Thượng nghị sĩ suốt đời - nét độc đáo của Hội đồng Liên bang
Theo Hiến pháp Nga, Hội đồng Liên bang gồm các thượng nghị sĩ đại diện cho các chủ thể liên bang (khu vực), trong đó, mỗi khu vực cử 2 đại diện, một cho cơ quan hành pháp và một cho cơ quan lập pháp của khu vực đó.
Một khía cạnh độc đáo của Hội đồng Liên bang là cho phép các cựu Tổng thống Liên bang Nga trở thành thượng nghị sĩ trọn đời. Hiến pháp quy định Tổng thống Nga được bổ nhiệm tối đa 30 thượng nghị sĩ, trong đó, không quá 7 người có thể giữ ghế trọn đời. Thẩm quyền này cho phép Tổng thống đưa những người có nhiều kinh nghiệm vào Thượng viện, những người có thể cung cấp những hiểu biết có giá trị để phục vụ quốc gia.
Nói chung, tổng số thượng nghị sĩ của Liên bang Nga được xác định dựa trên số lượng đại diện từ các chủ thể liên bang và số người được thực hiện quyền hạn của thượng nghị sĩ. Hiện nay, tổng số thượng nghị sĩ của Hội đồng Liên bang Nga là 177 người (cập nhật vào ngày 11.7.2024 tại trang website chính thức của Hội đồng Liên bang Nga).
Hội đồng Liên bang họp tại Moscow, từ 25.1 đến 15.7 và từ 16.9 đến 31.12. Các phiên họp mở cửa cho công chúng. Hội đồng Liên bang bầu Chủ tịch Hội đồng Liên bang trong số các thành viên, Phó Chủ tịch thứ nhất và Phó Chủ tịch, những người chủ trì các phiên họp và phụ trách các hoạt động nội bộ của Hội đồng. Chủ tịch Hội đồng đương nhiệm là bà Matvienko Valentina Ivanovna.
Trách nhiệm và quyền hạn
Điều 102 trong Hiến pháp nêu rõ trách nhiệm và quyền hạn cơ bản của Hội đồng Liên bang. Những quyền hạn này khiến Hội đồng Liên bang trở thành một trong những thể chế quyền lực nhất nền quản trị của Nga.
Quyền lập pháp
Một trong những quyền lực quan trọng nhất của Hội đồng là quyền lập pháp. Cùng với Duma Quốc gia, Hội đồng Liên bang tham gia soạn thảo luật, xem xét và ra quyết định, đồng thời tự soạn thảo luật liên bang và luật hiến pháp liên bang theo quyền khởi xướng luật của mình.
Những luật liên bang thuộc các lĩnh vực sau cần có sự xem xét bắt buộc của Hội đồng: ngân sách liên bang; thuế và nghĩa vụ liên bang; các quy định về tài chính, ngoại hối, cho vay và hải quan; phê chuẩn và rút khỏi các điều ước quốc tế của Liên bang Nga; tình trạng và bảo vệ biên giới quốc gia của Liên bang Nga; chiến tranh và hòa bình.
Quyết định các vấn đề quan trọng
Một trong những trách nhiệm cốt lõi của Hội đồng Liên bang là giám sát và phê duyệt các quyết định quan trọng về an ninh quốc gia. Chẳng hạn như bất kỳ thay đổi nào về biên giới giữa các chủ thể cấu thành của Nga đều phải được Hội đồng Liên bang phê duyệt.
Nếu Tổng thống Nga ban bố thiết quân luật hoặc tình trạng khẩn cấp, Hội đồng Liên bang bắt buộc phải phê duyệt các sắc lệnh đó. Điều này bảo đảm rằng các biện pháp nghiêm trọng như vậy không được thực hiện đơn phương mà phải có sự đồng ý của cơ quan lập pháp.
Đặc biệt, Hội đồng Liên bang phải phê duyệt tất cả các quyết định liên quan đến việc sử dụng lực lượng vũ trang Nga ở nước ngoài. Mục đích để bảo đảm rằng các cuộc can thiệp hoặc giao tranh quân sự trên lãnh thổ nước ngoài đều được Quốc hội giám sát.
Giám sát chính trị và tư pháp
Hội đồng Liên bang đóng vai trò quan trọng trong hệ thống tư pháp và chính trị của Nga. Hội đồng chịu trách nhiệm lên lịch và triệu tập bầu cử Tổng thống Liên bang Nga. Hội đồng cũng có thẩm quyền bãi nhiệm Tổng thống. Điều này bao gồm các tình huống khi Tổng thống bị kết tội vi phạm nghiêm trọng Hiến pháp hoặc các tội danh có thể bị luận tội khác. Ngoài ra, sau khi Tổng thống rời nhiệm sở, Hội đồng Liên bang có quyền tước bỏ quyền miễn trừ của Tổng thống khỏi các thủ tục tố tụng pháp lý nếu thấy cần thiết.
Bổ nhiệm các chức danh chủ chốt
Hội đồng Liên bang cũng tham gia vào việc bổ nhiệm các chức danh cao cấp trong ngành tư pháp và Chính phủ. Chẳng hạn, theo đề nghị của Tổng thống, Hội đồng Liên bang bổ nhiệm Chủ tịch, Phó Chủ tịch và các thẩm phán của Tòa án Hiến pháp và Tòa án Tối cao. Những cuộc bổ nhiệm này rất quan trọng vì các tòa án này chịu trách nhiệm giải thích và bảo đảm thực hiện Hiến pháp. Trong một số trường hợp, Hội đồng Liên bang có thể chấm dứt quyền hạn của Chánh án, Phó Chánh án và các thẩm phán trong Tòa án Hiến pháp hoặc Tòa án Tối cao theo đề xuất của Tổng thống nếu họ có hành vi làm mất uy tín và phẩm giá của ngành tư pháp.
Hội đồng Liên bang cũng tổ chức tham vấn về việc bổ nhiệm viện trưởng, viện phó Viện Kiểm sát liên bang Nga cùng nhiều quan chức cấp cao khác trong ngành tư pháp. Đây là những cá nhân đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì pháp quyền và truy tố tội phạm trên khắp nước Nga. Hội đồng có nhiệm vụ nghe báo cáo thường niên của Viện trưởng Viện Kiểm sát Liên bang về tình hình pháp luật và trật tự tại Nga.
Bên cạnh đó, Hội đồng còn tổ chức tham vấn về việc bổ nhiệm những người đứng đầu các cơ quan hành pháp liên bang (bao gồm cả bộ trưởng liên bang) chịu trách nhiệm về các lĩnh vực quan trọng như quốc phòng, an ninh nhà nước, nội vụ, tư pháp, ngoại giao, phòng ngừa khẩn cấp, cứu trợ thiên tai và an toàn công cộng.
Hội đồng Liên bang còn có thẩm quyền bổ nhiệm vào chức vụ và bãi nhiệm người đứng đầu kiểm toán nhà nước và một nửa tổng số kiểm soát viên của cơ quan này theo đề nghị của tổng thống.
Hội đồng Liên bang đưa ra quyết định thông qua các nghị quyết bằng đa số phiếu bầu trên tổng số thượng nghị sĩ, trừ khi Hiến pháp có quy định khác về thủ tục ra quyết định.
