Quốc hội Nhật Bản

Quyền lực của Quốc hội qua các bản Hiến pháp

Quốc hội Nhật Bản kể từ thời Hiến pháp Minh Trị cho đến sau khi Hiến pháp năm 1947 được ban hành, đã trải qua quá trình thay đổi và phát triển, với cơ cấu và quyền lực không ngừng được đổi mới, củng cố, khẳng định vị thế của cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất.

. Tinh gọn, linh hoạt và hiệu quả

Hiến pháp Meiji (Minh Trị) năm 1889, Quốc hội được thành lập với hai viện là Viện Quý tộc (Thượng viện). Ban đầu, số lượng thành viên của Viện Quý tộc ít hơn 300, nhưng sau đó đã tăng lên khoảng 400. Các quý tộc được coi là đại diện cho cấp bậc và địa vị cao nhất của quốc gia, đóng vai trò kiểm soát Hạ viện. Viện Đại biểu (Hạ viện) ban đầu gồm 300 thành viên, con số này tăng dần lên 466 thành viên.

Về nhiều mặt, dưới thời Hiến pháp Minh Trị, quyền hạn của Hạ viện tương đối hạn chế, đặc biệt là trong kiểm soát ngân sách. Nếu Quốc hội không thông qua dự thảo ngân sách mà Chính phủ đệ trình, thì Chính phủ có quyền áp dụng ngân sách cho năm trước. Điều khoản này được vay mượn từ thông lệ của nước Phổ. Quốc hội cũng không khởi xướng luật quan trọng; đây chủ yếu là chức năng của cơ quan hành pháp.

b1.jpg
Trụ sở Quốc hội Nhật Bản. Ảnh: Wikipedia

Thay đổi về cơ cấu

Theo Hiến pháp năm 1947, Quốc hội đã thay đổi mạnh mẽ cả về cấu trúc và quyền lực với hai viện là Viện Đại biểu (Hạ viện) và Viện Tham vấn (Thượng viện), thay thế Viện Quý tộc cũ.

Viện Đại biểu gồm 465 thành viên, được bầu với nhiệm kỳ 4 năm. Viện Tham vấn gồm 248 thành viên, nhiệm kỳ 6 năm, dài hơn 2 năm so với nhiệm kỳ của Viện Đại biểu.

Quyền hạn được mở rộng

Điều 41 của Hiến pháp quy định Quốc hội là "cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất" và "cơ quan lập pháp duy nhất của Nhà nước". Quy định này hoàn toàn trái ngược với Hiến pháp Minh Trị, trong đó quy định Thiên hoàng là người thực hiện quyền lập pháp với sự đồng ý của Quốc hội.

Quốc hội trong Hiến pháp mới không chỉ có chức năng lập pháp mà còn phê duyệt ngân sách quốc gia hàng năm do chính phủ đệ trình và phê chuẩn các hiệp ước, điều ước quốc tế.

Quốc hội cũng có thể khởi xướng các dự thảo sửa đổi Hiến pháp, tiến hành "các cuộc điều tra nhằm vào chính phủ" (Điều 62).

Quốc hội chịu trách nhiệm bầu ra Thủ tướng mới, thiết lập nguyên tắc về quyền tối cao của cơ quan lập pháp đối với các cơ quan hành pháp (Điều 67). Chính phủ cũng có thể bị Quốc hội giải tán nếu Hạ viện thông qua kiến nghị bất tín nhiệm do tối thiểu 50 nghị sĩ đệ trình. Các quan chức chính phủ, bao gồm Thủ tướng và các thành viên Nội các phải chịu trách nhiệm giải trình trước Quốc hội, phải xuất hiện trước các ủy ban điều tra của Quốc hội và trả lời các câu hỏi điều trần.

Tương quan quyền lực giữa hai viện

Nếu trong quá khứ, Viện Quý tộc hay Thượng viện có quyền lực ưu việt hơn, thì sau Hiến pháp 1947, cán cân quyền lực nghiêng về Viện Đại biểu - nơi được coi là đại diện cho dân chúng.

Chẳng hạn, sau cuộc tổng tuyển cử, lưỡng viện sẽ có cuộc họp chung để bầu ra thủ tướng. Trong trường hợp bế tắc giữa hai viện về việc lựa chọn thủ tướng, thì phiếu bầu của Viện Đại biểu sẽ được ưu tiên.

Một trong những quyền lực quan trọng khác của Viện Đại biểu là kiểm soát ngân sách, điều mà trong Hiến pháp cũ còn nhiều hạn chế. Ngân sách phải được đệ trình lên Hạ viện trước; nếu hai viện không thể thống nhất sau 30 ngày, thì lập trường của Hạ viện sẽ được ưu tiên. Quy định tương tự này cũng áp dụng cho các hiệp ước. Điều đó có nghĩa là Viện Tham vấn chỉ có quyền trì hoãn chứ không có quyền phủ quyết những dự luật liên quan đến ngân sách hoặc hiệp ước quốc tế.

Quyền lực này cũng có thể thấy rõ trong quy trình lập pháp. Chẳng hạn nếu một dự luật được Viện Đại biểu thông qua nhưng bị Viện Tham vấn bác bỏ thì Viện Đại biểu có thể phủ quyết quyết định của Viện Tham vấn với 2/3 phiếu ủng hộ. Ngoài ra, chỉ có Viện Đại biểu có quyền thông qua các kiến nghị bất tín nhiệm đối với Nội các hoặc Thủ tướng.

Tuy nhiên, Hiến pháp đã bổ sung cho Viện Tham vấn vai trò hoạt động như một cơ quan lập pháp khẩn cấp được bầu đầy đủ trong các chiến dịch bầu cử Hạ viện: Đó là, trong thời gian Hạ viện bị giải tán, Quốc hội không thể được triệu tập và do đó không có luật nào có thể được thông qua theo thủ tục thông thường; nhưng trong những trường hợp khẩn cấp đòi hỏi phải có ý kiến của Quốc hội (ví dụ như quản lý bầu cử, ngân sách tạm thời, ứng phó thảm họa), Viện Tham vấn có thể triệu tập phiên họp khẩn cấp để đưa ra các quyết định tạm thời cho toàn bộ Quốc hội.

Chính trị Nhật Bản trong nửa sau thế kỷ XX đã cho thấy Quốc hội ngày càng chứng tỏ là một cơ quan có thực quyền, cả về lập pháp, giám sát và quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước. Hơn nữa, sửa đổi của Luật Bầu cử năm 2016, hạ độ tuổi của cử tri đủ điều kiện bỏ phiếu từ 20 xuống 18, có thể nói, Quốc hội Nhật Bản đại diện cho ý chí của công chúng nhiều hơn bất kỳ thời điểm nào trong quá khứ.

Nghị viện thế giới

Vai trò của vị “nhạc trưởng” trong điều hành thảo luận
Nghị viện thế giới

Vai trò của vị “nhạc trưởng” trong điều hành thảo luận

Trong phiên thảo luận tại Viện Đại biểu (Hạ viện), Chủ tịch Hạ viện là người chủ tọa phiên họp và không được phép tham gia phát biểu tranh luận. Thời gian phát biểu của từng nghị sĩ trong quá trình thảo luận không bị Hạ viện khống chế, mà tùy thuộc vào sự điều hành của Chủ tịch Hạ viện. Vì thế có thể nói, ở vị trí này, người chủ tọa đóng vai trò như một vị "nhạc trưởng" chỉ huy dàn nhạc, điều khiển tiết tấu của cuộc thảo luận.

Tinh gọn, linh hoạt và hiệu quả
Nghị viện thế giới

Tinh gọn, linh hoạt và hiệu quả

Nhật Bản, một quốc gia nổi tiếng với nền kinh tế phát triển và sự ổn định chính trị, sở hữu một hệ thống pháp luật được thiết kế chặt chẽ, gọn gàng và đặc biệt hiệu quả. Các chuyên gia pháp luật trên thế giới đánh giá, phong cách làm luật của Nhật Bản không chỉ phản ánh tư duy tổ chức khoa học mà còn thể hiện tính linh hoạt để thích nghi với thay đổi của thời đại.

Quốc hội đồng hành với Chính phủ
Nghị viện thế giới

Quốc hội đồng hành với Chính phủ

Để bảo đảm sự giám sát hiệu quả của Quốc hội đối với Chính phủ, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến ngân sách và các chính sách quan trọng, hệ thống các Ủy ban Thường trực liên quan đến các bộ (DRSC) đã được thành lập. Với vai trò chính là đưa ra những khuyến nghị và gợi ý chính sách, hệ thống này đã chứng tỏ vai trò đồng hành của Quốc hội với Chính phủ.

Vai trò giám sát "túi tiền" của Nhân dân
Nghị viện thế giới

Vai trò giám sát "túi tiền" của Nhân dân

Một phần thiết yếu của hệ thống giám sát Quốc hội là bảo đảm trách nhiệm giải trình của cơ quan hành pháp trước cơ quan lập pháp và quyền của Quốc hội trong việc giám sát cách thức hoạt động của cơ quan hành pháp. Một trong những công cụ quan trọng để Quốc hội thực hiện chức năng đó là giám sát “túi tiền” của Chính phủ.

Nguồn: ITN
Nghị viện thế giới

Định hướng lại cách tiếp cận đúng đắn

Tuần trước, các nhà lập pháp Trung Quốc đã thực hiện bước đi quan trọng nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của trẻ em trong độ tuổi mầm non khi thông qua Luật Giáo dục mầm non mang tính đột phá. Được Ủy ban Thường vụ Đại hội Đại biểu Nhân dân toàn quốc phê chuẩn, luật sẽ có hiệu lực từ 1.6.2025. Với 85 điều khoản chia thành 9 chương, văn bản pháp lý này hướng tới mục tiêu mở rộng, nâng cao chất lượng và tính phổ cập của giáo dục mầm non, đồng thời giảm thiểu bất bình đẳng và thúc đẩy mô hình giáo dục theo hướng phục vụ công ích.

ITN
Nghị viện thế giới

Cải cách toàn diện chính sách tuyển dụng và phúc lợi cho giáo viên

Đội ngũ giáo viên mầm non giữ vai trò then chốt trong sự phát triển trí tuệ và nhân cách trẻ nhỏ, nhưng đang phải đối mặt với nhiều bất cập về thu nhập, phúc lợi và cơ hội nghề nghiệp. Để khắc phục, Luật Giáo dục mầm non mới được ban hành nhằm nâng cao điều kiện làm việc và chế độ đãi ngộ cho giáo viên, nhấn mạnh nguyên tắc "cùng công việc, cùng mức lương", áp dụng cho tất cả giáo viên, bất kể giáo viên trong hay ngoài biên chế.

Nguồn: ITN
Nghị viện thế giới

Giáo dục nâng cao từ cấp mầm non và những hệ lụy

Giáo dục mầm non không chỉ là nền tảng giúp trẻ phát triển kỹ năng và nhận thức cơ bản, mà còn là giai đoạn quan trọng xây dựng nền tảng học tập lâu dài và nhân cách của trẻ. Tại Trung Quốc, giáo dục mầm non được coi là dịch vụ phúc lợi công thiết yếu, được nhà nước chú trọng đầu tư và quản lý. Từ những năm 1950, khi Hội đồng Nhà nước đưa ra những quyết định đầu tiên về cải cách hệ thống giáo dục, giáo dục mầm non đã bắt đầu phát triển có hệ thống và tổ chức rõ ràng.

Luật Điện lực mới của Jordan: Khuyến khích đầu tư vào lưu trữ năng lượng
Quốc tế

Luật Điện lực mới của Jordan: Khuyến khích đầu tư vào lưu trữ năng lượng

Jordan vừa ban hành Luật Điện lực mới, thay thế luật cũ có hiệu lực từ năm 2002, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong chính sách năng lượng của quốc gia Trung Đông. Luật này thúc đẩy mô hình hợp tác công-tư (PPP), khuyến khích đầu tư vào các cơ sở lưu trữ năng lượng và dự án hydro xanh nhằm tăng cường tính tự chủ năng lượng, hỗ trợ phát triển bền vững và hiện đại hóa lĩnh vực điện lực của Jordan.

Ấn Độ: Hàng rào pháp lý nghiêm minh để trả lại không gian an toàn cho trẻ
Nghị viện thế giới

Ấn Độ: Hàng rào pháp lý nghiêm minh để trả lại không gian an toàn cho trẻ

Mặc dù internet mang lại nhiều lợi ích, nhưng thời gian sử dụng gia tăng cũng đồng nghĩa với việc nguy cơ trẻ em bị dụ dỗ trực tuyến trở nên nghiêm trọng hơn. Trong bối cảnh tấn công trực tuyến và xâm hại trẻ em qua mạng ngày càng tinh vi, Ấn Độ đã đưa ra những chiến lược bảo vệ hiệu quả và khuyến khích việc hiểu biết đầy đủ về vấn đề này.

annelimky.com
Nghị viện thế giới

Cách tiếp cận đa dạng của các nước và khu vực

Trước sự phát triển nhanh chóng của công nghệ số, nhiều quốc gia đã chủ động thúc đẩy các đạo luật và chính sách nhằm bảo vệ trẻ em khỏi các mối nguy hại trực tuyến. Những sáng kiến pháp lý này không chỉ giúp ngăn chặn bạo lực mạng, mà còn tạo môi trường trực tuyến an toàn, lành mạnh, giúp thế hệ trẻ phát triển và trải nghiệm công nghệ một cách tích cực.

 Hai chữ P - trừng phạt (Punishment) và bảo vệ (Protection)
Nghị viện thế giới

Hai chữ P - trừng phạt (Punishment) và bảo vệ (Protection)

Đạo luật Phòng, Chống mua bán người của Thái Lan năm 2008 (Anti - Trafficking in Persons Act B.E. 2551) đã bãi bỏ và thay thế Đạo luật năm 1998 về các Biện pháp phòng ngừa và trấn áp nạn buôn bán phụ nữ và trẻ em, với trọng tâm chính là hai chữ P: Bảo vệ (Protection) các nạn nhân trong khi trừng phạt (Punishment) nghiêm khắc đối với những kẻ buôn người và kẻ tham gia loại hình tội phạm nguy hiểm này.

 Đối phó với tội phạm mua bán người sử dụng công nghệ
Quốc tế

Đối phó với tội phạm mua bán người sử dụng công nghệ

Các hoạt động lừa đảo trực tuyến đang làm thay đổi hồ sơ của nạn buôn người. Bối cảnh ngày càng phát triển của tuyển dụng lao động kỹ thuật số và các hoạt động xuyên biên giới được hỗ trợ bởi internet đã khiến cuộc chiến chống buôn người trở nên phức tạp hơn rất nhiều.

Những điều chưa biết về bỏ phiếu bất tín nhiệm
Quốc tế

Những điều chưa biết về bỏ phiếu bất tín nhiệm

Kể từ cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm đầu tiên trên thế giới diễn ra cách đây gần 300 năm, đã có không biết bao nhiêu các động thái tương tự diễn ra ở khắp các nước trên thế giới, như một minh chứng cho quyền giám sát của cơ quan lập pháp. Có nhiều câu chuyện thú vị xung quanh thủ tục đặc biệt này.

Bế mạc Kỳ họp thứ Bảy, Quốc hội Lào Khóa IX tháng 7.2024
Nghị viện thế giới

Nơi nhân dân các dân tộc Lào gửi gắm niềm tin

Với số lượng đại biểu Quốc hội và khối lượng văn bản luật tăng lên qua các khóa lập pháp, Quốc hội Lào ngày càng khẳng định vai trò là cơ quan đại biểu đại diện cho ý chí và nguyện vọng của toàn thể nhân dân các dân tộc Lào; một cơ quan lập pháp không ngừng đổi mới, hoạt động ngày càng hiệu quả, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn.

Quốc hội Lào đăng cai tổ chức Đại hội đồng AIPA-35 năm 2014. Nguồn: aipasecretariat.org
Nghị viện thế giới

Hành trình gần 30 năm với những đóng góp tích cực

Quốc hội Lào trở thành thành viên thứ 7 của Tổ chức Liên Nghị viện ASEAN (AIPO) vào năm 1997, sau 5 nước sáng lập gồm Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Thái Lan (năm 1977) và Việt Nam (1995). Trong suốt 27 năm gia nhập AIPO nay là AIPA, Quốc hội Lào luôn chứng tỏ là một thành viên tích cực, chủ động trong các sáng kiến hợp tác liên nghị viện khu vực.

Chú thích: Chủ tịch Quốc hội Lào Saysomphone Phomvihane nhận chiếc búa Chủ tịch AIPA từ Indonesia tại Lễ bế mạc Đại hội đồng AIPA-44 năm 2023. Nguồn: aipasecretariat.org
Nghị viện thế giới

Chu đáo, kỹ lưỡng, bài bản - sẵn sàng cho Đại hội đồng AIPA - 45

Với vai trò Chủ tịch AIPA năm 2024, Quốc hội Lào sẽ đăng cai tổ chức Đại hội đồng AIPA lần thứ 45 từ ngày 17 - 23.10 với chủ đề “Vai trò của Nghị viện trong thúc đẩy hội nhập và tăng trưởng toàn diện của ASEAN”. Với một chuỗi sự kiện quan trọng như: cuộc họp Ban Chấp hành AIPA-45, lễ khai mạc chính thức Đại hội đồng AIPA-45, các cuộc họp của các ủy ban... Đại hội đồng AIPA-45 là một trong những hoạt động đối ngoại quan trọng của Lào trong năm Chủ tịch ASEAN/AIPA; để chuẩn bị cho chuỗi sự kiện này, Lào đã có một quá trình chuẩn bị chu đáo, kỹ lưỡng, bài bản.