Quyết định là ở đạo đức hành động và hành động đạo đức
Phải thừa nhận rằng, trước tình hình mới, đặt vấn đề và xử lý vấn đề như thời gian vừa qua, vẫn chưa ngang tầm và chưa đủ mức với sự phát triển của Đảng, yêu cầu phát triển của đất nước, nhịp bước cùng thời đại. Và, nhận trọng trách trước Nhân dân và lịch sử, từ Đại hội XII của Đảng tới nay, Đảng quyết định: Xây dựng Đảng về đạo đức là công việc ngang hàng trong tổng thể các công việc xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng và tổ chức.
Lý tưởng chính trị của Đảng quyện trong đạo đức, trở thành đạo đức chính trị của Đảng; đến lượt nó, đạo đức của Đảng cũng chính là mục tiêu chính trị của Đảng. Đối với Đảng ta, chính trị là đạo đức.
Đạo đức là yếu tố làm nên sức mạnh chính trị của Đảng, tạo ra sự hấp dẫn của Đảng đối với Nhân dân ta, bạn bè, đồng chí quốc tế và làm cho Đảng trở thành một Đảng chân chính, cách mạng và nhân văn. Đặc biệt, khi Đảng trở thành một đảng cầm quyền, hơn thế nữa, lại cầm quyền trong điều kiện phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, hội nhập quốc tế, thì không chỉ ở hoạch định tầm nhìn, nâng cao trí tuệ, mà vấn đề đạo đức của Đảng, nhất là việc làm thế nào để Đảng thật sự vững vàng, trong sáng về đạo đức càng là một trọng sự vừa mang tính cấp bách vừa mang tầm chiến lược.
Thời kỳ phát triển mới của đất nước khi bước vào thập kỷ thứ 2 của thế kỷ XXI, hơn lúc nào hết, đòi hỏi tư duy về phát triển, hoạch định chính sách phát triển quốc gia nhất định phải hàm chứa và thấm đẫm yếu tố đạo đức và văn hóa; mọi quyết sách của Đảng về sự phát triển đất nước tự nó phải mang tính chính trị và văn hóa trước khi là một quyết sách về kinh tế hay phát triển công nghệ đơn thuần. Phát triển kinh tế - xã hội vừa phải được định hướng chính trị, vừa được bảo đảm bởi sức mạnh đạo đức và văn hóa, nhất là đạo đức, văn hóa của Đảng trong điều kiện của một đảng cầm quyền. Đó là yêu cầu tất yếu của mục tiêu phát triển đất nước mạnh mẽ và bền vững.
Trong các quyết sách của Đảng về công tác xây dựng Đảng, Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 Khóa XI "Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay" được đánh giá là “một bản nghị quyết có tính lịch sử”. Nó thể hiện rõ tính kế thừa, phát triển về tư duy lý luận, đồng thời đề cập đến vấn đề bức thiết nhất, nóng bỏng nhất trong công tác xây dựng Đảng. Nghị quyết Trung ương 4 Khóa XI đã tạo nên sự phát triển mới trong nhận thức về công tác xây dựng Đảng mà từ trước tới nay từng cấp ủy, tổ chức đảng và toàn Đảng chỉ tập trung vào 3 vấn đề căn bản là: xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng và tổ chức.
Vì thế, không ít người cho rằng, khi đề cập đến việc xây dựng Đảng về tư tưởng cũng đã bao hàm vấn đề đạo đức, và như thế là đủ. Nhưng, từ thực tiễn, nhiều ý kiến khẳng định: Nếu như vậy, mới chỉ dừng lại là ý thức đạo đức mà thôi, trong khi vấn đề quan trọng và quyết định nhất của đạo đức là hành động đạo đức và đạo đức hành động lại chưa đặt đúng tầm. Hơn nữa, nhận thức về vấn đề đạo đức chưa trở thành một nội dung độc lập nhưng thống nhất hữu cơ với tất cả các lĩnh vực khác trong công tác xây dựng Đảng, chưa nói tới tổ chức đạo đức hành động của Đảng. Nếu lơ là hoặc xem nhẹ xây dựng Đảng về đạo đức hoặc đồng nhất một cách giản đơn xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng với đạo đức là chưa đủ tầm, thậm chí thiên lệch, sẽ dẫn đến những hệ lụy khó lường. Sự suy thoái về đạo đức, lối sống, phong cách… của đội ngũ cán bộ, đảng viên trong Đảng tới mức nào đó sẽ làm băng hoại về chính trị, hỗn loạn về tư tưởng, rệu rã về tổ chức, rốt cuộc có thể làm băng hoại Đảng. Và, vì sự suy thoái, băng hoại về đạo đức nhất định dẫn tới sự suy thoái, băng hoại về chính trị, lỏng lẻo, thậm chí tan rã về tổ chức....
Vả nữa, trên tầm vĩ mô, càng nhìn lại chặng đường sau 30 năm đổi mới, dù đất nước đã đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử, nhưng nhìn thẳng vào thực tế, càng thấy những yêu cầu mới của sự nghiệp cách mạng đang đặt ra rất nhiều vấn đề đối với sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý, điều hành của Nhà nước. Khi yêu cầu phát triển đất nước mạnh mẽ và bền vững phải là lợi ích cốt lõi, lợi ích dân tộc phải trở thành tối cao; bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc phải là thiêng liêng, hệ trọng… không thể không yêu cầu sự phát triển về đạo đức trong Đảng và của Đảng. Đó là thước đo sự phát triển, sự trưởng thành không chỉ về chính trị, sự thống nhất về tư tưởng và sự tương dung về tổ chức trong thực hiện sứ mệnh cầm quyền ngang tầm yêu cầu trọng trách lịch sử dân tộc giao phó mà sâu và rộng hơn đó là đạo đức, là cái “gốc” để cầm quyền của Đảng.
Và Đại hội XII, trong bàn định các quyết sách chiến lược, vấn đề đạo đức của Đảng và trong Đảng nổi lên vừa là vấn đề bức xúc nhất, cấp thiết nhất trong Đảng, vừa là vấn đề hệ trọng lâu dài có quan hệ tới sứ mệnh của Đảng và sự trường tồn của dân tộc. Để hoàn thành trọng trách và nhiệm vụ mới hết sức nặng nề, vấn đề đặt ra và cũng chính là sự đòi hỏi cấp thiết là, Đảng phải được xây dựng thực sự trong sạch về đạo đức, tầm nhìn xa rộng về chính trị, sâu sắc về trí tuệ, vững mạnh về tổ chức nhằm nâng cao không ngừng năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu và bản lĩnh cầm quyền của Đảng. Xây dựng Đảng về đạo đức là một trong những phương diện đặc biệt quan trọng. Nếu chỉ dừng lại ở nhận thức, tri thức về đạo đức, tự thân nó không bao hàm đầy đủ vấn đề đạo đức trong Đảng và trong xây dựng, chỉnh đốn Đảng.
Cái cần thiết và bảo đảm quan trọng thực thi mục tiêu chính trị không thể chỉ dừng lại ở tình cảm đạo đức, ý thức đạo đức, mà quyết định ở đạo đức hành động và hành động đạo đức, phải trở thành lẽ sống và nếp sống hằng ngày. Do thiếu hụt ở phần quan trọng này, trong thực tiễn, sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống ở một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, kể cả cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp... trong nhiều nguyên nhân, phải thừa nhận không chỉ chưa nhận thức rõ, chưa thấy hết tầm quan trọng của ý thức đạo đức, tri thức đạo đức, tình cảm đạo đức mà sâu xa hơn chưa đặt vấn đề đạo đức hành động và hành động một cách đạo đức của đảng viên một cách xứng đáng và ngang tầm trong toàn bộ và chỉnh thể công tác xây dựng Đảng.
Sự kiểm nghiệm của lịch sử cho thấy, không bao giờ có một người thực sự vĩ đại mà lại không phải là một người thực sự đạo đức.
Dân ta chỉ yêu mến những ai có đạo đức
Những biểu hiện khác nhau về suy thoái phẩm chất, lối sống; tham ô, tham nhũng; cửa quyền; lợi ích nhóm tiêu cực... chính là sự suy thoái về đạo đức trong hành động chính trị. Khi một cán bộ lãnh đạo suy thoái về đạo đức thì nêu gương xấu, làm tổn hại tới thanh danh của Đảng. Khi một đảng viên có đạo đức kém thì rất khó có thể vượt qua được những cám dỗ tầm thường. Khi sự suy thoái về đạo đức vẫn còn tồn tại, gây nên tình trạng vô cảm, vô nhân văn, phản văn hóa trong không ít đảng viên… thì tư cách và phẩm hạnh đạo đức của đảng viên lại là vấn đề nóng bỏng nhất, trước khi nói về trình độ chuyên môn hay năng lực chính trị. Vì, lúc này chính trị là đạo đức hơn hết lúc nào. Vì, nói như Chủ tịch Hồ Chí Minh: Dân ta chỉ yêu mến những ai có đạo đức. Và vì, đức hạnh là nền tảng mọi thứ và chân lý là bản chất của mọi đức hạnh.
Theo đó, suy cho cùng, vị thế chính trị của Đảng với tư cách là người lãnh đạo, người đầy tớ thật trung thành, ở đây, lẽ sâu xa nhất phụ thuộc vào nhận thức đạo đức, tình cảm đạo đức và hành động đạo đức của mỗi đảng viên, nhất là người đứng đầu cấp ủy, đứng đầu cơ quan, đơn vị, địa phương các cấp. Nói tới xây dựng đạo đức trong Đảng, trước hết phải xây dựng đạo đức từ mỗi đảng viên và từng tổ chức Đảng. Đạo đức của Đảng chính là sự hiện diện bằng hành động đạo đức, nhân cách hành động của từng đảng viên, uy tín và hiệu quả hoạt động của từng tổ chức Đảng ở tất cả các cấp.
Hơn 35 năm qua, nền kinh tế thị trường đã tác động vào đời sống xã hội, vào đời sống của Đảng, của đội ngũ cán bộ đảng viên, cả tác động tích cực lẫn tiêu cực. Tác động ấy đi liền với những phát sinh bất lợi khi Đảng cầm quyền nên lại càng phức tạp. Đảng ở trong lòng xã hội, Đảng cũng như con người, là một cơ thể sống, như một lẽ tự nhiên, mỗi đảng viên không thể không chịu ảnh hưởng từ những tác động đó. Tiền bạc, chức quyền, danh lợi cùng với chủ nghĩa cá nhân đã xâm nhập trong các quan hệ giữa con người với tổ chức. Sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống đã bộc lộ ra một cách nghiêm trọng chưa từng thấy ở một bộ phận không nhỏ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, kể cả cấp cao, càng cho thấy điều đó. Quan liêu, xa dân, thói vô trách nhiệm, thậm chí cả thói vô cảm đã ở mức độ nặng nề. Tệ tham nhũng trở thành quốc nạn, với những mức độ và hậu quả khác nhau, cũng bắt đầu từ đạo đức bị suy thoái. Tất cả đang đe dọa sinh mệnh của Đảng và sự tồn vong của chế độ.
Suy thoái đạo đức, lối sống tất yếu dẫn tới những biến dạng về thái độ chính trị, động cơ chính trị và hành động chính trị; dẫn tới suy thoái tư tưởng chính trị, sự yếu kém, rã rời về tổ chức. Thực tế và kinh nghiệm đã cho thấy, không một đảng cầm quyền nào có thể đứng vững được khi cơ sở xã hội - chính trị của Đảng suy yếu, khi mất lòng Dân, khi sự bạc nhược, suy đồi về đạo đức, lối sống diễn ra trong đảng, nhất là ở những cơ quan lãnh đạo và một số người lãnh đạo. Suy thoái về đạo đức, lối sống làm mất đi khả năng tự đề kháng trước những độc tố mà kẻ thù tìm cách tiêm nhiễm vào lĩnh vực tư tưởng, chính trị và tổ chức. Trở lại vấn đề, vì lẽ đó, không phải ngẫu nhiên năm 1927, khi viết "Đường Kách mệnh”, ngay trước lúc Đảng ra đời, Nguyễn Ái Quốc đã dự cảm sâu xa rằng, đảng cách mạng, người cách mạng “phải giữ chủ nghĩa cho vững”, lại phải “ít lòng ham muốn về vật chất”. Không có những bảo đảm ấy, người cách mạng sẽ biến chất, hư hỏng và đảng cách mạng sẽ thoái hóa, thất bại, tan rã. Vào cuối đời, năm 1969, Người tiếp tục căn dặn: “Phải kiên quyết quét sạch chủ nghĩa cá nhân và ra sức nâng cao đạo đức cách mạng cần kiệm liêm chính”, “Phải giữ gìn sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng, từ Trung ương tới chi bộ như giữ gìn con ngươi của mắt mình” để mãi xứng đáng là “đứa con nòi” của dân tộc Việt Nam.
Sự đổ vỡ xảy ra ở Liên Xô và các nước XHCN ở Đông Âu, các đảng cộng sản ở đó mất vai trò cầm quyền, ngoài nguyên nhân sai lầm về đường lối và mất phương hướng chính trị, còn có nguyên nhân sâu xa bởi tự đánh mất lòng tin và sự ủng hộ của Nhân dân - cơ sở xã hội - chính trị của Đảng, cội nguồn và nền tảng sức mạnh của Đảng, bởi sự suy đồi đạo đức, lối sống, nhân cách khi cầm quyền, ở những người cầm quyền. Nếu làm trái thế, nói như Chủ tịch Hồ Chí Minh: Đảng khó lãnh đạo được ai, nếu không nói Đảng không lãnh đạo được gì! Và dĩ nhiên, không còn xứng đáng là “đứa con nòi” của Nhân dân nữa.
Kinh nghiệm thế giới từng cảnh báo: Tri thức sẽ trở nên tàn ác, nếu mục tiêu không có đạo đức; và, đạo đức bao giờ cũng thắng uy vũ! Cho nên, phi đạo đức chính là phi đạo lý và làm băng hoại chính trị. Khi luật pháp trở nên bị khinh nhờn, đạo đức sẽ bị buông thả; và ngược lại. Phi đạo đức nghĩa là chà đạp lên chính trị và rốt cuộc là phi chính trị.
