Những “điểm nghẽn” được tháo gỡ
Nghiên cứu Dự thảoLuật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND cho thấy nhiều “điểm nghẽn” qua thực tiễn thực thi Luật năm 2015 đã được bổ cứu, hướng dẫn tại Nghị quyết số 334/2017/UBTVQH ngày 11.1.2017 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành quy chế tổ chức thực hiện một số hoạt động giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội, Đoàn ĐBQH, đại biểu Quốc hội; Nghị quyết số 594/NQ-UBTVQH15 ngày 12.9.2022 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội hướng dẫn hoạt động giám sát của HĐND, Thường trực HĐND, Ban của HĐND, Tổ đại biểu HĐND và đại biểu HĐND; cũng như quy định của một số luật liên quan như Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật đã được tổng hợp, đưa vào các nội dung sửa đổi, bổ sung với 5 nhóm chính sách lớn, dự thảo đã sửa đổi, bổ sung 76 điều.
Cử tri kiến nghị tăng cường giám sát qua việc lấy phiếu tín nhiệm đối với những người giữ chức danh do Quốc hội và HĐND bầu hoặc phê chuẩn
Trong số đó, có thể thấy những thay đổi đã cập nhật, khắc phục các vướng mắc trong thực thi luật cũ về tiêu chí lựa chọn vấn đề chất vấn, chuyên đề giám sát, vấn đề được giải trình để gắn kết hoạt động giám sát với xây dựng pháp luật, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương; thẩm quyền, trách nhiệm của Quốc hội, cơ quan của Quốc hội, đại biểu Quốc hội, HĐND, cơ quan của HĐND, đại biểu HĐND và thẩm quyền, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân khác có liên quan trong hoạt động giám sát; phương thức, trình tự, thủ tục, thời gian, thời hạn thực hiện hoạt động giám sát; vấn đề bảo đảm thực hiện nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát; các quy định về trao đổi, sử dụng thông tin của hoạt động giám sát liên quan và các hoạt động khác; ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa trong hoạt động giám sát.
Một trong số các nội dung sửa đổi có thể thấy rõ trong dự thảo luật là đã quy định rõ hơn về phương thức, trình tự, thủ tục, thời gian, thời hạn thực hiện hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND. Trong số đó, có thể thấy rõ được điểm nổi bật là trong giám sát chuyên đề của HĐND đã quy định rõ hơn trong Quyết định thành lập Đoàn giám sát phải xác định rõ thời gian xem xét báo cáo giám sát của Đoàn giámsát. Đây là điểm mới quan trọng trong đổi mới quy trình giám sát. Về thành viên Đoàn giám sát, bổ sung đại diện cơ quan chuyên môn, các chuyên giacó thể được mời tham gia hoạt động đoàn giám sát. Quy định này phù hợp với thực tiễn tại địa phương, bởi trong thực tế thực thi luật cũ, vì không có quy định nên nhiều địa phương khá lúng túng trong việc mời cơ quan chuyên môn làm thành viên Đoàn mà chủ yếu đang “lách” mời dự làm việc nếu như đại diện cơ quan đó không phải là đại biểu dân cử. Quy định như Dự thảo sẽ tạo hành lang pháp lý quan trọng để cơ quan chuyên môn tham gia Đoàn một cách “danh chính ngôn thuận”.
Luật hóa cụ thể quy định lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm
Một trong số nội dung đa số cử tri và đại biểu dân cử quan tâm là quy định về lấy phiếu, bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc hội, HĐND bầu. Nhiều người kỳ vọng dự án sửa đổi Luật sẽ tích hợp đầy đủ những nội dung của Nghị quyết số 96/2023/QH15 về việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc hội, HĐND bầu hoặc phê chuẩn. Thế nhưng khi nghiên cứu nội dung dự thảo Luật sửa đổi Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND cho thấy so với Luật cũ vẫn giữ nguyên.
Theo quy định hiện hành, “Quốc hội, HĐND cấp tỉnh, cấp huyện tổ chức lấy phiếu tín nhiệm một lần trong mỗi nhiệm kỳ vào kỳ họp cuối năm thứ ba của nhiệm kỳ”, trong khi nhiệm kỳ của Quốc hội, HĐND là 5 năm thì việc quy định thời điểm rơi vào năm thứ ba chưa phù hợp. Vậy còn 2 năm cuối nhiệm kỳ, ai đánh giá, nhất là giai đoạn cuối nhiệm kỳ sẽ không tránh khỏi “tư duy nhiệm kỳ”. Và liệu đánh giá một lần như vậy có thực sự khách quan, toàn diện?”. Do đó, tôi thấy dự thảo Luật sửa đổi lần này cần đưa vào những quy định chính của hoạt động giám sát qua lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm. Trong đó, ít nhất là 2 lần và thời điểm là năm thứ hai hoặc 3 của nhiệm kỳ đối với lần thứ nhất và năm cuối đối với lần thứ hai. Làm như vậy thì kết quả lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm cũng là căn cứ quan trọng, đáng tin cậy để chuẩn bị nhân sự cho nhiệm kỳ mới - Ông Nguyễn Tiến Dũng - Nguyên Ủy viên Thường trực HĐND thị xã Hồng Lĩnh, Hà Tĩnh phân tích.
Chung quan điểm nêu trên, nhiều đại biểu HĐND chuyên trách ở các địa phương cho rằng việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm là hoạt động giám sát đặc biệt của cơ quan dân cử, là “thước đo” hiệu quả hoạt động của người giữ chức vụ do Quốc hội, HĐND bầu hoặc phê chuẩn; cũng là căn cứ để những cá nhân được lấy phiếu đánh giá xem xét, sửa chữa, khắc phục khuyết điểm trong quá trình giữ chức vụ do Quốc hội, HĐND bầu hoặc phê chuẩn. Việc cả nhiệm kỳ chỉ lấy phiếu, bỏ phiếu có một lần sẽ khó bảo đảm được tính khách quan, toàn diện. Do đó, cần lấy phiếu 2 lần nhiệm kỳ thì bản thân những người được bầu hoặc phê chuẩn sẽ cố gắng, nỗ lực khắc phục khuyết điểm của lần đánh giá đầu tiên. Đây cũng là căn cứ quan trọng để đánh giá cán bộ như mục đích Nghị quyết 96 đề ra. Ngoài ra, cần có khung tiêu chí cụ thể tương ứng với 3 mức: tín nhiệm cao, tín nhiệm, tín nhiệm thấp để đại biểu dân cử dễ đánh giá.
