Nên sửa đổi toàn diện hay chỉ sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật?
Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) có bố cục gồm 7 chương, 50 điều (giảm 93 điều so với Luật hiện hành), tập trung quy định về các nội dung về: Phân định thẩm quyền, phân quyền, phân cấp, ủy quyền giữa chính quyền địa phương các cấp; nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương các cấp; mô hình tổ chức chính quyền địa phương; cơ cấu tổ chức và hoạt động của HĐND, UBND các cấp; tổ chức đơn vị hành chính, thành lập, giải thể, nhập chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính.
Đa số các đại biểu Đoàn Nghệ An đều bày tỏ tán thành với sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Tổ chức chính quyền địa phương với đầy đủ cơ sở chính trị, cơ sở pháp lý và cơ sở thực tiễn như trong Tờ trình của Chính phủ… Theo các đại biểu, việc Quốc hội xem xét, cho ý kiến các Luật liên quan đến tổ chức bộ máy là rất kịp thời, đáp ứng cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy để nâng cao hiệu lực, hiệu quả, hiệu năng; dự án Luật đã được chuẩn bị kỹ lưỡng, các nội dung sửa đổi đã thể chế hoá đầy đủ chủ trương của Đảng về sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền giữa cơ quan nhà nước Trung ương với địa phương, giữa cơ quan các cấp của chính quyền địa phương.
Tuy nhiên, theo đại biểu Thái Thị An Chung, nội dung dự thảo luật trình Quốc hội mới chỉ tập trung vào làm rõ việc phân công, phân cấp, phân quyền; còn về tổ chức bộ máy của HĐND, UBND các cấp chính quyền địa phương cơ bản chưa có nhiều thay đổi… Vậy nên sửa đổi toàn diện hay chỉ là sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức chính quyền địa phương?
Đi vào các nội dung cụ thể, đại biểu Thái Thị An Chung nêu: dự thảo Luật đều có quy định có thẩm quyền quyết định các biện pháp, cơ chế, chính sách phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn cấp huyện và cấp xã. Song, trong dự thảo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi) trình kỳ họp lần này cũng đang đề xuất chỉ cho phép HĐND cấp huyện được ban hành các nghị quyết để quy định những vấn đề được Luật, nghị quyết của Quốc hội giao hoặc để thực hiện việc phân cấp cho chính quyền địa phương và cơ quan Nhà nước cấp dưới; đồng thời, bỏ thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật của HĐND cấp xã… Theo đó, đại biểu đề nghị nghiên cứu lại trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) hoặc trong Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi) để bảo đảm tính tương thích.
Cùng với đó, đại biểu cũng đề nghị bổ sung quy định cho phép chỉ định người điều hành trong số các Ủy viên Thường trực của HĐND các cấp trong trường hợp khuyết cả Chủ tịch và Phó Chủ tịch HĐND cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã thay vì chỉ định người điều hành hoạt động trong số đại biểu HĐND như trong dự thảo Luật (Vì hiện cơ cấu của HĐND các cấp có Chủ tịch, các Phó Chủ tịch và các Ủy viên Thường trực là Trưởng các Ban HĐND)… Đồng thời, cần có quy định, người giữ chức danh HĐND bầu mà chuyển công tác ra khỏi địa bàn hoặc nghỉ hưu thì đương nhiên được miễn nhiệm; thay vì quy định HĐND vẫn phải thực hiện thủ tục miễn nhiệm như hiện nay, vì đây chỉ là một thủ tục mang tính chất hình thức.
Cùng quan điểm, đại biểu Thái Thanh Quý cũng nhận định: So với dự thảo Luật lần đầu thì dự thảo trình Quốc hội tại kỳ họp lần này gần như không thay đổi so với nội dung Luật hiện hành, chỉ bổ sung, sửa đổi một số điều liên quan đến phân cấp, phân quyền, làm rõ một số nội dung các điều khoản… Do đó, đại biểu đề nghị chỉ nên đề cập đến việc sửa đổi, bổ sung một điều của Luật Tổ chức chính quyền địa phương thay vì sửa đổi toàn diện. “Còn đến thời điểm chín muồi thực hiện cuộc cách mạng về tổ chức bộ máy chính quyền địa phương (giảm từ 4 cấp hiện nay xuống còn 3 cấp) thì khi đó sửa đổi căn bản luật này sẽ phù hợp hơn”, đại biểu Thái Thanh Quý nêu quan điểm.
Bảo đảm cơ chế phân cấp, phân quyền đạt hiệu quả tốt nhất
Tham gia góp ý vào dự thảo Luật, đại biểu Trần Nhật Minh đề nghị cơ quan soạn thảo lý giải rõ vì sao không có phạm vi điều chỉnh trong dự thảo Luật; đồng thời, cần có quy định cụ thể cơ cấu các Ban của HĐND gắn với lĩnh vực phụ trách vào luật; còn nếu không cần có điều khoản giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định cụ thể; thay vì chỉ quy định chung chung “Ban của HĐND là cơ quan chuyên môn của HĐND” và cũng mới chỉ giao “Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định khung số lượng các Ban, thành viên các Ban của HĐND” như trong dự thảo luật để tránh gây khó khăn cho địa phương trong quá trình tổ chức thực hiện.
Đại biểu Trần Nhật Minh cũng đề nghị có quy định giao thêm thẩm quyền cho Thường trực HĐND xem xét, quyết định cho thôi làm nhiệm vụ đối với đại biểu HĐND và báo cáo HĐND trong kỳ họp gần nhất trong thời gian HĐND không họp với trường hợp đại biểu đó không còn công tác tại cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp ở đơn vị hành chính mà mình đang là đại biểu và không cư trú tại đơn vị hành chính mà mình đang là đại biểu.
Đại biểu Hoàng Minh Hiếu thì cho rằng: Ban soạn thảo cần có sự cân nhắc, rà soát cụ thể hơn để khi triển khai sẽ tạo điều kiện thuận lợi, nhất là chính quyền địa phương trong tổ chức thực hiện… “Một khi Chính phủ phân cấp theo hình thức đồng đều cho tất cả 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thì đó trở thành việc phân quyền, trong trường hợp này cần cân nhắc tiến hành thủ tục sửa đổi pháp luật liên quan”, đại biểu nhấn mạnh.
Dẫn quy định trong dự thảo luật: “Trường hợp phân cấp dẫn đến cần thay đổi trình tự, thủ tục, thẩm quyền để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được phân cấp đang được quy định trong văn bản quy phạm pháp luật thì cơ quan, tổ chức, cá nhân được phân cấp đề nghị UBND cấp tỉnh xem xét, ban hành văn bản điều chỉnh trình tự, thủ tục, thẩm quyền của các cơ quan liên quan để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được phân cấp bảo đảm yêu cầu về cải cách thủ tục hành chính, không quy định thêm thành phần hồ sơ, không tăng thêm yêu cầu, điều kiện, thời gian giải quyết thủ tục đang áp dụng”…, đại biểu Hoàng Minh Hiếu đề nghị phải làm rõ về phạm vi được đề xuất sửa đổi và thời gian được thực hiện thẩm quyền này; tránh trường hợp cơ quan được phân cấp ở chính quyền địa phương có thể đề nghị UBND tỉnh sửa những văn bản có liên quan, thậm chí của Chính phủ, Quốc hội.
Đồng tình cao với quan điểm phân cấp, phân quyền, đại biểu Trần Đức Thuận bày tỏ ủng hộ tăng cường phân cấp, phân quyền song cũng cần gắn với cơ chế để kiểm soát; bảo đảm cơ chế phân cấp, phân quyền đạt hiệu quả tốt nhất, tránh việc tha hóa quyền lực; đồng thời, gắn với đơn giản hóa thủ tục hành chính và hiện đại hóa nền hành chính công.
