Doanh nghiệp khẳng định làm theo Nghị định số 06/2019
Đại diện doanh nghiệp xác nhận, ngày 3.1.2023, họ nhận được thông báo của Cơ quan thẩm quyền quản lý CITES Việt Nam (gọi tắt là CITES Việt Nam). Theo đó, CITES Việt Nam đề nghị các tổ chức, cá nhân liên quan đến hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu, tái xuất khẩu, nhập nội từ biển mẫu vật động vật, thực vật hoang dã nguy cấp nghiên cứu, thực hiện, chủ động phương án kinh doanh, tránh rủi ro vi phạm các quy định của Điều ước quốc tế và pháp luật Việt Nam.
Tại cuộc làm việc ngày 4.1.2023, CITES Việt Nam cũng lưu ý, trong thời gian chờ Công ước về buôn bán quốc tế các loài động thực vật hoang dã (Công ước CITES) có hiệu lực (kể từ ngày 23.2.2023), các doanh nghiệp cẩn trọng trong việc mua bán các loài mới được bổ sung vào phụ lục CITES để tránh rủi ro.
Tuy nhiên, đại diện doanh nghiệp cho biết, gỗđã rời cảng châu Phi trước khi CITES Việt Nam phát đi văn bản nói trên. Thậm chí, có những lô hàng rời cảng châu Phi từ tháng 12.2022 hay đầu tháng 1.2023, nhưng phải sau ngày 23.2.2023 mới cập cảng tại Việt Nam. Đó là lịch trình của hãng tàu, doanh nghiệp nhập khẩu không thể can thiệp.
Doanh nghiệp cho rằng, theo thông lệ, trong 90 ngày chờ Công ước CITES có hiệu lực, thương mại các loài gỗ này vẫn diễn ra và được coi là mẫu vật tiền Công ước. Theo Nghị định 06/2019/NĐ-CP về quản lý thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm và thực thi Công ước CITES (Nghị định số 06), khi nhập khẩu mẫu vật tiền Công ước, hồ sơ xin cấp giấy phép của doanh nghiệp sẽ bao gồm: đơn đề nghị cấp giấy phép và bản sao hồ sơ chứng minh mẫu vật tiền Công ước. Trong đó, vận tải đơn, giấy kiểm dịch thực vật là các văn bản pháp lý để chứng minh. Doanh nghiệp đã nộp các giấy tờ này lên CITES Việt Nam nhưng vẫn không được giải quyết và đang phải chịu chi phí lưu bãi container rất cao vì hàng không được thông quan.
Chuyên gia: doanh nghiệp hiểu đúng!
Tuy nhiên, trao đổi với Báo Đại biểu Nhân dân, đại diện CITES Việt Nam cho rằng, mẫu vật tiền Công ước chỉ để chứng minh nguồn gốc của mẫu vật đó, chứ không phải là mẫu vật tiền Công ước thì được ngoại lệ việc cấp phép. Trình chứng chỉ tiền Công ước có thể được cấp phép nếu đó là mẫu vật tài sản cá nhân hoặc tài sản gia đình. Chẳng hạn, nếu làm cán bộ Đại sứ quán và mang theo con vẹt hoặc thú cưng đi cùng đến cơ quan CITES Việt Nam, nếu bên kia có chứng nhận tiền Công ước thì “chúng tôi sẽ cấp luôn”. “Đó chính là quy định của Điều 25”, vị này nói.
Để rộng đường dư luận, Báo Đại biểu Nhân dân đã trao đổi với TS. Luật học Phan Thị Hương Thủy, chuyên gia của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hiệp Quốc tại Việt Nam.
Bà Thủy nhấn mạnh, Công ước CITES là Công ước về buôn bán quốc tế các loài động thực vật hoang dã, trong đó quy định mẫu vật tiền Công ước là mẫu vật có được (được khai thác) trước ngày các quy định của CITES áp dụng đối với các loài cụ thể được đưa vào phụ lục CITES. Điều này cũng được khẳng định tại khoản 27, Điều 3 của Nghị định số 06 về giải thích từ ngữ.
Theo đó, “mẫu vật tiền Công ước là mẫu vật có được trước ngày loài đó được quy định tại các Phụ lục CITES hoặc trước khi quốc gia thành viên gia nhập, trong các trường hợp gồm: a) Mẫu vật được đưa ra khỏi nơi sinh sống tự nhiên của chúng; b) mẫu vật được sinh ra trong môi trường có kiểm soát; c) chủ sở hữu có quyền sở hữu hợp pháp đối với mẫu vật”. Gỗ khai thác và đưa ra khỏi rừng chính là “đưa ra khỏi nơi sinh sống tự nhiên của chúng” và thuộc nhóm mẫu vật tiền Công ước. Cũng tại Điều 3, khoản 26 nêu rõ: “Vì mục đích thương mại là bất kỳ hoạt động giao dịch nào đối với mẫu vật loài động vật, thực vật hoang dã nhằm mục đích lợi nhuận”.
Như vậy, khi doanh nghiệp nhập khẩu mẫu vật tiền Công ước về Việt Nam, theo điểm đ, khoản 2 Điều 25, Nghị định số 06 thì ngoài đơn đề nghị cấp giấy phép CITES theo mẫu phải nộp thêm bản sao hồ sơ chứng minh mẫu vật tiền Công ước hoặc bản sao giấy phép, chứng chỉ của Cơ quan quản lý CITES nước xuất khẩu cấp đối với mẫu vật tiền Công ước. Trong trường hợp này, vận tải đơn, giấy kiểm dịch thực vật đều là giấy tờ có thể chứng minh. Và vì không có điều khoản loại trừ là chỉ áp dụng với mục đích thương mại hay không vì mục đích thương mại, nên quy định này được áp dụng cho cả mục đích thương mại.
“Nghị định số 06 đang có hiệu lực. Do vậy, các bên cần căn cứ theo quy định tại Nghị định này để thực thi”, TS. Luật học Phan Thị Hương Thủy nhấn mạnh.
Theo Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (VIFOREST), mỗi năm nước ta nhập khẩu khoảng 1 triệu m3 gỗ từ 20 quốc gia châu Phi, chủ yếu qua thương gia trung gian châu Âu và Trung Quốc.
Thực hiện Nghị định 102/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết về Hệ thống bảo đảm gỗ hợp pháp của Việt Nam (VNTLAS), nước ta đã đi tiên phong trong việc thực thi Hiệp định đối tác tự nguyện về Tăng cường Thừa hành pháp luật, Quản trị rừng và Thương mại lâm sản (VPA/FLEGT). Các doanh nghiệp nhập khẩu gỗ cũng đã nghiêm túc thực hiện trách nhiệm giải trình (DDS) để bảo đảm gỗ nhập khẩu hợp pháp.
“Thương mại, bao gồm cả thương mại gỗ, là giao dịch hai chiều. Gỗ đã rời các nước nơi được khai thác sau nhiều tháng lênh đênh trên biển, có thể đã nằm ở cảng Hồng Kông nhiều tháng trước khi về Việt Nam, có đủ hồ sơ tiền Công ước CITES, thì cần được thông quan”, VIFOREST đề nghị.
