Xứng tầm Thủy tổ nước Nam

Lăng tẩm đế vương khai sáng văn minh nước Việt

Tương truyền, Đế Minh là con vua Thần Nông sinh ra Đế Nghi. Trong một lần Đế Minh đi tuần du phương Nam, đến Ngũ Lĩnh lấy con gái cụ Vụ Tiên, sinh ra Lộc Tục... Về sau Đế Nghi làm vua phương Bắc, Lộc Tục làm vua phương Nam. Lộc Tục thành lập bộ tộc Dâu, đóng lỵ sở ở Liên Lâu (Luy Lâu), đặt quốc hiệu là Việt Thường, xưng là Kinh Dương Vương, lấy Long Nữ là con gái Động Đình Quân sinh ra Sùng Lãm. Sau Kinh Dương Vương đổi quốc hiệu là Xích Quỷ rồi mất. Sùng Lãm nối ngôi xưng là Lạc Long Quân...

Quần thể di tích lăng mộ và đền thờ Kinh Dương Vương - Thủy tổ của đất nước ta, mở ra thời đại Hùng Vương - nằm bên bờ Nam sông Đuống thuộc thôn Á Lữ, xã Đại Đồng Thành, Thuận Thành, Bắc Ninh. Hiện chưa có tài liệu đáng tin cậy nào cho biết niên đại xây dựng lăng ngoài sách Đại Nam nhất thống chí có ghi năm 1840 (thời vua Minh Mạng) lăng được trùng tu và khắc bia dòng chữ: Kinh Dương Vương lăng. Lăng có kiến trúc đơn giản theo kiểu chồng diêm tám mái, tám đao dốc, xung quanh có tường bao bảo vệ. Đền thờ được xây dựng cách lăng không xa, gồm 3 gian, hậu cung có 3 ngai thờ: ngai giữa thờ Kinh Dương Vương, bên phải thờ Lạc Long Quân, bên trái thờ Âu Cơ. Bức hoành phi tại đền khắc 4 chữ: Nam bang Thủy tổ nghĩa là vị Tổ đầu tiên của nước Nam.

Lăng Kinh Dương Vương                                                                             Ảnh: Sơn Phong

Theo ông Nguyễn Sỹ Thục, thủ nhang đền thờ Kinh Dương Vương, hiện đền còn lưu giữ được một số đại tự, câu đối, đồ thờ... qua nhiều triều đại. Đặc biệt, 15 đạo sắc phong của các vua triều Nguyễn còn lưu giữ được khẳng định nơi đây là lăng tẩm đế vương khai sáng văn minh nước Việt, hàng năm phụng thờ theo nghi lễ quốc khánh. Để tưởng nhớ, cứ vào ngày giỗ Kinh Dương Vương (18 tháng Giêng) hàng năm dân làng Á Lữ mở hội rước nước. Mở đầu là màn trống khai hội, đến lễ dâng hương và cuối cùng là nghi thức rước kiệu. Trai tráng trong làng được tuyển chọn khiêng kiệu đựng chóe nước từ đền ra bến sông. Đi đầu là đoàn múa lân, rồng, mang cờ xí, gõ trống chiêng vang động cả khúc sông. Người có địa vị cao trong làng xuống thuyền, bơi ngược về thượng nguồn, múc đầy chóe nước. Khi thuyền cập bờ người dân lại trống giong, cờ mở rước chóe về đền làm lễ. Giã đám, quan đám đem nước đó tưới cho cây cối quanh lăng, cầu mưa thuận gió hòa, dân chúng bình an, đất nước phồn vinh.

Tu bổ xứng tầm Thủy tổ nước Nam

Từ xa xưa, lăng và đền thờ Kinh Dương Vương được các vương triều xây dựng và tôn tạo nhiều lần, trong đó có lần trùng tu vào năm Minh Mạng thứ 21 (1840). Vào khoảng năm 1949, lăng mộ bị thực dân Pháp phá hủy hoàn toàn, mãi đến năm 1971 nhân dân địa phương mới xây dựng lại được. Gần đây nhất, năm 2001, khu di tích được quy hoạch và tu bổ, nhưng chưa đáp ứng được ước nguyện của đông đảo nhân dân, tương xứng với ý nghĩa lịch sử quan trọng và đúng với tầm vóc, giá trị Đức Thủy tổ dân tộc. Đặc biệt, việc khai thác các giá trị lịch sử, văn hóa còn hạn chế, chưa gắn kết với hệ thống di tích lịch sử và các điểm tham quan du lịch của địa phương.

Đền thờ Kinh Dương Vương còn lưu giữ được một số hoành phi, câu đối và 18 sắc phong

Mới đây, tỉnh Bắc Ninh đã công bố quy hoạch chi tiết, tỷ lệ 1/500, bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị quần thể di tích lịch sử, văn hóa quốc gia lăng và đền thờ Kinh Dương Vương với tổng mức đầu tư gần 500 tỷ đồng. Quy hoạch nhằm xây dựng một không gian văn hóa tâm linh, tín ngưỡng tương xứng với tầm cỡ Đức Thủy tổ của dân tộc, góp phần xây dựng truyền thống, giáo dục tinh thần tự hào dân tộc cho các thế hệ sau. Phó chủ tịch UBND xã Đại Đồng Thành, Trưởng Ban Quản lý khu di tích lăng và đền thờ Kinh Dương Vương Nguyễn Bá Khải cho biết, khu vực quy hoạch được trải dài theo tuyến đường đê và sông Đuống trên tổng diện tích hơn 36ha. Các khu chức năng được thiết kế theo các đường cong chạy dọc theo trục giao thông mềm mại trong toàn khu di tích. Các hạng mục gồm: không gian bảo tồn di tích lịch sử, không gian phát huy giá trị, không gian quản lý và dịch vụ phụ trợ với nhiều hạng mục nhỏ như: khu đền thờ Âu Cơ và Lạc Long Quân, khu lăng mộ Kinh Dương Vương, bia hạ mã, quảng trường khu lăng mộ, vườn cây cảnh khu lăng mộ, đền thờ Tam Công Đại Vương, công viên văn hóa, khu dịch vụ, khu vui chơi giải trí, hồ cảnh quan, giao thông và hạ tầng kỹ thuật...

Quy hoạch hướng đến việc kết hợp nhiệm vụ bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di tích với đa dạng hóa các khu chức năng nhằm hình thành hệ thống sản phẩm dịch vụ đa dạng, đáp ứng nhu cầu của khách du lịch. Việc khai thác các khu chức năng không chỉ đáp ứng nhu cầu vui chơi, giải trí phục vụ khách du lịch mà các khu chức năng gắn liền với huyền thoại về Kinh Dương Vương còn nhằm tuyên truyền ý nghĩa lịch sử và giá trị của khu di tích, giúp du khách hiểu sâu hơn về cội nguồn dân tộc; đồng thời tạo ra một không gian văn hóa nhằm phục dựng các lễ hội truyền thống và các hoạt động văn hóa, văn nghệ dân gian cho nhân dân địa phương. Theo kế hoạch, dự án sẽ được triển khai vào cuối năm 2012 và dự kiến hoàn thành, đưa vào sử dụng tháng 1.2019.

Tin tưởng rằng, trong tương lai không xa, cùng với đất Tổ (Phong Châu - Phú Thọ), dòng người hành hương hướng về Á Lữ, trung tâm văn hóa tâm linh, nơi thờ Đức Thủy tổ dân tộc Kinh Dương Vương sẽ ngày một dài thêm. Đó cũng là việc làm ý nghĩa tri ân các bậc Vương Tổ đã sinh ra các vua Hùng, thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn tốt đẹp của dân tộc.