Người dân, doanh nghiệp đều thiệt thòi
Phân bón là vật tư quan trọng, chiếm tỷ trọng cao nhất trong giá thành trồng trọt. Nhằm hỗ trợ giá đầu vào cho nông dân, tháng 11.2014, Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật về thuế (Luật số 71/2014/QH13), chuyển phân bón từ đối tượng chịu thuế VAT 5% sang đối tượng không chịu thuế.
Theo một số chuyên gia, qua thực tiễn 10 năm thực hiện Luật số 71/2014.QH13, chúng ta đã có đủ trải nghiệm, số liệu, căn cứ để đánh giá được kết quả như thế nào khi thực hiện không áp thuế GTGT với phân bón. Theo đó, do không chịu thuế giá trị gia tăng (GTGT), toàn bộ chi phí đầu vào không được khấu trừ, phải tính vào giá thành sản xuất. Hàng năm có khoảng 7- 8% chi phí sản xuất tăng thêm, kéo theo giá bán cuối cùng cho người nông dân cũng tăng tương ứng, điều này đi ngược lại mục đích ban đầu nhằm hỗ trợ giá phân bón cho người nông dân.
Số liệu thống kê của Hiệp hội Phân bón Việt Nam cho thấy, từ năm 2015 khi thực hiện Luật Thuế số 71, giá thành phân đạm trong nước tăng 7,2 - 7,6%; phân DAP tăng 7,3 - 7,8%, phân supe lân tăng 6,5 - 6,8%; phân NPK và hữu cơ tăng 5,2 - 6,1%... so với những năm còn áp dụng VAT 5% đối với phân bón. Đồng thời, còn làm hạn chế sản xuất kinh doanh, ảnh hưởng tiêu cực đến các dự án đầu tư sản xuất phân bón khiến các doanh nghiệp phân bón nội địa mất đi lợi thế cạnh tranh so với hàng nhập khẩu, vốn đã được khấu trừ thuế giá trị gia tăng khi sản xuất ở nước nhà.
Phó Chủ tịch Hiệp hội Phân bón Việt Nam Nguyễn Trí Ngọc cũng cho biết, hầu hết các nước đều coi phân bón là mặt hàng chịu thuế. Đối với nước ta, mặt hàng phân bón thuộc đối tượng “không chịu thuế VAT” trong suốt những năm qua, khiến các doanh nghiệp phân bón không được kê khai, khấu trừ thuế VAT đầu vào, đặc biệt đối với hàng hóa, dịch vụ, thiết bị máy móc, đầu tư cho sản xuất phân bón, nên các hoạt động sản xuất phân bón phải tính vào chi phí sản phẩm, tác động đẩy giá phân bón. Xét về nhiều góc độ thì người nông dân vẫn là đối tượng thiệt thòi nhất.
Cùng quan điểm đưa mặt hàng phân bón quay trở lại diện chịu thuế VAT, nguyên Vụ trưởng Vụ Quản lý Thuế doanh nghiệp lớn (Tổng cục Thuế) Nguyễn Văn Phụng cho rằng: đứng trên tổng thể lợi ích nền kinh tế, việc này sẽ giải quyết hài hòa được “mối quan hệ ba nhà”: Doanh nghiệp, Nhà nước và nhà nông.
Tạo động lực đổi mới công nghệ, tăng năng suất, chất lượng sản phẩm
Nhìn nhận về việc không được khấu trừ thuế giá trị gia tăng đầu vào, cùng cơ hội cạnh tranh với phân bón nhập khẩu thấp, các chuyên gia cũng cho rằng: Phần nào cũng làm các nhà đầu tư, doanh nghiệp sản xuất trong nước ngần ngại, không có động lực để tăng đầu tư, tái đầu tư, nâng cao quy mô sản xuất và chất lượng sản phẩm, đặc biệt là các dự án có công nghệ cao. Dẫn tới nông dân cũng thiệt hại khi không được sử dụng sản phẩm tốt hơn, ngành phân bón trong nước ngày càng thụt lùi so với thế giới.
Theo Phó tổng giám đốc DAP - Vinachem Nguyễn Hoàng Trung: Vòng đời công nghệ của một nhà máy vào khoảng 10-15 năm, nếu không có động lực và nguồn lực, ngành sản xuất phân bón trong nước sẽ rất khó khăn để đổi mới công nghệ, từ đó không tạo ra được sản phẩm cạnh tranh được với phân bón nhập khẩu, cũng như không giữ ổn định được giá bán trên thị trường.
Đại diện DAP - Vinachem cũng cho rằng, việc điều chỉnh chính sách thuế lần này là động lực quan trọng nhất, tác động thúc đẩy ngành sản xuất trong nước, dẫn đến phục vụ tốt hơn cho bà con nông dân, cũng như đóng góp cho sự phát triển bền vững nền kinh tế Việt Nam.
Đồng quan điểm trên, các chuyên gia cho rằng, nếu phân bón được đưa trở lại mặt hàng chịu thuế giá trị gia tăng, các doanh nghiệp trong ngành sẽ được khấu trừ thuế đầu vào giúp có thêm động lực cho các quyết định đầu tư, đổi mới công nghệ, mở rộng quy mô để gia tăng năng lực cạnh tranh từ đó có nhiều dư địa hơn để giảm giá thành sản phẩm tới tay người nông dân.
Đặc biệt, trong bối cảnh nền kinh tế hướng đến kinh tế xanh, giảm phát thải khí nhà kính, việc bảo vệ môi trường hiện nay là vấn đề cấp thiết trên toàn cầu. Quá trình sản xuất phân bón có sử dụng nhiều loại hóa chất dễ gây ra ô nhiễm môi trường sinh thái, từ khí thải, nước thải, chất thải rắn...Việc đầu tư đầu tư máy móc, đổi mới công nghệ, kỹ thuật nhằm giảm lượng tiêu thụ năng lượng, giảm lượng phát khí thải, ô nhiễm môi trường nước, không khí...Đồng thời, tăng hiệu quả sản xuất và chất lượng sản phẩm từ đó mang lại lợi ích lâu dài cho người nông dân, ngành nông nghiệp. Qua đó, tạo ra hướng phát triển bền vững cho các doanh nghiệp phân bón trong nước.
