Kế hoạch được xúc tiến nhanh chóng

Đoàn đàm phán của Mỹ, do Ngoại trưởng Marco Rubio, Đặc phái viên Trung Đông Steve Witkoff và Cố vấn An ninh quốc gia Mike Waltz dẫn đầu, có mặt tại Ảrập Xêút vào ngày 18.2 để tham gia các cuộc thảo luận quan trọng. Một quan chức Ảrập Xêút cho biết, quốc gia này không chỉ là nơi tổ chức các cuộc đàm phán mà còn đóng vai trò trung gian chủ động, với Cố vấn An ninh Quốc gia của Ảrập Xêút dẫn đầu đoàn.

Tuy nhiên, Ukraine đã xác nhận sẽ không tham gia các cuộc đàm phán. Tuần này, ông Zelensky thông báo kế hoạch thăm một số quốc gia, bao gồm Thổ Nhĩ Kỳ và Ảrập Xêút, nhưng cho biết không có kế hoạch gặp các quan chức Nga hay Mỹ trong chuyến đi đó. Dù vậy, ông Keith Kellogg, đặc phái viên về Nga - Ukraine của chính quyền Tổng thống Donald Trump, đã đề cập thảo luận về khả năng tổ chức một cuộc đàm phán “kép” và sẽ đến Kiev trong tuần này để thảo luận. Tổng thống Donald Trump cũng nhấn mạnh, Ukraine sẽ tham gia các cuộc đàm phán vào thời điểm thích hợp.

Trong cuộc phỏng vấn trên Fox News vào ngày 16.2, Cố vấn An ninh quốc gia Nhà Trắng Mike Waltz chia sẻ những nguyên tắc quan trọng trong các cuộc đàm phán giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin, nhằm chấm dứt xung đột tại Ukraine. Ông Waltz nhấn mạnh 4 nguyên tắc quan trọng: Thứ nhất, chiến tranh phải chấm dứt vĩnh viễn, không phải chỉ tạm thời. Thứ hai, cuộc chiến không thể kết thúc bằng con đường quân sự, mà phải dựa vào đối thoại và thương lượng. Thứ ba, cấu trúc viện trợ cũng cần phải thay đổi để bảo đảm hiệu quả lâu dài. Cuối cùng, việc hội nhập kinh tế sẽ là chìa khóa để đạt được hòa bình bền vững trong tương lai.

Heather Conley, phó trợ lý Ngoại trưởng phụ trách Trung Âu trong chính quyền Tổng thống Cộng hòa George W. Bush, nhận định, với chính sách hiện tại của Tổng thống Trump đối với Moscow, Mỹ có vẻ đang "nỗ lực xây dựng cách tiếp cận quốc tế mới, dựa trên sự hòa hợp giữa các cường quốc hiện đại".

Conley giải thích: "Tương tự như thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, chỉ có các cường quốc mới quyết định số phận của các quốc gia, và họ sẽ giành lấy những gì củng cố lợi ích kinh tế và an ninh của mình, có thể bằng tiền hoặc vũ lực". Bà tiếp tục: "Mỗi cường quốc đều đưa ra yêu cầu hoặc ép buộc các quốc gia trong khu vực ảnh hưởng của mình".

Trong chính quyền Washington hiện nay đang có sự tranh luận về hướng tiếp cận đối với Moscow. Một số người ủng hộ việc nhanh chóng thắt chặt quan hệ, trong khi số khác lo ngại rằng Tổng thống Putin có thể làm suy yếu liên minh châu Âu - Đại Tây Dương khi ông đang tìm cách khôi phục vị thế và tăng cường ảnh hưởng của Nga tại châu Âu.

Vào tuần trước, Tổng thống Trump đã phát biểu, ông mong muốn thấy Nga tái gia nhập Nhóm G7. Nga đã bị đình chỉ tư cách thành viên G8 sau khi sáp nhập Crimea vào năm 2014.

Nỗi lo của Ukraine và châu Âu

Cách tiếp cận nhanh chóng của Tổng thống Donald Trump nhằm chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine đã khiến các đồng minh châu Âu và quan chức Ukraine lo ngại rằng họ sẽ bị gạt ra ngoài lề khi Washington và Moscow lên kế hoạch đàm phán trực tiếp. Tuần trước, các cố vấn cấp cao của chính quyền Tổng thống Trump, trong đó có Phó Tổng thống JD Vance, đã đưa ra bình luận, hiện thực hóa những lo ngại tại Kiev và các nước châu Âu khác rằng Mỹ có ý định giải quyết nhanh chóng cuộc xung đột với sự tham gia tối thiểu từ châu Âu.

Ngay lập tức, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron phải mời các nhà lãnh đạo châu Âu tham dự một hội nghị thượng đỉnh khẩn cấp tại Paris vào ngày 17.2 nhằm thảo luận về an ninh khu vực. Mặc dù đây là cuộc họp thượng đỉnh “không chính thức”, nhưng nó đã thu hút sự tham gia của các lãnh đạo từ Đức, Anh, Italy, Ba Lan, Tây Ban Nha, Hà Lan, Đan Mạch cùng với Chủ tịch Hội đồng châu Âu, Chủ tịch Ủy ban châu Âu và Tổng Thư ký NATO.

Mới đây, Thủ tướng Anh Keir Starmer bày tỏ sẵn sàng triển khai quân đội Anh đến Ukraine để thực thi một thỏa thuận hòa bình nếu cần thiết. Trong bài viết trên tờ Daily Telegraph, ông nhấn mạnh, việc bảo vệ an ninh Ukraine là điều quan trọng đối với an ninh của Anh và châu Âu. Đồng thời, ông kêu gọi các quốc gia châu Âu tăng cường chi tiêu quốc phòng và đóng vai trò lớn hơn trong NATO. Tuy nhiên, ông cũng khẳng định sự hỗ trợ của Mỹ là yếu tố quan trọng để bảo đảm hòa bình, đồng thời nhà lãnh đạo này dự định gặp Tổng thống Donald Trump cùng các lãnh đạo G7 để thảo luận về các giải pháp toàn diện.

Trong khi đó, Tổng thống Donald Trump lại công khai khẳng định vai trò quan trọng của Ảrập Xêút trong các cuộc đàm phán hòa bình. Ông nhấn mạnh, quốc gia Trung Đông này đã là đối tác quan trọng trong chính sách đối ngoại của Mỹ từ thời ông còn là tổng thống nhiệm kỳ trước, với chuyến công du đầu tiên vào năm 2017 là đến Ảrập Xêút. Thực tế, tuần trước, Thái tử Mohammed bin Salman chính là người đã giúp thả giáo viên Marc Fogel, công dân Mỹ bị bắt tại Nga vì mang ma túy trong hành lý khi tới Moscow.

Ông Trump cũng đề cập đến khả năng thăm Nga và mời Tổng thống Putin đến Mỹ, với mục tiêu chính là chấm dứt xung đột và ngừng đổ máu. Một thay đổi đáng chú ý trong quan điểm của nhà lãnh đạo Mỹ là ông cho rằng Ukraine có thể phải nhượng lại một số lãnh thổ như một phần của thỏa thuận hòa bình. Theo ông, mục tiêu của mình là bảo đảm hòa bình, chứ không phải tranh chấp lãnh thổ, và việc Ukraine giành lại toàn bộ đất đai hay gia nhập NATO trong thỏa thuận cuối cùng là rất khó khăn.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth cũng cho rằng, Ukraine cần phải thừa nhận rằng việc khôi phục toàn bộ lãnh thổ đã mất là không khả thi. Ông nhấn mạnh, một thỏa thuận hòa bình sẽ cần có các bảo đảm an ninh vững chắc, nhưng không bao gồm việc Ukraine gia nhập NATO. Các lực lượng quân đội không thuộc NATO từ các quốc gia châu Âu và ngoài châu Âu có thể tham gia vào việc duy trì hòa bình. Tuy nhiên, quan điểm này của Mỹ đã gây lo ngại cho các lãnh đạo châu Âu, vì họ lo sợ rằng chính quyền Trump có thể sẽ ưu tiên một thỏa thuận nhanh chóng với Nga, mà không bảo đảm quyền lợi của Ukraine.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, mặc dù ủng hộ các cuộc đàm phán hòa bình, vẫn bày tỏ lo ngại về bất kỳ thỏa thuận nào có thể làm tổn hại đến chủ quyền của Ukraine. Ông thừa nhận, châu Âu không thể bảo đảm an ninh cho Ukraine mà không có sự tham gia của Mỹ. Các quan chức Ukraine cho biết, họ vẫn đang tiếp tục đàm phán với Washington về một quan hệ đối tác an ninh và kinh tế mới. Trước đó, trong các cuộc thảo luận với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, chính quyền Tổng thống Trump đã đề xuất khả năng Ukraine tham gia vào quan hệ đối tác kinh tế với Mỹ, nhằm bảo đảm an ninh cho Ukraine và khôi phục lại hàng tỷ USD viện trợ mà chính quyền Biden đã cung cấp cho Ukraine. Chính quyền Mỹ đương nhiệm đang nỗ lực thuyết phục Ukraine đồng ý cho Mỹ tiếp cận các mỏ khoáng sản đất hiếm của nước này để đổi lấy khoản viện trợ quân sự trị giá 66 tỷ USD mà Washington cung cấp cho Kiev kể từ khi bắt đầu chiến tranh, cũng như hỗ trợ quốc phòng trong tương lai.