Chủ tịch Hạ viện và vai trò của “nhạc trưởng”

Thủ tục chất vấn trực tiếp tại Nghị viện Anh cho phép nghị sĩ có quyền đưa thêm các câu hỏi về vấn đề nêu ra tại câu hỏi chính, sau khi người trả lời chất vấn đã trả lời. Đây là thủ tục đối với câu hỏi phụ. Chủ tịch Hạ viện thường hỏi “có ai hỏi thêm không?” để mời các nghị sĩ đặt câu hỏi phụ ngay sau khi người trả lời chất vấn đã trả lời. Chủ tịch có quyền quyết định về thủ tục nếu câu hỏi phụ không liên quan hoặc nội dung của câu hỏi chất vấn khác.

Thường có khoảng 15 - 20 câu hỏi chất vấn cho mỗi phiên chất vấn trong một giờ. Nếu Chủ tịch Hạ viện cho phép có quá nhiều câu hỏi phụ thì chỉ có ít câu hỏi chính được trả lời, và ngược lại, nếu quá ít câu hỏi phụ thì bộ trưởng có thể vượt qua sự chất vấn rất dễ dàng. Vì thế, đối với câu hỏi phụ không có thủ tục thành văn mà thuộc quyền cân nhắc và quyết định của cá nhân Chủ tịch Hạ viện. Công cụ hỗ trợ Chủ tịch trong điều hành chính là quy định về thời gian phát biểu và các quy định thủ tục khác. Căn cứ vào các quy định này và quyền hạn điều hành tại chỗ, Chủ tịch không phát biểu về nội dung nhưng có quyền yêu cầu nghị sĩ và thành viên Chính phủ tuân thủ thời gian hoặc nếu thành viên Chính phủ muốn trả lời dài hơn và chi tiết hơn, thì Chủ tịch có thể hỏi nghị viện cho phép người trả lời chất vấn trình bày ngoài giờ hoặc trả lời bằng văn bản. 

Xung quanh quyền đặt câu hỏi phụ có nhiều “kỹ xảo” đáng nghiên cứu đối với cả hai phía: người chất vấn và người trả lời chất vấn. Thành viên Chính phủ đã có nhiều kinh nghiệm trong trả lời chất vấn trực tiếp, do đó họ thường trông đợi vào các câu hỏi phụ để hết thời gian hoặc làm loãng trọng tâm. Vì thế, vai trò điều hành của Chủ tịch Hạ viện rất quan trọng. Trong số các nghị sĩ giơ tay đăng ký câu hỏi phụ, Chủ tịch Hạ viện thường ưu tiên nghị sĩ đã đưa ra câu hỏi chất vấn chính để tránh việc hỏi lan man, trùng lặp dẫn đến hết thời gian chất vấn. Nhìn chung, Chủ tịch Hạ viện không cho phép quá nhiều câu hỏi phụ; riêng lãnh đạo đảng đối lập trong Hạ viện có thể được hỏi tới 4 - 5 câu chất vấn phụ. Cá nhân nghị sĩ thường chủ trương cốt yếu đưa ra câu hỏi chất vấn hợp thức để được ghi vào danh sách câu hỏi trong phiên Hỏi - Đáp, nhưng điều họ mong đợi hoặc điểm then chốt mà họ muốn “gài” vào lại chính là cơ hội thể hiện qua câu hỏi phụ. Quy định nghị sự của nghị viện cũng cho phép các nghị sĩ có thời gian ít nhất hai tuần sau khi đã gửi câu hỏi chất vấn chính để cân nhắc về những câu hỏi phụ hóc hiểm và “giữ kín” những câu hỏi này tới phút chót. Nghị sĩ thuộc phe Chính phủ lại sử dụng quy định về thủ tục để ngăn cản những câu hỏi phụ không hợp thức hoặc chủ động đặt câu hỏi phụ “mở lối” cho người bị chất vấn. Hình thức chất vấn do đó dần dần trở thành một công cụ chính trị của chính khách Anh quốc. Thông qua đó, họ bày tỏ quan điểm chính trị của mình đối với một vấn đề, lấy lòng cử tri, chỉ trích phe đối lập…