Singapore: Từ sa mạc đến vườn địa đàng văn hóa

Từ chính sách văn hóa đến kinh tế sáng tạo

Chiến lược phát triển kinh tế văn hóa sáng tạo (CECDS) của Singapore là chính sách kinh tế đầu tiên được ban hành với tư cách là chính sách văn hóa mang tầm quốc gia tại châu Á. Chiến lược này được dẫn dắt bởi Bộ Thông tin, Truyền thông và Nghệ thuật (MITA) với sự tham gia đa ngành, từ ngành thiết kế, truyền thông, nghệ thuật và văn hóa... Các ngành công nghiệp sáng tạo được phát triển thông qua du lịch nghệ thuật, giải trí kết hợp và phát triển các giá trị địa phương.

Để có được một Singapore với vai trò là một quốc gia hàng đầu và là cảng biển trung tâm trong khu vực châu Á suốt những năm qua, cần kể đến sự phối hợp chặt chẽ của 4 chính sách truyền thông và văn hóa.

Chính sách đầu tiên có tên “Singapore châu Á mới” - là chiến dịch du lịch văn hóa được phê chuẩn bởi Ủy ban Du lịch Singapore từ năm 1996 đến 2003. Như tên gọi của khẩu hiệu, sứ mệnh của chiến lược này là quảng bá Singapore như là một trung tâm hội đủ các tiêu chuẩn của châu Á mới. Chính sách này ủng hộ sự kết hợp văn hóa của phương Đông và phương Tây, thành thị và ngoại vi cũng như toàn cầu và địa phương. Ví dụ như, sự kết hợp giữa truyền thống và công nghệ cũng được thúc đẩy thông qua buôn bán các trang thiết bị phục vụ hội nghị chất lượng quốc tế và kiến trúc di sản đa chủng tộc. Trong triển khai kinh tế sáng tạo, thương hiệu quốc gia châu Á mới được định vị như một phương thức xuất khẩu văn hóa và là chiến lược hội tụ (bằng chứng là giá trị gia tăng thông qua du lịch nghệ thuật - lĩnh vực phản ánh sự hợp tác giữa nghệ thuật và công nghiệp dịch vụ, có mức tăng trưởng hàng năm 24,6%).

Chính sách thứ hai là chính sách tái cấu trúc truyền thông được đưa ra nhằm phổ cập mạng internet toàn quốc. Chính sách này đã mang lại danh hiệu nền kinh tế điện tử đầu tiên trên thế giới cho Singapore. Sự ra đời của truyền hình kỹ thuật số cũng như sự phát triển và ưa thích các giá trị địa phương cho phép “phát triển bản sắc Singapore” gắn với “phát triển các giá trị cộng đồng”. Các giá trị địa phương sẽ được khai thác trong chiến lược kinh tế sáng tạo với tư cách là “Giá trị và thương hiệu Singapore”.

Chính sách thứ ba là Thành phố Phục Hưng (Renaissance City) được triển khai lần đầu năm 1989 và sau đó được nâng cấp lên thành “Thành phố Phục Hưng 2.0” năm 2002. Nhiệm vụ là xây dựng Singapore thành một thành phố nghệ thuật toàn cầu nhờ thúc đẩy sự hợp tác giữa Chính phủ, tư nhân, cộng đồng hoạt động nghệ thuật và mỗi công dân. Mục tiêu chính của thành phố Phục Hưng là nâng cao bản sắc dân tộc, tăng cường gắn kết xã hội cũng như mở rộng khu vực nghệ thuật và giải trí. Từ năm 1989, các ngành công nghiệp văn hóa đã được phát triển theo cấp số nhân trên khía cạnh hoạt động và tham gia nghệ thuật, mở thêm các bảo tàng và các địa điểm biểu diễn mới, phát triển đổi mới thành thị và xuất hiện các hình thức nghệ thuật cộng đồng. Tất cả những bước phát triển này một lần nữa được đẩy mạnh nhờ chính sách Thành phố Phục Hưng 2.0. Chính sách này “định vị Singapore như một thành phố hàng đầu của phong trào Phục Hưng châu Á thế kỷ XXI và là trung tâm văn hóa của thế giới”. Nền kinh tế sáng tạo nổi lên nhờ sự phát triển của các doanh nghiệp hoạt động nghệ thuật và văn hóa, lĩnh vực phần mềm cũng như quá trình quảng bá Phục Hưng Singapore.

Những chính sách trên được đẩy mạnh để đồng bộ hóa với chiến lược Singapore 21 - chính sách quốc gia được khởi động năm 2000 nhằm quảng bá xã hội lý tưởng Singapore ở thế kỷ XXI. Chính sách này bao gồm 5 ý chính: “mỗi sự kiện của Singapore, nền tảng gia đình vững chắc, cơ hội cho tất cả, chung nhịp đập Singapore và công dân tích cực”. Việc duy trì các giá trị gia đình và sự tham gia tích cực của mỗi công dân có vai trò thúc đẩy và định hướng nghị trình hoạt động của nền kinh tế sáng tạo tại Singapore trong bối cảnh dân số và giáo dục đã trở thành thành tố của nền kinh tế tri thức.

Các chính sách trên đối với sự sáng tạo văn hóa đã làm thay đổi hình ảnh toàn cầu của Singapore cũng như của châu Á. Singapore nổi lên là một trung tâm hàng đầu về những sáng kiến ​​kinh tế sáng tạo và ngành công nghiệp thiết kế.

Mặt trái của chính sách văn hóa bắt nguồn từ lợi ích kinh tế

Tuy nhiên, chi phí của sự thay đổi nhanh chóng là gì? Nghệ thuật và thiết kế của lĩnh vực văn hóa trở thành hàng hóa, và thường là xa xỉ trong nhiều trường hợp. Trên thực tế, rõ ràng là tầng lớp giàu có, nắm giữ đặc quyền kinh tế của Singapore, có điều kiện tận hưởng những không gian văn hóa này nhiều nhất. Trong bối cảnh đó, tình trạng thiếu “tính đích thực” về văn hóa có thể đặc biệt gây tổn hại bởi vì nó cho thấy sự mâu thuẫn rõ ràng trong nhiều chính sách đô thị dựa trên văn hóa hiện đang được thực hiện, có mục tiêu rõ ràng là thúc đẩy sự sáng tạo nhưng lại bỏ rơi những người làm công tác văn hóa ra khỏi sự phát triển của họ.

Chính sách văn hóa của Singapore bắt nguồn chủ yếu từ lợi ích kinh tế. Việc sử dụng chính sách văn hóa và thành phố sáng tạo để thúc đẩy bản sắc ở Singapore có thể không được bảo đảm đầy đủ. Những người sáng tạo nghệ thuật và sản phẩm văn hóa của họ đang được sử dụng để thể hiện các giá trị của Singapore không phải lúc nào cũng được công nhận một cách thích đáng. Và họ thậm chí có thể không chiếm cùng một không gian với nghệ thuật và phương tiện truyền thông.

Khái niệm “tính đích thực” đối với chính sách văn hóa ở Singapore có tầm quan trọng đối với nghệ thuật. Như một chuyên gia đã nói, phát triển văn hóa không thể áp dụng lối đi tắt như phát triển kinh tế trong chuyển giao tri thức và đầu tư trực tiếp nước ngoài. Bởi những tạo tác quan trọng về văn hóa của lịch sử có thể mất nhiều thế hệ để hoàn thiện và truyền lại.