Tăng tính dân chủ, pháp quyền và chủ động của Quốc hội

Tiếp tục Phiên họp thứ Mười một, sáng nay, 12.5, với sự điều hành của Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về dự thảo Nghị quyết ban hành Nội quy kỳ họp Quốc hội (sửa đổi) (dự thảo Nghị quyết). 

Theo Tờ trình về dự thảo Nghị quyết, Nội quy Kỳ họp Quốc hội hiện hành được ban hành kèm theo Nghị quyết số 102/2015/QH13 của Quốc hội ngày 24.112015 trong bối cảnh vị trí, vai trò của Quốc hội ngày càng được củng cố, tổ chức và hoạt động của Quốc hội có nhiều đổi mới. Nội quy này đã cụ thể hóa Hiến pháp năm 2013, Luật Tổ chức Quốc hội năm 2014, tạo cơ sở pháp lý quan trọng để Quốc hội triển khai thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn theo đúng quy trình, thủ tục.

Việc thực hiện Nội quy hiện hành đã góp phần thúc đẩy hoạt động của Quốc hội ngày càng chuyên nghiệp, bài bản và nâng cao hơn nữa chất lượng, hiệu quả các Kỳ họp Quốc hội. Tuy nhiên, sau hơn 6 năm thi hành, Nội quy năm 2015 đã bộc lộ những hạn chế, bất cập, cần được sửa đổi, bổ sung. 

Trình bày báo cáo tóm tắt thẩm tra sơ bộ về dự thảo Nghị quyết, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng nêu rõ, Thường trực Ủy ban Pháp luật tán thành sự cần thiết sửa đổi Nội quy Kỳ họp Quốc hội; tán thành 4 mục đích, quan điểm xây dựng dự thảo Nghị quyết được nêu trong tờ trình.

Đồng thời, Thường trực Ủy ban Pháp luật đề nghị bổ sung và nhấn mạnh việc ban hành Nội quy Kỳ họp (sửa đổi) lần này phải đáp ứng được các mục tiêu, quan điểm: bảo đảm tăng cường tính dân chủ, pháp quyền, tính chủ động trong hoạt động của Quốc hội, tăng cường tính tranh luận trong các phiên họp, cuộc họp; phát huy trí tuệ, tinh thần đổi mới sáng tạo của đại biểu Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, các cơ quan, tổ chức hữu quan; bảo đảm các quy trình, thủ tục làm việc của Quốc hội tại Kỳ họp được xây dựng khoa học, chặt chẽ, logic, sát thực tiễn, khả thi, có tính chuyên nghiệp cao; tăng cường tính công khai, minh bạch trong các hoạt động của Quốc hội tại kỳ họp; đưa hoạt động của Quốc hội ngày càng gắn bó, gần gũi với Nhân dân. 

Thường trực Ủy ban Pháp luật nhận thấy, nội dung của dự thảo Nội quy kỳ họp (sửa đổi) phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng; bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp. Bên cạnh đó, một số quy định trong dự thảo Nội quy kỳ họp (sửa đổi) cần được rà soát, chỉnh lý để bảo đảm thực hiện đầy đủ các quan điểm, mục tiêu nêu trên và thống nhất với các luật có liên quan được đề cập trong các mục sau của Báo cáo này.

"Hồ sơ dự thảo Nghị quyết ban hành Nội quy kỳ họp Quốc hội (sửa đổi) đã bảo đảm đầy đủ các tài liệu theo quy định tại khoản 1 Điều 64 của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Việc trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến và thông qua dự thảo Nghị quyết là đáp ứng yêu cầu, sớm hơn so với tiến độ quy định tại Đề án Định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV và Kế hoạch số 81 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội", Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật cho biết. 

Đại biểu vắng mặt tại Kỳ họp Quốc hội - không chỉ là câu chuyện hành chính 

Tại Phiên họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao sự nỗ lực, cố gắng trong quá trình chuẩn bị và hoàn thiện hồ sơ dự thảo Nghị quyết của Ban soạn thảo. Đánh giá dự thảo Nghị quyết đã được xây dựng rất công phu, tâm huyết, song Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cũng đề nghị cần tiếp tục nghiên cứu kỹ lưỡng, chắc chắn, lập luận thuyết phục và đi vào những vấn đề lớn mang tính căn cơ.

Cụ thể, theo Chủ tịch Quốc hội, dự thảo Nghị quyết nêu vấn đề tăng cường tính dân chủ, mở rộng dân chủ trong hoạt động của Quốc hội tại Kỳ họp, thì thực tế Kỳ họp Quốc hội từ trước đến nay vấn đề này đã được thực hiện như thế nào? Định hướng của việc mở rộng dân chủ tại Kỳ họp Quốc hội tới đây ra sao? Hay việc tăng tính pháp quyền cũng như vậy. 

Chủ tịch Quốc hội cũng nêu quy định tại Điều 3 của dự thảo Nghị quyết quy định đại biểu Quốc hội có trách nhiệm tham gia đầy đủ các kỳ họp, phiên họp Quốc hội; tập trung nghiên cứu, chuẩn bị kỹ lưỡng ý kiến tham gia thảo luận, góp ý kiến vào các nội dung của kỳ họp, các nội dung được xin ý kiến và biểu quyết các vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của Quốc hội; trong trường hợp đại biểu Quốc hội không tham gia được thì báo vắng nhưng báo cho ai?

"Đại biểu Quốc hội trong các Kỳ họp Quốc hội phải tuân thủ quy định pháp luật về thẩm quyền, trách nhiệm của mình chứ không chỉ là câu chuyện hành chính, vắng mặt thì thông báo cho ai". Nhấn mạnh điều này, Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý, việc sử dụng tài liệu tại Kỳ họp hiện chưa có quy định về việc được và không được sử dụng những gì. Các khái niệm “phiên họp”, “cuộc họp”, “kỳ họp” cũng cần được làm rõ. 

Về tính chủ động thích ứng của Quốc hội, theo Chủ tịch Quốc hội cũng đặt ra nhiều vấn đề, không chỉ là chủ động thích ứng với dịch bệnh Covid-19 mà còn là những yêu cầu đặt ra trong cuộc sống cần phải có Kỳ họp bất thường, thích ứng với khoa học công nghệ…

Chủ tịch Quốc hội đề nghị Ban soạn thảo và các cơ quan của Quốc hội tiếp tục rà soát, hoàn thiện dự thảo Nghị quyết trình Quốc hội. 

Kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, Ban soạn thảo, Văn phòng Quốc hội sẽ tiếp tục hoàn chỉnh dự thảo Nghị quyết để trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ Ba. Hồ sơ dự thảo Nghị quyết đã được chuẩn bị công phu, tài liệu đầy đủ theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Tuy nhiên, cần tiếp tục nghiên cứu chắc chắn hơn để Nghị quyết đáp ứng yêu cầu, nếu đủ điều kiện sẽ trình Quốc hội xem xét thông qua tại Kỳ họp thứ Tư.

Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội khẳng định, trên cơ sở nội quy của Quốc hội Khóa XIV, những nội dung tốt cần tiếp tục phát huy, đồng thời sửa những nội dung còn nhiều bất cập qua thực tiễn đã chứng minh.

Về những vấn đề còn nhận được nhiều ý kiến thảo luận khác nhau như thời gian phát biểu của đại biểu Quốc hội tại phiên họp toàn thể, tăng cường vai trò của chủ tọa, người điều hành phiên họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất quy định hiện hành về thời gian phát biểu tối đa của đại biểu Quốc hội là không quá 7 phút và quy định một số tiêu chí cần làm rõ trong trường hợp cần thiết chủ tọa phiên họp có thể linh hoạt điều chỉnh thời gian phát biểu của đại biểu Quốc hội nhằm bảo đảm chất lượng, hiệu quả thảo luận.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng tán thành quy định trách nhiệm trình và tiếp thu chỉnh lý dự thảo Nghị quyết về nhân sự là của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Về trách nhiệm giải trình ý kiến của đại biểu Quốc hội tại phiên họp tổ, tán thành nội quy hóa thực tiễn thi hành nội dung này nhưng cũng cần xác định rõ vai trò của cơ quan chủ trì thẩm tra trong quy trình này, bổ sung quy định bảo đảm bao quát các trường hợp tiếp thu giải trình của các cơ quan trình dự án, dự thảo khác.

Trên cơ sở các ý kiến thảo luận, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội giao Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội trực tiếp tiếp thu, nghiên cứu và hoàn chỉnh hồ sơ dự thảo Nghị quyết, tiếp tục xin ý kiến để trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ Tư; giao Ủy ban Pháp luật chủ trì, phối hợp với Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội thẩm tra chính thức dự thảo Nghị quyết để trình Quốc hội.