Nghịch lý lễ hội

Minh Thề là lễ hội thề chống tham nhũng đã có từ xa xưa, được khôi phục từ năm 2003, tại đình Chùa, thôn Hòa Liễu, xã Thuận Thiên, huyện Kiến Thụy, TP Hải Phòng. Nội dung chính và quan trọng nhất của lễ hội là phần Minh Thề. Trước đài thề, trước thánh thần, quan cũng như dân đều đồng thanh dõng dạc: “Ai dùng của công vào việc công, xin thần linh ủng hộ; ai lấy của công về làm của tư, cầu thần linh đả tử. Làm tôi bất trung, làm con bất hiếu, xin thần linh tru diệt”.

Thế nhưng, theo các bậc bô lão, cao niên của thôn Hòa Liễu, trong 13 năm phục dựng lại lễ hội, chỉ có dân uống rượu thề không tham nhũng chứ không thấy các vị cán bộ quyền chức về để thề. Vị “quan” cao nhất tham gia hội thề cũng chỉ là trưởng thôn, vốn không phải cán bộ công chức nhà nước, không phải là người nắm giữ “của công” để mà có thể tư túi. Với một lễ hội thề không tham nhũng mà người ta không thấy hình ảnh quan đến thề, chỉ thấy dân thề thì đúng là nghịch lý. Bởi dân có gì để tham nhũng mà thề?

Tại lễ hội năm nay, khi được hỏi “có dám uống rượu Kim Kê và thề không?”, các quan chức huyện Kiến Thụy đều nói “chúng tôi đã thề trước Đảng và nhân dân rồi, còn ở đây là lễ hội của người dân trong thôn, để cho người trong thôn thề!”. Thì đành, vắng quan nên năm nào dân cũng phải khăn đóng áo dài đóng giả làm quan thề liêm chính với dân, xin nguyện mãi mãi làm con dân tận tụy.

Cách nơi tổ chức Lễ hội Minh Thề chưa đầy 100km là Lễ hội đền Trần - Nam Định. Lễ khai ấn đền Trần có ý nghĩa nhân văn là cầu cho quốc thái dân an, giáo dục truyền thống yêu nước chống giặc ngoại xâm. Thế nhưng, nhiều năm gần đây, ngày khai ấn lại trở nên xô bồ, lộn xộn. Nguyên nhân chính là do lá ấn đền Trần bị hiểu sai giá trị. Rất nhiều người đến đây chỉ với tâm niệm là cầu mong được thăng quan tiến chức.

Năm nay, dù phải huy động hơn 2.000 cảnh sát giữ gìn trật tự cho lễ khai ấn nhưng cảnh tượng tranh ấn, cướp lộc còn kinh hoàng hơn những năm trước. Chính vì quan niệm khai ấn chứng tỏ dấu ấn quan trường của triều đình, quốc gia, tượng trưng cho quyền lực nên nhiều người nghĩ rằng, mình cứ đến đền Trần, xin được ấn là sẽ gặp may mắn trên con đường công danh sự nghiệp. Rõ ràng, việc lộn xộn ở đền Trần nhiều năm là minh chứng rõ ràng khát vọng thăng quan tiến chức, phản ánh một xu hướng xã hội là thói hãnh tiến, thích làm quan và muốn thăng quan. Thậm chí để có được điều ấy, người ta không ngại giẫm đạp lên nhau.

Những hình ảnh đối lập của hai lễ hội - một bên thì vắng, một bên thì nườm nượp - khiến nhiều người không khỏi nghi ngại. Đi để cầu tài, cầu lộc, sao cho sự nghiệp công danh phát triển nhanh chóng thì ai cũng muốn đi, nhưng đi để thề buộc bản thân sống trung thực, không tham nhũng thì không phải ai cũng đủ dũng khí. Không mấy ai thích thề thốt, bởi vì khi buông ra lời thề phải gắn liền với trách nhiệm thực hiện nó. Một khi tâm chưa liêm, dạ không chính thì chẳng ai dám buông lời thề.