Hai phương án rút BHXH một lần
Theo Tờ trình về Dự án Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) sửa đổi (Dự thảo luật), trong đó nêu hai phương án rút BHXH một lần.
Về quy định hưởng bảo hiểm xã hội một lần, Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) (sửa đổi) đề xuất 2 phương án. Trong đó, phương án 1 quy định việc hưởng một lần đối với hai nhóm người lao động khác nhau. Nhóm 1, đối với người lao động đã tham gia trước khi luật sửa đổi có hiệu lực, sau 12 tháng nghỉ việc và chưa đủ 20 năm đóng có nhu cầu thì được nhận một lần. Nhóm 2, đối với người lao động bắt đầu tham gia từ ngày luật sửa đổi có hiệu lực trở đi (dự kiến 1.7.2025) thì không được nhận một lần. Chỉ giải quyết hưởng một lần trong các trường hợp đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ năm đóng để hưởng lương hưu; ra nước ngoài để định cư hoặc bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng.
Phương án 2, sau 12 tháng không thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, không tham gia tự nguyện và có thời gian đóng chưa đủ 20 năm mà người lao động có yêu cầu thì được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng còn lại được bảo lưu để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội.
Cho ý kiến về vấn đề này, ĐBQH Tạ Thị Yên (Điện Biên) nhận định, vấn đề hưởng BHXH một lần là nội dung luôn được thảo luận, tranh luận khá gay gắt vì có sự xung đột lợi ích. Người đã đóng BHXH mong muốn được rút tiền ngay khi mất việc để giải quyết những nhu cầu tài chính cấp bách của mình. Nhà nước thì lại muốn bảo vệ quyền lợi lâu dài cho người lao động, nhất là khi họ hết tuổi lao động, già yếu, không còn thu nhập nữa, không muốn họ trở thành gánh nặng tài chính cho gia đình họ, cho xã hội. Mong muốn của cả 2 bên đều rất chính đáng.
Trong thực tế, tiền đóng bảo hiểm xã hội là để dưỡng già và gắn với bảo hiểm y tế, vốn được chi trả như nhau không phụ thuộc vào số năm đóng cũng như mức hưởng bảo hiểm xã hội. Mà với mục tiêu mở rộng, dần hướng tới bao phủ trợ cấp xã hội, bảo hiểm y tế thì cuối cùng những người rút bảo hiểm xã hội hưởng một lần sẽ vẫn được Nhà nước đảm bảo.
Vì vậy, đại biểu Tạ Thị Yên cho rằng, bà nghiêng về phương án 2 là đảm bảo lâu dài, bền vững an sinh xã hội cho mọi người dân. Nghị quyết 28 cũng đã chỉ rõ có quy định phù hợp để giảm tình trạng rút BHXH một lần theo hướng tăng quyền lợi nếu bảo lưu thời gian tham gia BHXH để hưởng chế độ hưu trí cũng như giảm quyền lợi nếu như hưởng BHXH một lần.
Sau 07 năm thực hiện Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014, tổng số lượt người hưởng BHXH một lần là khoảng 4,5 triệu lượt người, trong đó có gần 1,3 triệu lượt người sau khi nhận BHXH một lần tiếp tục quay trở lại thị trường lao động và tiếp tục tham gia BHXH, chiếm gần 28% tổng số lượt người nhận BHXH một lần giai đoạn 2016-2022.
Còn những vấn đề bỏ ngỏ
Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc (ĐBQH tỉnh Bình Định) cho hay theo phương án 2 đưa ra sẽ cho người lao động rút 50% và giữ lại 50%. Tuy nhiên, ông đặt vấn đề cơ sở nào để rút 50%, bởi điều này phải căn cứ vào khả năng đóng và rút?
Ông Phớc dẫn ví dụ, với phần chủ sử dụng lao động đóng cho người lao động dù vẫn là của người lao động nhưng phải để lại, sau này đóng tiếp nhằm có lương hưu.
“Ví dụ, cơ cấu đóng Quỹ BHXH là 25,5%, trong đó, 8% là người lao động đóng còn 17,5% là doanh nghiệp đóng. Với 18% thì có 3% là ốm đau, thai sản, 0,5% là ốm tai nạn, 14% là chế độ hưu trí, tử tuất.
Vậy tôi nghĩ nên để lại 14% mà doanh nghiệp đóng cho người lao động để giữ lâu dài, còn lại 11,5% thì người lao động muốn rút ra sẽ được rút. Nếu như vậy sẽ tương ứng được rút ra khoảng gần 46% còn 54% để lại”, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc nói.
Bộ trưởng cũng cho rằng vẫn còn những vấn đề bỏ ngỏ và có khoảng trống: “Tức là khi người lao động chỉ rút 46% để lại 54% hay rút 50% để lại 50%, thì sau bao nhiêu năm sẽ được rút phần còn lại kể cả khi họ không tiếp tục quay lại đóng bảo hiểm. Chứ không lẽ tiền đó lại để BHXH chiếm dụng?”.
ĐBQH Lê Kim Toàn (Bình Định) cũng cho rằng, Nghị quyết của Trung ương xác định ta phải tăng quyền lợi cho người tham gia BHXH mới hạn chế được việc họ rút BHXH một lần. “Đây là chính sách rất ưu việt, họ tham gia BHXH một đồng là họ được hưởng các quyền lợi thoả đáng nhiều hơn một đồng. Nhưng khi họ rút BHXH một lần, quyền lợi giảm đi. Nhưng không đồng nghĩa với việc người tham gia BHXH một đồng mà chỉ cho họ rút 50%.”- Đại biểu Toàn nói.
Đại biểu Lê Kim Toàn nhấn mạnh: “Khi người lao động phải rút BHXH một lần vì điều kiện nào đó, cần cho họ rút đúng phần đã đóng vào BHXH, còn phần cơ quan tổ chức, người sử dụng lao động đóng vẫn là của người lao động nhưng giữ lại cho chính họ.”
