 |
- Năm 1972, cả Việt Nam và Mỹ đều nhận định là năm quyết định cho cuộc chiến tranh. Vì vậy, các cuộc đàm phán dần đi vào thực chất, càng về cuối càng có những chuyển biến quan trọng. Tuy nhiên, trong 6 tháng đầu năm, hai bên chưa thực sự đi vào đàm phán, vẫn nỗ lực trên chiến trường và thăm dò nhau trên bàn hội nghị. Cuộc gặp riêng từ ngày 8 - 12.10.1972 là mốc đánh dấu bước chuyển căn bản của cuộc đàm phán. Trong đó, phía Việt Nam đưa ra văn bản Dự thảo hiệp định hoàn chỉnh và đề nghị Mỹ ký ngay hiệp định. Trên chiến trường, Mỹ tiến hành bình định quyết liệt, đồng thời mở rộng chiến tranh sang Campuchia và Lào nhằm ngăn chặn tiếp tế của miền Bắc vào miền Nam, cô lập lực lượng cách mạng miền Nam từ bên ngoài. Về ngoại giao, chính quyền Nixon xây dựng một chiến lược toàn cầu mới trong khuôn khổ “học thuyết Nixon”, tìm cách lợi dụng mâu thuẫn Xô - Trung trong quan hệ với Việt Nam, tìm kiếm một giải pháp thương lượng theo điều kiện có lợi cho Mỹ. Năm 1969 - 1972 là những năm giằng co quyết liệt giữa hai bên trên chiến trường cũng như tại bàn đàm phán.
Đàm phán thực chất chỉ diễn ra sau khi Mỹ đã cảm nhận được thất bại của chính sách “Việt Nam hóa chiến tranh”, nhất là sau thắng lợi của ta ở Đường 9 - Nam Lào và trong Chiến dịch Đông - Xuân 1971 - 1972, chiến thắng ở thành cổ Quảng Trị, giải phóng thêm được nhiều vùng rộng lớn. Không chỉ có những chiến thắng trên chiến trường cuối năm 1971 và năm 1972 mà tác động của những chiến thắng trên khắp chiến trường đã xuất hiện từ năm 1968. Bởi nếu không chúng ta sẽ không thể kéo Mỹ ngồi vào bàn Hội nghị Paris. Tuy nhiên, chiến thắng về mặt quân sự là gốc quyết định và có tác động vô cùng mạnh mẽ đến ngoại giao để chúng ta giành được thắng lợi. Vì sau những thất bại đó Mỹ đã nhận ra rằng không thể thắng được chúng ta bằng sức mạnh quân sự ở trên chiến trường.
 Những chiến thắng trên chiến trường năm 1972 tác động lớn đến bàn đàm phán Hiệp định Paris |
Sau thất bại thảm hại tại trận “Điện Biên Phủ trên không”, 12 ngày đêm cuối năm 1972, bị dư luận trong nước cũng như quốc tế lên án mạnh mẽ, Tổng thống Mỹ Nixon đã phải ra lệnh ngừng ném bom miền Bắc và quay lại bàn đàm phán. Xin ông phân tích rõ hơn yếu tố quyết định dẫn đến việc chính quyền Mỹ quay lại bàn Hội nghị Paris?
- Thắng lợi của quân và dân ta trong trận “Điện Biên Phủ trên không” là thắng lợi có tính bước ngoặt trong việc đàm phán. Bởi sau khi đưa máy bay B52 ra đánh phá Hà Nội và một số thành phố ở miền Bắc, chính quyền Mỹ đã phải chịu rất nhiều sức ép của dư luận. Việc phản đối chính quyền Nixon không chỉ diễn ra trong lòng nước Mỹ mà còn của nhân dân yêu chuộng hòa bình trên thế giới. Họ cho rằng đó là hành động man rợ đã làm mất hết lương tri. Ngoài ra, với thất bại 12 ngày đêm cuối năm 1972 đã giáng một đòn nặng nề vào sức mạnh quân đội nhà nghề của Mỹ. Vì cuộc tấn công đường không bằng máy bay B52 có thể xem là những nỗ lực quân sự cuối cùng của Mỹ trên chiến trường. Trong cuộc tấn công đó, Mỹ đã phải huy động một số lượng lớn máy bay B52 (chiếm 1/3 số máy bay hiện có ở châu Á - Thái Bình Dương) tập trung cho chiến dịch này. Khi không cứu vớt được sự thất bại về mặt quân sự, nên Mỹ phải xuống nước trong cuộc chiến ngoại giao. Mà đến đây có thể khẳng định là Mỹ càng đánh càng thua. Đây chính là thắng lợi của sức mạnh toàn dân tộc với chân lý độc lập, tự do của nhân dân ta.
 Bộ trưởng Nguyễn Thị Bình ký Hiệp định chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam |
Hiệp định Paris được ký kết là thắng lợi cả về chính trị, quân sự và ngoại giao. Sự kiện này đã tạo tiền đề cho việc giải phóng hoàn toàn miền Nam Việt Nam, thưa ông?
- Việc ký Hiệp định Paris đã quy định Mỹ và quân chư hầu phải rút khỏi miền Nam Việt Nam. Điều này khiến cán cân lực lượng chiến trường thay đổi căn bản, do chỉ còn lại chính quyền ngụy quyền và ngụy quân ở miền Nam. Không còn sự trợ giúp từ quân đội nước ngoài, lực lượng ngụy quyền, ngụy quân rơi vào khủng hoảng và suy yếu, không đủ sức đề kháng để chống lại cuộc tiến công và nổi dậy mùa xuân năm 1975 của ta. Do đó, có thể khẳng định việc giành thắng lợi ở Hội nghị Paris đã tạo thế và lực rất lớn cho ta tiến lên giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.
Xin cám ơn ông!
