"Lạc" trên thị trường
Chương trình OCOP trên địa bàn tỉnh đã đạt được những kết quả nhất định với các sản phẩm mang thương hiệu địa phương cùng chất lượng xứng tầm. Cùng với đó, ngày 13.8.2021, HĐND tỉnh Quảng Bình ban hành Nghị quyết số 06/2021/NQ-HĐND quy định chính sách hỗ trợ sáng tạo khoa học và đổi mới công nghệ trên địa bàn tỉnh Quảng Bình giai đoạn 2021 - 2025. Trong đó, có hỗ trợ các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp có các sản phẩm được truy xuất nguồn gốc đúng theo quy định của pháp luật.
Thực hiện nhiệm vụ đồng hành cùng các sản phẩm nông sản, Sở Khoa học và Công nghệ Quảng Bình đã đưa ra nhiều giải pháp, áp dụng vào hoạt động sản xuất, thương mại của các đơn vị. Tuy nhiên, thực trạng "hòa tan giá trị", "lạc" mất nguồn gốc của các sản phẩm địa phương tiêu biểu vẫn diễn ra do khó khăn trong triển khai, ứng dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc.
Theo Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Trần Quốc Việt, hoạt động tư vấn, triển khai áp dụng truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa trên địa bàn tỉnh đến nay vẫn còn nhiều hạn chế.
“Doanh nghiệp và người tiêu cùng chưa hiểu hết ý nghĩa của truy xuất nguồn gốc và chưa hiểu đúng bản chất của vấn đề này. Thêm vào đó, thói quen và ý thức làm việc chưa tuân thủ quy trình, ngại ghi chép cũng là yếu tố khó khăn cho quá trình thực hiện. Các doanh nghiệp vẫn gặp nhiều trở ngại trong việc nghiên cứu, xây dựng, triển khai hệ thống truy xuất nguồn gốc cho từng sản phẩm, nhóm sản phẩm cụ thể”, ông Việt Quảng Bình cho biết.
Đến nay, tình trạng chung của quá trình ứng dụng truy xuất nguồn gốc là mã vạch tem truy xuất chưa được chuẩn hóa về hình thức và nội dung; chưa có quy định thống nhất về các giải pháp đọc tem truy xuất; thiếu các quy định cụ thể đối với việc khai báo, giám sát và bảo đảm thông tin truy xuất nguồn gốc…
Theo khảo sát, trên địa bàn tỉnh Quảng Bình, tỷ lệ sản phẩm OCOP có truy xuất nguồn gốc đạt dưới 70%. Trong đó, sản phẩm OCOP cấp độ dưới 3 sao có tỷ lệ truy xuất nguồn gốc dưới 10%; sản phẩm OCOP 3 sao khoảng 17 - 18%; sản phẩm OCOP 4 sao, khoảng 65 - 68%. Đáng lưu ý là để đánh giá điểm phân hạng sản phẩm, có những tiêu chí liên quan đến truy xuất nguồn gốc. Nếu sản phẩm chưa có truy xuất nguồn gốc sẽ bị đánh giá thấp hơn những sản phẩm có truy xuất nguồn gốc.
Cần "dẫn lối" về thương hiệu địa phương
Hiện nay, toàn tỉnh Quảng Bình có 150 sản phẩm OCOP, được công nhận với chất lượng sản phẩm và mẫu mã đa dạng, phong phú. Tuy nhiên, những sản phẩm xuất xứ từ địa phương vẫn còn một số hạn chế về khả năng cạnh tranh và chủ yếu được tiêu thụ trong nước hoặc các cửa hàng, siêu thị trên địa bàn. Đa số các chủ thể có sản phẩm OCOP cũng là những đơn vị sản xuất nhỏ lẻ, hạn chế về quy mô sản xuất, quảng bá và kết nối tiêu thụ sản phẩm cũng chưa nổi bật.
Những hạn chế trong việc khẳng định thương hiện và truy xuất nguồn gốc sẽ tạo nên nhiều khó khăn sau này trong cả hoạt động kinh doanh. Trong đó, có vấn đề hàng giả, hàng nhái, chất lượng không bảo đảm, nguồn gốc xuất xứ không rõ ràng, gây ảnh hưởng liên đới đến thương hiệu của địa phương nói chung và các đơn vị sản xuất nói riêng. Đối với các mặt hàng xuất khẩu, yếu tố truy xuất càng đóng vai trò quan trọng trong tiêu chuẩn quốc tế, đặc biệt đối với các sản phẩm OCOP.
Giám đốc Công ty CP Tư vấn và Đầu tư Long Giang Thịnh Lê Văn Thơ cho biết: hiện, công ty đang áp dụng mã số mã vạch GS1 và mã QR để xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm cho các sản phẩm tinh bột và sản phẩm thực phẩm, sản phẩm hữu cơ…
“Hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm khi áp dụng và hoạt động sản xuất, kinh doanh đem lại những lợi ích đáng kể đối với công ty. Nhất là, thuận lợi hơn trong quản lý sản xuất, lưu thông sản phẩm trên thị trường; giúp khách hàng dễ dáng truy xuất được nguồn gốc vùng nguyên liệu và các thông tin liên quan của sản phẩm; sự tin cậy đối với thương hiệu và sản phẩm giúp các giao dịch mua bán và đơn hàng tăng thêm... Những yếu tố này góp phần quan trọng trong việc xây dựng và quảng bá thương hiệu công ty”, ông Thơ chia sẻ.
Theo Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Trần Quốc Việt, để kiểm soát chặt chẽ các sản phẩm chủ lực, đặc sản địa phương, đáp ứng yêu cầu tiêu thụ của thị trường trong nước, xuất khẩu, Sở sẽ tiếp tục tăng cường phối hợp với Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng hướng dẫn, hỗ trợ các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc, ứng dụng mã số mã vạch, đẩy mạnh công tác tuyên truyền phổ biến và xây dựng các tiêu chuẩn, quy chuẩn liên quan...
Trung tâm Ứng dụng và Thống kê Khoa học và Công nghệ Quảng Bình đã đề xuất đặt hàng nhiệm vụ khoa học - công nghệ cấp tỉnh năm 2024 về “Nghiên cứu xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc cho các sản phẩm chủ lực, OCOP của tỉnh Quảng Bình”. Mục tiêu mà nhiệm vụ hướng đến là giúp nâng cao nhận thức và trách nhiệm của người dân về áp dụng truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Các sản phẩm chủ lực, sản phẩm OCOP sẽ hướng đến việc xuất hiện tại các phần mềm nhận diện và truy xuất nguồn gốc do đơn vị phát triển.
Từ đó, các mặt hàng chủ lực của địa phương nói chung và sản phẩm OCOP nói riêng sẽ khẳng định được giá trị và hiện diện trên thị trường, thúc đẩy cả hệ thống sản xuất phát triển, tăng tính minh bạch của toàn hệ thống và xây dựng thói quen tiêu dùng tích cực cho người dân.
