Sáng 11.4, thực hiện Chương trình Phiên họp thứ 22 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến với Báo cáo kết quả giám sát chuyên đề của Đoàn giám sát của Quốc hội về “Việc huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch Covid-19; việc thực hiện chính sách, pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng”.

Huy động trên 236 nghìn tỷ đồng phòng, chống dịch Covid-19

Trình bày Báo cáo tóm tắt kết quả thực hiện giám sát chuyên đề “Việc huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác phòng chống dịch Covid-19; việc thực hiện chính sách, pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng”, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội, Phó Trưởng Đoàn giám sát của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh cho biết, thể chế hóa chủ trương của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, từ tháng 1.2020 - 1.2023, Quốc hội đã ban hành 6 Nghị quyết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành 12 Nghị quyết: Chính phủ ban hành 14 Nghị định, 23 Nghị quyết, Thủ tướng Chính phủ ban hành 35 Quyết định, 4 Chỉ thị; Bộ Tài chính, Bộ Y tế ban hành 22 Thông tư, 15 Quyết định; các bộ, ngành, Hội đồng Nhân dân, Ủy ban Nhân dân các tỉnh, thành phố ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật để triển khai các quy định về huy động, quản lý, sử dụng nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch; hỗ trợ người dân, doanh nghiệp gặp khó khăn do đại dịch Covid-19; bảo đảm an sinh xã hội; phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội. 

Đặc biệt, thực hiện mục tiêu “kép” vừa phòng, chống dịch vừa phát triển kinh tế, đảm bảo đời sống Nhân dân, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 30/2021/QH15 quy định một số cơ chế, chính sách đặc thù phục vụ công tác phòng, chống dịch. Trên cơ sở đó, Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách miễn, giảm thuế, phí, lệ phí, hỗ trợ lãi suất và các chính hỗ trợ trực tiếp trực tiếp cho người dân, doanh nghiệp. Quốc hội cũng ban hành Nghị quyết số 43/2022/QH15 của Quốc hội về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, trong đó tăng chi đầu tư phát triển từ nguồn ngân sách nhà nước tối đa 176 nghìn tỷ đồng, tập trung trong 2 năm 2022 và 2023...

Công tác huy động nguồn lực phòng, chống dịch được thực hiện chủ động, góp phần kịp thời đáp ứng yêu cầu của công tác phòng, chống dịch, mang lại hiệu quả tích cực trong bối cảnh khó khăn, cấp bách của đại dịch. Đến 31.12.2022, tổng nguồn lực đã được huy động để trực tiếp phục vụ công tác phòng, chống dịch là trên 236 nghìn tỷ đồng. Công tác quản lý, sử dụng, thanh toán, quyết toán các nguồn lực huy động để phục vụ cho công tác phòng chống dịch về cơ bản đã được thực hiện bảo đảm đúng quy trình, thủ tục, thực hiện theo các chủ trương, chính sách đã ban hành.

Đồng thời, thực hiện chỉ đạo của Ban chỉ đạo phòng chống tham nhũng, tiêu cực Trung ương, Nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Kiểm toán Nhà nước và các cơ quan kiểm tra, thanh tra các cấp đã tiến hành kiểm toán, kiểm tra, thanh tra về công tác huy động, quản lý, sử dụng nguồn lực cho công tác phòng chống Covid-19. Qua đó đã chỉ ra nhiều tồn tại, hạn chế và kiến nghị các đơn vị chấn chỉnh, khắc phục.

Đối với việc thực hiện chính sách pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng, Báo cáo kết quả giám sát nêu rõ, thể chế hóa các chủ trương, chính sách của Đảng, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến y tế cơ sở, y tế dự phòng được ban hành tương đối toàn diện, đồng bộ và từng bước được hoàn thiện để phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ và tình hình thực tế. Trong giai đoạn vừa qua, hoạt động của y tế cơ sở và y tế dự phòng đã đạt được nhiều kết quả tích cực, đóng vai trò quan trọng trong sự nghiệp bảo vệ, chăm sóc, nâng cao sức khỏe nhân dân và đã được minh chứng trong giai đoạn phòng, chống dịch Covid-19.

Báo cáo kết quả giám sát nhận định, đạt được những kết quả nêu trên là do sự lãnh đạo, chỉ đạo tập trung, đồng bộ, thống nhất, xuyên suốt và nhất quán từ Trung ương đến địa phương; huy động cả hệ thống chính trị và phối hợp chặt chẽ, hiệu quả giữa các cơ quan; phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc; huy động các nguồn lực trong, ngoài nước, nguồn lực của Nhân dân và doanh nghiệp tham gia công tác phòng, chống dịch; lấy người dân là trung tâm, là chủ thể trong phòng, chống dịch; các chính sách về phòng, chống dịch cũng như chính sách về y tế cơ sở, y tế dự phòng luôn lấy dân làm gốc; có sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức; công tác thông tin - giáo dục - truyền thông sức khỏe, phổ biến, giáo dục chính sách pháp luật được tăng cường và quan trọng là có sự đoàn kết của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân; cả nước huy động được nguồn lực to lớn, đặc biệt là những đóng góp của hệ thống y tế trong đó có y tế cơ sở, y tế dự phòng, tạo thành sức mạnh tổng hợp để chiến thắng đại dịch.

Bên cạnh đó, Đoàn giám sát của Quốc hội cũng chỉ ra 6 hạn chế trong việc huy động, quản lý, sử dụng nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch Covid-19; 6 hạn chế của việc thực hiện chính sách pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng. Đoàn giám sát của Quốc hội nhận định, trách nhiệm chính trong các tồn tại, hạn chế nêu trên thuộc về Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và người đứng đầu các bộ, ban, ngành và các địa phương.

Từ kết quả giám sát, Đoàn giám sát đã rút ra 6 bài học kinh nghiệm với 27 bài học cụ thể, cùng với việc đề xuất 2 nhóm giải pháp về thể chế, cơ chế và về tổ chức thực hiện. Với mục tiêu tháo gỡ dứt điểm khó khăn, vướng mắc, tồn tại, hạn chế trong huy động, quản lý, sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch Covid-19 và xây dựng mạng lưới y tế cơ sở, y tế dự phòng, Đoàn giám sát kiến nghị Quốc hội ban hành Nghị quyết giám sát. Tại Nghị quyết này cho phép thanh toán, quyết toán một số chi phí, xác lập tài sản sở hữu toàn dân liên quan đến công tác phòng, chống dịch Covid-19 theo hướng sau và phải hoàn thành trước 31.12.2023. Trong đó có cho phép thanh toán, quyết toán chi phí đối với thuốc, vật tư, hóa chất, trang thiết bị thực tế sử dụng phục vụ công tác phòng, chống dịch Covid-19 đã thực hiện dưới các hình thức tạm ứng, vay, mượn trước ngày 31.12.2022 theo giá và thủ tục thanh toán do Chính phủ quy định. Cho phép thanh toán, quyết toán chi phí đã cung cấp thực tế dịch vụ xét nghiệm SARS-CoV2 theo cơ chế đặt hàng nhưng chưa có hợp đồng đặt hàng theo khối lượng thực tế phát sinh theo giá do Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh quyết định.

Không đề cập quá rộng nhưng cũng không bỏ sót các nội dung quan trọng

Các Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội ghi nhận, đánh giá cao Đoàn giám sát của Quốc hội đã triển khai các hoạt động giám sát theo nhiệm vụ được Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội phân công, bảo đảm đúng kế hoạch và đúng tiến độ. Đánh giá cao Ủy ban Tài chính - Ngân sách và Ủy ban Xã hội là hai cơ quan thường trực của Đoàn giám sát cùng với Văn phòng Quốc hội đã hỗ trợ Đoàn giám sát của Quốc hội thực hiện các nhiệm vụ theo sát kế hoạch. Báo cáo kết quả giám sát có nhiều số liệu, nhiều nội dung bao quát các nội dung giám sát.

Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho rằng, nội dung chuyên đề giám sát về “Việc huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch Covid-19; việc thực hiện chính sách, pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng” rất đúng và trúng, được dư luận xã hội quan tâm. Để hoàn thiện Báo cáo kết quả giám sát, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị, dự thảo Báo cáo cần bổ sung để thể hiện được tinh thần, tầm quan trọng của Nghị quyết số 30/2021/QH15 quy định một số cơ chế, chính sách đặc thù phục vụ công tác phòng, chống dịch, nhất là góp phần khắc phục những lúng túng ở giai đoạn đầu chống dịch ở nước ta. Đồng thời, tiến hành rà soát các nội dung để bảo đảm tinh gọn, có logic chặt chẽ, đề cập những vấn đề trọng tâm, trọng điểm trong thực hiện hai nội dung được Quốc hội tiến hành giám sát lần này.

Đánh giá cao Đoàn giám sát đã triển khai công việc rất công phu, nỗ lực làm việc với Chính phủ về một số vấn đề lớn của chuyên đề giám sát, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh, đây là chuyên đề giám sát tối cao, với phạm vi rộng và tầm quan trọng lớn, không phải tổng kết một Nghị quyết của Trung ương hay một Nghị quyết của Quốc hội. Do vậy, cần nhận thức rõ giám sát tối cao là để đánh giá tổng thể việc thực hiện hệ thống pháp luật, nhìn nhận rõ thực tế, những hạn chế, tồn tại, yếu kém để có biện pháp khắc phục khả thi, rút ra những bài học kinh nghiệm trong tổ chức thực hiện trong thời gian tới. Giám sát phải gắn với trách nhiệm.

Nhấn mạnh phạm vi giám sát là rất rộng, liên quan đến cả việc huy động, sử dụng, quản lý nguồn lực, thanh quyết toán nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch Covid-19; việc thực hiện chính sách, pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng, Chủ tịch Quốc hội đề nghị, Đoàn giám sát lưu ý trình bày rõ kết quả huy động, quản lý, sử dụng, thanh quyết toán các nguồn trong và ngoài nước, nhất là hiện trạng thanh quyết toán nguồn lực ngoài nhà nước? Làm rõ còn bao nhiêu chưa được thanh quyết toán, bao nhiêu chưa được chi trả? Qua quá trình giám sát thấy có thất thoát trong sử dụng nguồn lực phòng chống dịch bệnh Covid-19 hay không, nhất là đối với những ủng hộ bằng hiện vật?

Kiểm toán Nhà nước đã kiểm toán việc huy động, sử dụng nguồn lực phòng, chống dịch bệnh Covid-19. Thanh tra Chính phủ, Bộ Công an, các cơ quan chức năng của Trung ương và địa phương đã kiểm tra. Chỉ ra thực tế này, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, giám sát lần này của Quốc hội gần như là tổng quát cuối cùng, sử dụng tất cả nguồn thông tin, tài liệu của các cơ quan hữu quan, nên phải làm rõ từng số liệu, để có cơ sở đưa ra những giải pháp, kiến nghị thuyết phục. Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý, hai sai phạm rất lớn là chuyến bay giải cứu và kit test xét nghiệm của Việt Á cũng liên quan đến huy động nguồn lực thực hiện phòng, chống dịch Covid-19 nên không nằm ngoài phạm vi nội dung giám sát của Quốc hội, song Báo cáo kết quả giám sát chưa đề cập rõ.

Phát biểu kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ghi nhận nỗ lực của Đoàn giám sát, song cần phối hợp với các cơ quan của Chính phủ, đặc biệt là các Bộ có liên quan trực tiếp (Bộ Y tế, Tài chính, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Ngân hàng Nhà nước, Bảo hiểm xã hội Việt Nam) cùng với Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc và các cơ quan liên quan phối hợp để hoàn chỉnh Báo cáo, các phụ lục, dự thảo Nghị quyết để xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội một lần nữa.

Yêu cầu đặt ra là Báo cáo của Đoàn giám sát phải đúng phạm vi, đúng yêu cầu, đúng mục tiêu và nội dung sát, đúng trọng tâm, trọng điểm, không đề cập quá rộng sang các lĩnh vực khác các công việc khác. Phó Chủ tịch Quốc hội cũng nhấn mạnh, báo cáo kết quả giám sát không đề cập quá rộng nhưng cũng không bỏ sót các nội dung quan trọng.