Xây dựng văn hóa kinh doanh không tham nhũng

      Theo điều tra từ khu vực doanh nghiệp tư nhân của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) mới đây cho thấy, việc chi trả các khoản chi phí ngoài quy định của nhà nước trong các hoạt động kinh doanh hàng ngày của doanh nghiệp khá phổ biến. Kết quả điều tra từ 6.700 doanh nghiệp của VCCI năm 2007 cho thấy, 68,25% số doanh nghiệp dân doanh đồng ý với việc phải trả thêm các khoản phí “không chính thức”; 56,54% doanh nghiệp cho rằng phải trả tiền “hoa hồng” để có được hợp đồng từ cơ quan nhà nước. Các khoản chi phí không chính thức phổ biến mà các doanh nghiệp phải chi chủ yếu là để giải quyết các vướng mắc về thủ tục tiếp cận vốn, đất đai, các thủ tục cấp phép, phê duyệt dự án...

      Câu hỏi được nhiều doanh nghiệp quan tâm là vì sao cần phải có văn hóa kinh doanh không tham nhũng trong khi thực tế việc doanh nghiệp có mối quan hệ tốt với quan chức, cơ quan công quyền vẫn đang là lợi thế? Tham nhũng sẽ làm doanh nghiệp mất đi ba thứ, đó là: tín, tài và thời cơ. Tham nhũng sẽ làm giảm khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp, gây cản trở và làm mất cơ hội khi giải quyết công việc và giá thành sản xuất bị đẩy lên cao. Hơn nữa, nếu các doanh nghiệp tiếp tay cho tham nhũng sẽ càng làm cho môi trường kinh doanh trở nên không minh bạch và kém hấp dẫn các nhà đầu tư. Cục trưởng Cục phòng chống tham nhũng, Thanh tra Chính phủ Trần Đức Lượng dẫn chứng: các doanh nghiệp nước ngoài, đặc biệt là các tập đoàn lớn đã ý thức và thực hiện tốt các giải pháp nhằm ngăn chặn tham nhũng, giúp doanh nghiệp nâng cao uy tín. Kinh nghiệm của các doanh nghiệp trong việc xây dựng văn hóa kinh doanh không tham nhũng là công khai và minh bạch hóa các quy trình làm việc và công việc của từng vị trí nhân viên trong công ty. Ví dụ như nhân viên marketing, lãnh đạo công ty sẽ được hướng dẫn chi tiết về việc quà tặng nào được nhận, không được nhận; Có cảnh báo, quy định mức phạt tiền cụ thể đối với từng trường hợp sai phạm; Mọi trường hợp đưa hay nhận hối lộ từ đối tác hoặc từ đơn vị công quyền đều được doanh nghiệp xử phạt nghiêm minh... Thế nhưng, theo các chuyên gia kinh tế, để thực hiện hiệu quả biện pháp trên thì công tác giám sát, kiểm toán nội bộ của công ty phải đặt lên hàng đầu. Mọi hoạt động, nhất là hoạt động kế toán, tài chính phải được chuẩn hóa theo quy định. Thực tế qua các vụ sai phạm, tham nhũng mà cơ quan chức năng đã phát hiện, đa số đều bắt nguồn từ việc làm sai lệch chứng từ kế toán...

      Mặc dù nước ta đã ban hành các quy định điều chỉnh hoạt động kế toán doanh nghiệp, kiểm soát nội bộ và các yêu cầu rõ ràng về công khai thông tin liên quan, song nhiều tổ chức sản xuất kinh doanh vẫn chưa áp dụng. Theo các chuyên gia kinh tế, nguyên nhân chính là thiếu các quy định và các biện pháp giám sát phù hợp với các chuẩn mực quốc tế về chế độ kế toán và công khai thông tin. Để khắc phục hạn chế này, cần phải quy định rõ những yêu cầu bắt buộc đối với các doanh nghiệp trong việc lưu giữ hồ sơ, phản ánh chính xác và trung thực các giao dịch tài chính để có thể ngăn chặn các hành vi giao dịch sai trái. Sự yếu kém của bộ máy giám sát của các doanh nghiệp là lý do giải thích vì sao tham nhũng chậm được phát hiện và chủ yếu là do các cơ quan chức năng chứ không phải do hệ thống giám sát nội bộ phát hiện.

      Một yếu tố khác tạo nên văn hóa kinh doanh không tham nhũng hiệu quả là chế độ lương, thưởng phải hợp lý và xứng đáng với từng vị trí, kết quả công việc của mỗi nhân viên. Bởi nếu chỉ quan tâm tới yếu tố kiểm tra, kiểm soát mà chế độ lương và thưởng không xứng đáng thì công tác phòng, chống tham nhũng trong doanh nghiệp sẽ gặp nhiều khó khăn. Cũng có ý kiến cho rằng, do văn hóa kinh doanh không tham nhũng là vấn đề mới nên các hiệp hội doanh nghiệp, hiệp hội ngành nghề cần có các cơ chế động viên, khuyến khích doanh nghiệp xây dựng văn hóa kinh doanh lành mạnh, phi tham nhũng và tổ chức các hình thức phù hợp động viên, giáo dục cán bộ, người lao động thực hiện các quy tắc ứng xử phòng ngừa tham nhũng; Khuyến khích việc phát hiện, tố cáo các hành vi tham nhũng; Kịp thời phát hiện và xử lý theo thẩm quyền các hành vi tham nhũng phát sinh trong nội bộ doanh nghiệp. Cùng với đó, cần có khuôn khổ luật pháp rõ ràng, minh bạch và được thực thi nghiêm minh, sớm bãi bỏ thủ tục hành chính không cần thiết, tạo môi trường kinh doanh, đầu tư thông thoáng và thuận lợi nhất cho doanh nghiệp. Về vấn đề này, Phó tổng Thanh tra Chính phủ Mai Quốc Bình khẳng định: minh bạch là yêu cầu hàng đầu để chống tham nhũng. Để có sự minh bạch không có cách nào tốt hơn là cải cách hành chính, công khai hóa để người dân và doanh nghiệp có điều kiện giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước. Cải cách trước hết là cải cách thể chế, luật và các văn bản dưới luật, làm nền tảng cho người dân thực hiện quyền giám sát của mình.

      Phòng chống tham nhũng là trách nhiệm của toàn xã hội, trong đó, doanh nghiệp, hiệp hội doanh nghiệp và hiệp hội ngành nghề có vai trò rất quan trọng. Sự tích cực, chủ động tham gia chống tham nhũng, xây dựng môi trường kinh doanh cạnh tranh lành mạnh và không tham nhũng của mỗi doanh nghiệp cũng là tiền đề, là nền tảng để xây dựng văn hóa kinh doanh, giúp cho doanh nghiệp phát triển bền vững.