Xuất phát muộn, về đích sớm?

Thay đổi nhận thức

Khi các chiến dịch tiêm vaccine ngừa Covid-19 được triển khai đại trà ở thành phố Thẩm Dương, tỉnh Liêu Ninh, Đông Bắc Trung Quốc cuối tháng 4 vừa qua, bà Li Tingting, một người nội trợ, không cảm thấy cần thiết phải đăng ký. Cũng là bởi Thẩm Dương không ghi nhận ca lây nhiễm nội địa nào trong nhiều tháng, còn bà Li chỉ rời khỏi nhà khi đi mua thực phẩm ở một khu chợ dân sinh, hoạt động bà cho là thuộc diện nguy cơ thấp đến mức đeo khẩu trang cũng cảm giác khá hình thức.

Chiến dịch vaccine của Trung Quốc ban đầu triển khai chậm một phần vì sự hoài nghi của công chúng về vaccine. Một cuộc thăm dò theo dõi chiến dịch vaccine toàn cầu của Công ty Dữ liệu Morning Consult từ ngày 8 - 15.6 cho thấy ở Trung Quốc, 54% người được phỏng vấn không chắc chắn về việc có nên tiêm vaccine hay không đều lo ngại về tác dụng phụ.

Nhưng bà Li và nhiều người dân khác đã thay đổi quan điểm, khi Thẩm Dương xuất hiện 3 bệnh nhân nhiễm Covid-19 vào tuần trước. Bà Li đã đến trung tâm tiêm chủng ba lần, nhưng vẫn chưa đến lượt vì quá đông. “Lần nào tôi cũng tới trước 10 giờ sáng, nhưng lúc nào cũng có ít nhất 500 người đã đến trước. Một vài cụ bà đến xếp hàng từ 5 giờ sáng. Không có đủ vaccine cho mọi người”, bà Li chia sẻ. Tình cảnh này cũng xuất hiện ở nhiều thành phố khác của Trung Quốc, khi người dân vượt qua những e ngại ban đầu và xếp hàng tiêm vaccine. Nhiều người thậm chí còn đi đến các thành phố lân cận để được tiêm.

Việc người dân trở nên đặc biệt quan tâm đến tiêm phòng là một trong những lý do giúp Trung Quốc dần tiến tới tỷ lệ phủ sóng tiêm chủng ở mức cần thiết để mở lại biên giới. Kể từ khi tăng cường sản xuất vaccine vào tháng 5, Trung Quốc đã cung cấp trung bình 18,25 triệu liều mỗi ngày trong tháng 6, điều giúp quốc gia đông dân nhất thế giới tự tin có thể đạt được mục tiêu phủ sóng tiêm chủng giai đoạn đầu cho 40% dân số của 1,4 tỷ dân vào cuối tháng này. Tính đến ngày 20.6, Trung Quốc đã quản lý 1,01 tỷ liều. Tốc độ tiêm chủng cũng được nâng lên nhanh chóng, giờ chỉ cần khoảng 6 ngày để tiêm cho 100 triệu dân, so với 25 ngày trong giai đoạn đầu.

Các nhà nghiên cứu cho biết nhu cầu cao đối với vaccine không có nghĩa là công chúng không còn nghi ngờ nữa. Chẳng qua là họ tạm thời gạt bỏ mối lo ngại khi chứng kiến dịch bùng phát ở các tỉnh Liêu Ninh, An Huy và Quảng Đông, điều giúp họ nhận ra rằng, Covid-19 không phải đã hoàn toàn nằm trong tầm kiểm soát ở Trung Quốc.

Phó Giáo sư Alex Cook, Trường Y tế Công cộng Saw Swee Hock, Đại học Quốc gia Singapore cho biết: “Có nhiều nguyên nhân khiến người dân vượt qua nỗi e ngại tiêm vaccine, nhưng nhận thức của cá nhân về mối đe dọa của dịch bệnh này khá quan trọng. Các ổ dịch bùng phát khiến nhiều gia đình cảm nhận được sự cấp thiết phải đi tiêm phòng, dù bản thân họ chưa hoàn toàn vượt qua được tâm lý e ngại về vaccine”.

Chiến dịch thông tin

Các chuyên gia chỉ ra rằng, sở dĩ vaccine chưa được chấp nhận rộng rãi trong dân chúng một phần là do có rất ít thông tin công khai về hiệu quả của nó. Trong số 7 loại vaccine được cấp phép sử dụng ở Trung Quốc, chỉ có duy nhất một loại đã công bố các dữ liệu về kết quả thử nghiệm các giai đoạn 1, 2, 3 trên một tạp chí khoa học uy tín. Hai loại vaccine chưa tiến hành thử nghiệm giai đoạn 3 đã được phép sử dụng khẩn cấp. Cũng không có nhiều thông tin về việc những vaccine này có thể chống lại các biến thể mới xuất hiện gần đây hay không.

Ông Zhuang Shilihe, một nhà thần kinh học thuộc Công ty Tư vấn Saint Lucia ở phía Nam Quảng Châu, đã có những bài viết trên phương tiện truyền thông xã hội về quá trình phát triển các loại vaccine Covid-19. Ông đã nhận được nhiều tin nhắn của người dân thắc mắc liệu họ có nên tiêm chủng trước khi dữ liệu về hiệu quả thử nghiệm của các loại vaccine này được công bố hay không.

Tuy nhiên, sự bùng phát dịch bệnh ở một số địa phương khiến họ không thể tiếp tục chần chừ. Ông Zhuang nhận định: “Mức độ chấp nhận tiêm ngừa đặc biệt cao ở nhóm đối tượng cao tuổi lo sợ nguy cơ nhiễm Covid-19. Nhiều người quyết định tiêm sau khi cân nhắc kỹ lưỡng giữa lợi ích và nguy cơ, nhất là khi xuất hiện ổ dịch ở Quảng Châu”.

Biện pháp khuyến khích

Tuy nhiên, ngay cả ở những nơi không có dịch bệnh xuất hiện, Trung Quốc vẫn có biện pháp để hoàn thành mục tiêu. Giáo sư Jin Dongyan, một nhà virus học của Đại học Hong Kong nói: “Ở Trung Quốc nếu các cơ quan chức năng quyết tâm làm việc gì đó thì việc đó sẽ được thực hiện rất thành công. Đó là uy tín của họ và cũng là lợi thế của hệ thống kinh tế - xã hội... Cũng giống như các chiến dịch xóa đói giảm nghèo, họ đặt ra mục tiêu và luôn đạt được mục tiêu”.

Khi mục tiêu 40% dân số được tiêm ngừa vào cuối tháng này gần như trong tầm tay, chính quyền nhiều địa phương không có ổ dịch bùng phát đang áp dụng nhiều hình thức khuyến khích dân chúng đi tiêm. Những người đã tiêm đủ hai mũi sẽ nhận được coupon tiền mặt, dầu ăn, sữa hộp, trứng, thậm chí cả giấy ăn. Các cửa hàng, khu chung cư có ít nhất 80% nhân viên hay dân cư tiêm ngừa sẽ được biểu dương. Một số nơi thậm chí còn công khai vinh danh những người trên 60 tuổi tham gia tiêm chủng.

Mặc dù cơ quan y tế nói rằng việc tiêm vaccine là tự nguyện, nhưng những người làm việc trong cơ quan công quyền, công ty nhà nước hoặc các dịch vụ thiết yếu sẽ gần như phải tiêm bắt buộc, trừ những đối tượng không đủ điều kiện về mặt sức khỏe.

Một số thành phố và quận ở tỉnh Hà Bắc đầu tháng này đã áp dụng các biện pháp giống như “giấy thông hành vaccine”, theo đó, chỉ những cư dân đã được tiêm chủng và chưa đến khu vực có ca bệnh Covid-19 mới được ra phép vào các địa điểm công cộng như bệnh viện, siêu thị, nhà hàng và rạp chiếu phim. “Tình hình trên thế giới rất nghiêm trọng và nguy cơ tiếp xúc gần từ các khu vực có nguy cơ cao rất lớn nên các biện pháp hạn chế như vậy là cần thiết”, chính quyền quận Đông Kiều, thành phố Trương Gia Khẩu cho biết.

Về đích sớm

Với chiến dịch tổng động viên tiêm phòng, Trung Quốc có thể trở thành nước xuất phát chậm nhưng lại về đích sớm khi đạt mục tiêu tiêm chủng cho khoảng 70% dân số vào cuối năm nay. Bức tranh này có phần đối lập với một số quốc gia và vùng lãnh thổ trong khu vực như Nhật Bản hay Hong Kong - những nơi có nguồn cung vaccine dồi dào nhưng tỷ lệ tiêm chủng còn thấp.

Theo ông Khor Swee Kheng, bác sĩ chuyên ngành chính sách sức khỏe cộng đồng ở Malaysia, sự khác biệt này đến từ văn hóa và lòng tin của công chúng đối với chính phủ cũng như bối cảnh lịch sử. Việc Chính phủ Nhật Bản mới đây rút khuyến nghị tiêm chủng với một số vaccine cũng như một số vụ kiện đình đám liên quan đến vaccine những năm 1990 khiến công chúng nước này không tin tưởng vào vaccine, kích thích phong trào bài vaccine xuất hiện. Ông Khor cũng cho rằng, chất lượng dịch vụ y tế, chăm sóc sức khỏe sẵn có của Hong Kong và Nhật Bản cũng khiến người dân quan niệm vaccine không phải biện pháp phòng vệ quan trọng.