Nhân tài và phát triển phương thức tuyển chọn nhân tài lãnh đạo, quản lý:

Bài 3: Tám phương châm tuyển chọn nhân tài

TS. Nhị Lê - Nguyên Phó Tổng biên tập Tạp chí Cộng sản

Sau việc xem người là bước vạn sự khởi đầu nan trong việc dùng người, thì việc chọn người vô cùng hệ trọng, nhất là người đứng đầu tổ chức, bộ máy, rộng và cao hơn là thể chế, quốc gia xã tắc. 

Nó quyết định sự thành bại đối với việc kiến tạo bộ máy tương dung với công việc quản trị quốc gia cũng như trong dẫn dắt đất nước tới thịnh vượng hay bước suy tàn. Rộng hơn, nó tạo môi trường chính sự trong sạch hay nhơ nhuốc để bộ máy vận hành hay ách tắc, để mỗi người dốc lòng hay cầm canh hành sự. Rộng hơn nữa, thấp thì “quan trên trông xuống người ta trông vào”, cao thì bốn phương tám hướng trông lại mà tụ hội hay rũ áo phẩy tay trong cuộc hội nhập bốn bể và hợp tác muôn phương. Cao và sâu hơn cả, nó trực tiếp làm nên sự mạnh hay yếu của thể chế, thậm chí mệnh hệ tới vinh quang hay tàn lụi của cả quốc gia.

Từ kinh nghiệm và thực tiễn, bước đầu hình dung và khái lược ở đây 8 phép chọn người.

Chọn cái tâm hay chọn cái tài? 

Ấy là câu hỏi của muôn thuở. Tâm quý hay tài quý? Cổ nhân từng răn: “Có tài mà cậy chi tài/ Chữ tài liền với chữ tai một vần”; “Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài”. Ấy là tài năng mới đáng nói, đáng quý. Có mấy nghĩa "tài" khác ở đây, là tài luồn cúi, xoay xở, tài đục khoét, nịnh bợ; là tiền tài, vật chất. Nên cái tài mới là tòa ngang dãy dọc, đất đai nhiều như điền chủ, nghĩa là giàu lên nhanh chóng một cách khuất tất, mờ ám. Cái tài rất mờ ảo sáng tối, nhập nhằng trắng đen. Xem khắp trong lịch sử, xưa nay, khi quyền lực mà đem giao cho những kẻ mang cái tâm kém, thì giống như thả rông thú dữ vào xã hội; giao cho những kẻ ham thích tiền quyền, “tiền tài vị tiền tài”, nhất định có ngày quốc gia bị đem phát mãi, thậm chí cả những người dùng và cất nhắc họ, có ngày nhất định bị đem bán mua, đổi chác; thậm chí cái tài mà mục tiêu hành động không có đạo đức thì chính là sự tàn bạo.

Chưa thấy ai xưa nay, có tâm mà không có tài. Tâm thực thì người sẽ đến, tâm cao thì tài sẽ lớn, tâm quảng khoát sẽ đủ tầm bao quát bốn bể, dẫn dắt thiên hạ! Vì thế, thượng sách: Tâm và tài; trung sách: Tâm; và hạ sách: Tài. 

Chọn cho cái tình hay chọn cho cái lý? 

Dân gian ta có câu: “Cả trăm cái lý không bằng một tý cái tình”. Tình thì rất quý! Nhưng, nếu lụy cái tình như thế, thì “Một bỏ làm mười”, “Hòn đất cất nên ông bụt”, tất người tài bỏ đi, sỹ phu ngoảnh mặt, ắt sẽ làm nát chính sự. Rốt cục, cả hai cái tình cái lý, đều vì thế mà hỏng. Nên, ở đây, thượng sách phương châm chọn, cần dứt khoát, “Dù thẳng mực tàu làm đau lòng gỗ”: “Thương anh em để trong lòng/ Việc công xin cứ phép công em làm”. Ấy mới cần sự thấu tình đạt lý, nhưng trước nhất cái lý phải làm đầu, trong việc chọn người!    

Chọn vì “lễ nghĩa” hay chọn vì đảm lược? 

Người ta thường nói: “Ở đời, cần phải biết điều”, “Tốt lễ dễ thưa”, “Việc quan không thể nói bằng nước dãi”, “Ông có chân giò, bà thò nậm rượu”, “Đi nặng về nặng, đi nhẹ về nhẹ, đi không thì… về không”… Xưa nay, thử hỏi đã mấy ai đã đủ dũng khí ngoảnh mặt với “lễ nghĩa” kiểu ấy nên không ít đã “Há miệng mắc quai”, thậm chí “Một miệng mười quai”, nên vô hình làm tôi tớ cho cho bọn người dùng “lễ nghĩa” để đổi chác tước, bán mua vị? Và chọn người kiểu như thế, thì người đảm lược, tài hoa, có nhân, nghĩa, liêm sỉ lánh xa, thì không cần nói, đội ngũ chỉ nhung nhúc những kẻ bán mua, đổi chác, chính sự tự nó đã nát bét rồi! Tới lượt mình, người đi chọn không “thân bại danh liệt” mới là chuyện lạ!          

Chọn mẫu mã hay chọn thực việc? 

Ấy là mối quan hệ giữa bằng cấp và thực tài. Người ta lóa mắt và chuộng hư danh, đặt ra bao nhiêu tiêu chuẩn về bằng cấp và loại bỏ những người thực việc. Thế là, theo đó, vô khối kẻ ngược xuôi bán mua bằng cấp, cốt lấy hư danh lừa đời: “Điểm tô cái mẽ bề ngoài/ Che đi cái vẻ sơ sài bên trong”, nhưng kỳ thực thì “Chữ không hay, cày chẳng biết”, “Tốt mã rẻ cùi”... Họ không thuộc những đám “Cáo mượn oai hùm”, “Đông Quách tiên sinh” thì cũng ở hạng: “Ma mang mặt người”, “Ruồi trên đầu hổ”… Vì thế, bao nhiêu “ngọn núi cao thường giấu ngọn”, “những “bông lúa chín thường cúi đầu”… bị lãng quên! Ngọc đâu bán rao! Bộ máy không xộc xệch, đại bại mới lạ!   

Chọn người khéo nói hay chọn người trung trực? 

Thói thường thì ghét bỏ người “Trung ngôn nghịch nhĩ” (Lời nói thẳng khó nghe) mà lại thích kẻ “Xảo ngôn, lệnh sắc…” (Nói năng khéo léo, nét mặt giả bộ niềm nở…). Nhưng, có biết đâu rằng: “Mật ngọt chết ruồi”, “Những nơi cay đắng là nơi thật thà”. Nhớ xưa, cổ nhân lại chọn và lập một chức quan, đứng hàng tam phẩm, chuyên phản biện, can gián nhà vua, gọi là Gián nghị đại phu. Trên thích nghe can gián, dưới dám nói lời trung - đây là bí quyết trị quốc của những thời thịnh trị!    

Nay, thì được mấy nơi và bao người được chọn như thế nhỉ? “Thật thà, thẳng thắn thường thua thiệt/ Lật lường, lươn lẹo, lại lên lương”. Vì, đó đây vẫn nhan nhản những hạng “Giá áo túi cơm”, xảo trá, lật lường; vẫn lắm kẻ “Lưỡi dài hơn tay”, “Mướp đắng mạt cưa”. Vô luận, thành bại đã quá tỏ tường!

Chọn cho công việc hay chọn chỉ vì người? 

Trải suốt xưa nay, nhìn khắp đông tây nam bắc, ở đâu và thời nào hễ tiến bộ cũng đều vì việc đặt người! Năm 1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký lệnh lập Ban Thanh tra đặc biệt của Chính phủ, chỉ có 2 người. Đó là cụ Bùi Bằng Đoàn làm Trưởng ban và ông Cù Huy Cận. Mọi người hỏi về điều đó, thì Người nói: Việc tới đâu thì đặt người tới đó. Cụ Bùi đầy kinh nghiệm, chú Cận trẻ tuổi thì đi theo, để học việc.  Sau này, việc nhiều thì bố trí thêm. 

Nay thì song trùng, tam trùng, thậm chí tứ trùng vì nạn ngũ “ệ” (nhất hậu duệ, nhì tiền tệ, ba quan hệ, bốn đồ đệ, bét trí tuệ). Không ít nơi, số người dốt nát lại giữ “đấng” giỏi “chỉ tay năm ngón” chiếm tới nửa bộ máy, cộng với tệ kéo bè kết cánh, biến cơ quan thành “nhà trẻ phủ huyện”, thậm chí thành “nhà trẻ quốc gia” gồm những “con anh Sáu cháu chị Tư”, “con tôi, con anh”… thử hỏi còn đâu đất dụng võ của bậc nhân tài. Đông nhưng không mạnh, lại “Miệng ăn núi lở”, bộ máy không cát cứ, không nhóm lợi ích, không “liên minh ma quỷ” mới là chuyện lạ!

Chọn cho công sự hay chọn cho thân hữu? 

Năm 1947, Cụ Hồ nói, đại ý: Có những đồng chí còn giữ thói “Một người làm quan cả họ được nhờ”, đem bà con, bạn hữu đặt vào chức này việc kia, làm được hay không, mặc kệ… Cốt cho bà con, bạn hữu có địa vị là được. Chủ tịch Hồ Chí Minh nói tiếp: Tư túng - Kéo bè, kéo cánh, bà con bạn hữu mình, không tài năng gì cũng kéo vào chức này chức nọ. Người có tài có đức, nhưng không vừa lòng mình thì đẩy ra ngoài. Quên rằng việc là việc công, việc quốc gia, chứ không phải việc riêng gì của tổ chức nào, của dòng họ ai. 

Không ít nơi hoành hành  “Con anh, cháu tôi”,  “Cậy thần cậy thế”, “Con cháu các cụ cả” (5C), “Cả họ làm quan”, rồi nhiều chốn xa thì xã “Đảng ủy họ ta”, gần thì huyện “Ban Thường vụ nhà ta”(!) Thế là, “Ếch nhốt giỏ cua”, “Đem vàng thử lửa”, thử hỏi nhân tài không ngậm miệng thì còn đâu chỗ nữa, sỹ phu không thúc thủ thì nhất định chỉ còn một đường… lùi là thượng sách! Mỗi người vì thế, không cậy là “thái tử đỏ”, “con ông nọ, cháu bà kia" thì cũng hạng “Ăn thì ăn những miếng ngon/ Làm thì chọn việc… cỏn con mà làm”, náu mình trong “nhà trẻ quốc gia” phục đợi “kéo cây mạ thành ngay bông lúa” vinh thân phì gia. Tổ chức vì thế, như nhà bồi giấy, không mưa cũng nát, không vò cũng tan!

Chọn cho cơ cấu hay chọn cho công việc? 

Không ít nơi văng vẳng những lời ta thán: “Trọn đời phấn đấu không bằng cơ cấu một giây”, “Lúc cần trẻ, ta đã già/ Cơ cấu cần nữ, lại là đàn ông”… Thế là lắm nơi chia chác mâm bát làm trọng, lấy cái phường hội làm đầu! Cơ cấu là hình thức, công việc là nội dung của việc chọn lựa, sắp đặt bộ máy. Nên, công việc là quyết định, cơ cấu đứng hàng thứ, chỉ giữ phần quan trọng mà thôi! Bởi, nói như Chủ tịch Hồ Chí Minh, cất nhắc cán bộ, phải vì công tác, tài năng, vì cổ động cho đồng chí khác thêm hăng hái. Thế mới thật sự quang minh lỗi lạc! 

Vì thế, không nệ mâm bát đủ đầy, không để tài đức khuất thân mà công việc thì… bê trễ! Nếu vì lòng yêu ghét, vì thân thích, vì nể nang, nhất định không ai phục, mà gây nên mối lôi thôi trong Đảng. Như thế là có tội với Đảng, có tội với đồng bào, Chính phủ dứt khoát không khoan dung, như Chủ tịch Hồ Chí Minh cảnh báo. Được như thế, thì còn gì hơn? 

Quốc hội và Cử tri

Hội nghị tổng kết hoạt động công tác năm 2024, triển khai chương trình hoạt động năm 2025 của Đoàn ĐBQH Quảng Ninh
Hoạt động của Đoàn ĐBQH

Nỗ lực sáng tạo vì sự phát triển của đất nước, của địa phương

Trong năm 2025 - năm có ý nghĩa hết sức quan trọng, diễn ra nhiều sự kiện chính trị quan trọng của đất nước, năm cuối thực hiện các chỉ tiêu, mục tiêu của Nghị quyết Đại hội Đảng các cấp và cũng là năm cuối của nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV, Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ninh xác định nhiệm vụ trọng tâm cần tập trung triển khai là tiếp tục đổi mới, sáng tạo, tích cực hơn đáp ứng thực tiễn phát triển của đất nước nói chung và của tỉnh Quảng Ninh nói riêng.

Cuộc cách mạng vì Nhân dân
Chính sách và cuộc sống

Cuộc cách mạng vì Nhân dân

Phát biểu tại Đại hội toàn quốc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: "Đảng ta không có lợi ích nào khác ngoài lợi ích của nhân dân; nhân dân là trung tâm, chủ thể trong mọi chủ trương, đường lối của Đảng; mọi sự phấn đấu của Đảng, Nhà nước, cả hệ thống chính trị chỉ có ý nghĩa khi người dân có cuộc sống ấm no, hạnh phúc"… Tầm nhìn và những thông điệp của Tổng Bí thư đang tạo cảm hứng mạnh mẽ lan tỏa trong xã hội, hướng đến kỷ nguyên mới của dân tộc, với tinh thần hành động dứt khoát vì lợi ích của nhân dân!

Đoàn ĐBQH tỉnh Hưng Yên thăm, tặng quà gia đình chính sách, đoàn viên và người lao động
Hoạt động của Đoàn ĐBQH

Đoàn ĐBQH tỉnh Hưng Yên thăm, tặng quà gia đình chính sách, đoàn viên và người lao động

Nhân dịp Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, ngày 14.1, Đoàn ĐBQH tỉnh Hưng Yên do Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Đoàn Thị Thanh Mai làm Trưởng Đoàn đã thăm, tặng quà gia đình chính sách, đoàn viên và người lao động huyện Khoái Châu. Cùng dự có Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Đào Hồng Vận.

Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam, Trung tướng Đỗ Xuân Tụng
Quốc hội và Cử tri

Miễn cấp phép bay với phương tiện bay có trọng lượng cất cánh dưới 0,25 kg để phục vụ vui chơi, giải trí

Luật Phòng không nhân dân năm 2024 quy định, tàu bay không người lái, phương tiện bay khác được miễn cấp phép bay nếu thuộc trường hợp hoạt động ngoài khu vực cấm bay, khu vực hạn chế bay, phạm vi hoạt động trong tầm nhìn trực quan bằng mắt thường, có trọng lượng cất cánh tối đa nhỏ hơn 0,25 kg để phục vụ vui chơi giải trí.

Tổng Bí thư Tô Lâm, Chủ tịch nước Lương Cường, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, lãnh đạo Đảng, Nhà nước, nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước và các đại biểu dự hội nghị
Chính sách và cuộc sống

Vững bước trên “con đường sống còn”

Hôm qua, Hội nghị toàn quốc về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã được tổ chức tại Hội trường Diên Hồng, Nhà Quốc hội với sự tham dự của hơn 979 nghìn đại biểu tại 15.345 điểm cầu Trung ương và địa phương, cơ sở. Với “quy mô và tầm vóc mới”, Hội nghị đã ghi một dấu mốc lịch sử, khẳng định “phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số không chỉ là lựa chọn, mà là con đường sống còn”.

Chủ tịch Liên hiệp Các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam Phan Xuân Dũng
Quốc hội và Cử tri

Động lực thôi thúc các nhà khoa học nghiên cứu, sáng tạo, đóng góp cho sự phát triển của đất nước

Chủ tịch Liên hiệp Các hội Khoa học và kỹ thuật Việt Nam, TSKH. Phan Xuân Dũng khẳng định, Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới, sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là động lực thôi thúc các nhà khoa học nghiên cứu, sáng tạo, đóng góp trực tiếp vào sự phát triển của đất nước trong kỷ nguyên phát triển mới.

Ảnh minh họa
Chính sách và cuộc sống

Đơn giản hóa thủ tục từ liên thông dữ liệu

Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình vừa ký Quyết định số 69/QĐ-TTg về việc liên thông điện tử dữ liệu khám bệnh, chữa bệnh, dữ liệu dân cư, dữ liệu hộ tịch để giải quyết hưởng chế độ ốm đau, thai sản, trợ cấp dưỡng sức phục hồi sức khỏe. Đây là một tin vui rất lớn đối với người dân, bởi người dân sẽ không phải "chạy đi, chạy lại", xếp hàng chờ đợi để thực hiện các thủ tục này.

Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam, Trung tướng Đỗ Xuân Tụng
Quốc hội và Cử tri

Nâng hạn tuổi cao nhất của sĩ quan phục vụ tại ngũ theo cấp bậc quân hàm

Luật Sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam năm 2024 đã nâng hạn tuổi cao nhất của sĩ quan phục vụ tại ngũ theo cấp bậc quân hàm nhằm giữ gìn đội ngũ sĩ quan được đào tạo cơ bản, có bản lĩnh, trình độ, kinh nghiệm, sức khỏe và có thời gian phục vụ Quân đội dài hơn, giảm áp lực đào tạo cán bộ. Quy định này cũng nhằm phù hợp tính chất, nhiệm vụ của sĩ quan phải thường xuyên trực tiếp chỉ huy, quản lý, huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu trong điều kiện khó khăn, gian khổ, đóng quân làm nhiệm vụ ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, biển đảo.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Mai Thị Phương Hoa thăm, tặng quà Tết cho gia đình khó khăn tại Nam Định
Hoạt động của Đoàn ĐBQH

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Mai Thị Phương Hoa thăm, tặng quà Tết cho gia đình khó khăn tại Nam Định

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Mai Thị Phương Hoa đã đi thăm, tặng quà Tết cho một số gia đình có hoàn cảnh khó khăn và công nhân lao động tại các huyện Trực Ninh, Hải Hậu, Nghĩa Hưng, Nam Trực. Đi cùng đoàn có: Phó trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Nguyễn Hải Dũng; lãnh đạo Vụ Tư pháp; Liên đoàn lao động tỉnh và các huyện.

Thiếu tá Huỳnh Thanh Mừng - một trong những nhân vật tiêu biểu trong kháng chiến ở miền Nam Việt Nam
Quốc hội và Cử tri

Thiếu tá Huỳnh Thanh Mừng - một trong những nhân vật tiêu biểu trong kháng chiến ở miền Nam Việt Nam

Nguyễn Túc - Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

Thiếu tá Huỳnh Thanh Mừng sinh năm 1915 trong một gia đình trung nông tại xã Định Mỹ, huyện Huệ Đức, tỉnh An Giang. Thuở nhỏ chăm ngoan, học giỏi, lớn lên, là một thanh niên yêu nước và ý thức dân tộc cao, có nhiều hoạt động phản kháng những bất công dưới chế độ thực dân Pháp, ông là một trong những nhân vật tiêu biểu trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước ở miền Nam Việt Nam.

Lòng dân hóa thân vào quyết sách của Quốc hội
Quốc hội và Cử tri

Lòng dân hóa thân vào quyết sách của Quốc hội

ThS.Nguyễn Vân Hậu

Trong nhiều quốc kế dân sinh được quyết nghị tại Kỳ họp thứ Tám, các chính sách về bảo hiểm y tế (BHYT), bảo vệ, chăm sóc sức khỏe cho Nhân dân, quan tâm đến người nghèo, người có hoàn cảnh khó khăn... đã khẳng định bản chất ưu việt của chế độ ta luôn đặt lên hàng đầu mục tiêu bảo đảm, bảo vệ quyền con người. Các quyết sách được lòng dân của Quốc hội chính là sự hóa thân của lòng dân, của ý chí, nguyện vọng, quyền làm chủ của Nhân dân, là thước đo giá trị của nền dân chủ trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam.

Thứ trưởng Bộ Công thương Trương Thanh Hoài
Diễn đàn Quốc hội

Bổ sung yêu cầu minh bạch trong điều độ, vận hành hệ thống điện quốc gia

Luật Điện lực năm 2024 bổ sung các nguyên tắc, yêu cầu nhằm minh bạch, công bằng trong điều độ, vận hành hệ thống điện quốc gia, quy định về quản lý nhu cầu điện để nâng cao tính hiệu quả trong sử dụng điện, giao Chính phủ quy định các trường hợp xảy ra tình huống cấp bách đe dọa nghiêm trọng đến khả năng bảo đảm cung cấp điện và giao Bộ trưởng Bộ Công Thương quyết định việc huy động các nhà máy điện, nhằm bảo đảm an ninh cung cấp điện trong tình huống này.

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Tường Văn
Diễn đàn Quốc hội

Quy định mở, không bắt buộc các trường hợp phải lập đủ 3 cấp độ quy hoạch

Theo Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Tường Văn, điểm mới của Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn là quy định theo hướng mở, không bắt buộc tất cả các trường hợp đều phải lập đủ 3 cấp độ quy hoạch chung - phân khu - chi tiết. Đồng thời, giao Chính phủ quy định cụ thể các trường hợp lập quy hoạch phân khu và quy hoạch chi tiết trên cơ sở về quy mô diện tích khu vực lập quy hoạch, yêu cầu quản lý, phát triển.

Ảnh minh họa
Chính sách và cuộc sống

Giảm gánh nặng thuế thu nhập cho dân

Dự báo chỉ số giá tiêu dùng (CPI) năm 2025 sẽ biến động, Bộ Tài chính có kế hoạch báo cáo Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh tính thuế thu nhập cá nhân vào tháng 10 tới. Lãnh đạo Cục Quản lý, giám sát thuế phí và lệ phí cho biết như vậy tại cuộc họp báo thường kỳ ngày 7.1 của Bộ Tài chính. Thông tin này khiến người dân rất đỗi vui mừng, thậm chí không ít người “bình chọn” đây là “tin vui nhất trong ngày”.