?

Về hạn chế đầu tư của doanh nghiệp, Phó Chủ tịch Quốc hội lưu ý, với doanh nghiệp nhà nước cũng như các thành phần kinh tế khác, những ngành, nghề cấm đầu tư, kinh doanh đều phải được quy định trong Luật. Do đó, cơ quan soạn thảo cần giải trình nguyên nhân của đề xuất bổ sung quy định giao Chính phủ quy định các trường hợp doanh nghiệp không được đầu tư khác trong từng thời kỳ.

Thừa nhận quy định này “có thể bảo đảm tính linh hoạt trong điều hành”, nhưng Phó Chủ tịch Quốc hội lưu ý, phải tuân thủ nghiêm nguyên tắc các ngành nghề, lĩnh vực cấm kinh doanh phải được quy định trong Luật đã được Hiến định. Do đó, cần quy định cụ thể các trường hợp hạn chế doanh nghiệp nhà nước đầu tư trong dự thảo Luật.

Về thẩm quyền quyết định nhân sự tại doanh nghiệp, Phó Chủ tịch Quốc hội tán thành việc dự thảo Luật phân cấp Thủ tướng Chính phủ quyết định nhân sự nào, Bộ, ngành đại diện chủ sở hữu quyết định đến đâu… Tuy nhiên, cần có danh mục doanh nghiệp giữ vai trò chủ đạo, then chốt của nền kinh tế; xử lý điểm giao thoa về quyết nhân sự ở doanh nghiệp F2, F3 của người đại diện chủ sở hữu vốn và Chủ tịch Hội đồng quản trị, Hội đồng Quản trị Công ty.

Nêu vấn đề Hội đồng thành viên, Chủ tịch Công ty phải xin ý kiến cơ quan đại diện chủ sở hữu trước khi quyết định chính sách tiền lương đối với người đại diện chủ sở hữu trực tiếp, kiểm soát viên hay không, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho rằng, nếu doanh nghiệp nhà nước phải xin ý kiến cơ quan đại diện chủ sở hữu về nội dung này thì sẽ phát sinh thêm thủ tục, là can thiệp quá sâu vào hoạt động sản xuất, kinh doanh. “Đây là quyền của doanh nghiệp hãy để doanh nghiệp tự quyết định... Nếu doanh nghiệp làm sai, Chủ tịch Hội đồng quản trị chia lương cho mình quá cao vẫn có thể phát hiện kịp thời thông qua cơ chế kiểm tra và có cơ chế xử phạt sau”, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị.

Phát biểu kết luận về nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị, Ủy ban Kinh tế và Tài chính phối hợp với Cơ quan soạn thảo, các cơ quan liên quan để tiếp thu tối đa ý kiến của các đại biểu Quốc hội, ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại phiên họp… để tiếp thu, giải trình đầy đủ, thuyết phục.

Đồng thời, rà soát, bảo đảm thể chế hóa đầy đủ chủ trương của Đảng, đáp ứng yêu cầu đặt ra khi sửa đổi luật hiện hành, bảo đảm chất lượng dự thảo luật trình ra Quốc hội trong bối cảnh yêu cầu của tình hình mới cần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế với tốc độ cao hơn để đưa nước ta bước vào kỷ nguyên mới.