Xung lực mới, đột phá mới cho ngành nông nghiệp
Sản xuất thông minh là yếu tố then chốt để tăng trưởng bền vững trong ngành nông nghiệp. Việc áp dụng công nghệ cao như tự động hóa, cảm biến, drone, và phân tích dữ liệu trong sản xuất nông nghiệp không chỉ giúp tăng năng suất mà còn giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và tài nguyên thiên nhiên. Sản xuất thông minh có thể giúp nông dân giảm thiểu chi phí sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm, và cải thiện hiệu quả kinh tế.
Việc ban hành Nghị quyết 97 của Bộ Chính trị và Nghị quyết 193 của Quốc hội có ý nghĩa quan trọng với sự phát triển của nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp thông minh của nước ta trong thời gian tới, khi đã tháo gỡ được nhiều “điểm nghẽn” về cơ chế, chính sách trong hoạt động khoa học, công nghệ.
Phát biểu khai mạc tọa đàm, Tổng Biên tập Báo Đại biểu Nhân dân Phạm Thị Thanh Huyền nhấn mạnh, đây là vấn đề mang tính thời sự và có ý nghĩa quan trọng với đất nước. Với những chủ trương, quyết sách mạnh mẽ, mang tính chiến lược và cách mạng, Nghị quyết 57 và Nghị quyết 193 sẽ tạo xung lực mới, đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong mọi ngành, mọi lĩnh vực, trong đó có ngành nông nghiệp.
Đặc biệt, đối với Nghị quyết 57, TS. Trần Hồng Nguyên, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cho rằng, Nghị quyết đã thể chế hóa để các cơ chế, chính sách đặc thù, tạo điều kiện cho phát triển khoa học công nghệ được đi vào cuộc sống. Nghị quyết cũng đã đưa ra các giải pháp chưa từng có, đưa ra các mục tiêu lớn như tăng đầu tư cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Nhiều năm qua, chi ngân sách nhà nước cho lĩnh vực này thường dưới 1% tổng chi ngân sách nhà nước, không năm nào đạt mức yêu cầu mà Nghị quyết 20 -NQ/TW và Luật Khoa học và công nghệ đề ra. Nghị quyết 57 cũng đưa ra đột phá về tư duy trong quản lý đầu tư ngân sách nhà nước và chấp nhận rủi ro, đầu tư mạo hiểm và độ trễ trong nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo.
PGS.TS. Nguyễn Ngọc Sơn, ĐBQH hoạt động chuyên trách ở Trung ương, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho rằng, Nghị quyết 57 và Nghị quyết 193 là luồng gió mới, sinh khí mới tác động đẩy mạnh quá trình ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất nông nghiệp. Coi chuyển đổi số là yếu tố then chốt để đổi mới sản xuất, khi đã có cơ sở dữ liệu sẽ nâng cao quá trình quản lý chuỗi cung ứng, tối ưu hóa sản xuất, giảm thiểu rủi ro thiên tai, dịch bệnh… Áp dụng công nghệ cao vào quy trình sản giúp công nghệ chế biến nâng cao. Đặc biệt, Nghị quyết 193 cho phép các nhà nghiên cứu có thể thành lập, điều hành doanh nghiệp từ kết quả nghiên cứu, tức là gắn quyền lợi vào đó, thương mại hóa thì giá trị tăng lên rất nhanh.
Khẳng định đây sẽ là xung lực mới, đột phá mới cho ngành nông nghiệp, PGS.TS. Phạm Thị Hồng Yến, ĐBQH hoạt động chuyên trách ở Trung ương, Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhấn mạnh, trước đây, chúng ta đang sản xuất theo những lợi thế có sẵn, nếu áp dụng những thành tựu khoa học công nghệ, kiến thức liên quan đến quản trị điều hành, những hoạt động sản xuất nông nghiệp gắn kết với chuỗi cung ứng trên thị trường trong nước cũng như xuất khẩu thông qua chuyển đổi số, qua công nghệ, qua dữ liệu lớn kết nối các chuỗi cung ứng, sẽ nâng cao vị thế của nông nghiệp.
Cần có cơ chế chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học và công nghệ
GS. TS Lê Huy Hàm, Chủ nhiệm Khoa Công nghệ nông nghiệp, Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội; nguyên Viện trưởng Viện Di truyền nông nghiệp cho rằng, hoạt động nghiên cứu khoa học công nghệ luôn có rủi ro về công nghệ, con người, cơ chế chính sách. Đặc biệt, ở giai đoạn chuyển từ ứng dụng công nghệ sang giai đoạn sáng tạo công nghệ, rủi ro sẽ tăng lên. Do đó, cần có cơ chế chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học và công nghệ, tạo điều kiện cho các nhà khoa học yên tâm nghiên cứu và thực hiện các đề xuất mạnh dạn hơn nữa.
Bên cạnh đó, theo TS. Đỗ Tiến Phát, Trưởng Phòng Công nghệ tế bào thực vật, Viện Công nghệ sinh học (thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam), cũng cần có những chính sách cụ thể nhằm đảm bảo tính khách quan trong vấn đề nghiên cứu, tránh tình trạng không làm hoặc làm sai, gây thất thoát nhưng cho rằng đó là rủi ro. Ông cũng đề xuất những chính sách trong Nghị quyết sẽ được quy định chi tiết hơn, hướng dẫn cụ thể để các nhà nghiên cứu, nhà khoa học có quyết tâm làm tốt hơn hướng nghiên cứu mà mình lựa chọn.
Một khó khăn lớn khác trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học công nghệ nông nghiệp được ông Lê Văn Tuấn - Phó Trưởng Ban Chính sách tín dụng, Ngân hàng Agribank đề cập đó là việc thu hút và giữ chân nhân tài. Theo ông Tuấn, mức lương cơ bản của cán bộ khoa học ngày càng thấp, không đủ để trang trải cuộc sống, dẫn đến tình trạng nhiều người rời bỏ hệ thống nghiên cứu, chuyển sang các lĩnh vực khác.
Ông Tuấn dẫn chứng ngay ở Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, nhiều năm qua áp dụng chế độ tiền lương cơ bản và kinh phí cho lương hàng năm cắt dần 10% và cán bộ khoa học chỉ còn khoảng 60-70% lương. “12 tháng thì họ chỉ lĩnh 6-7 tháng thôi. Còn lại là lương cơ bản, nếu không có đề tài, dự án thì lương cơ bản không đủ sinh sống. Vì thế, Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị, Nghị quyết 193 của Quốc hội cần phải đề cập rất mạnh mẽ vấn đề về nhân lực”.
Cùng chung nhận định, ông Trần Mạnh Báo, Chủ tịch HĐQT ThaiBinh Seed đề nghị cần đầu tư thỏa đáng cho nguồn nhân lực. Bởi công nghệ có thể đi mua, nhưng người dùng và vận hành thì cần phải được đào tạo bài bản. Đào tạo nhân lực không chỉ cho nhà nước mà cho cả doanh nghiệp.
