Xây dựng môi trường làm việc an toàn cho người lao động

Những năm qua, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp tiếp tục diễn biến phức tạp. Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) ước tính mỗi năm, số người chết do tai nạn và bệnh liên quan đến nghề nghiệp trên phạm vi toàn cầu là 2,34 triệu người, trong đó, số người chết do bệnh nghề nghiệp khoảng 2,02 triệu người. Thiệt hại kinh tế do tai nạn và bệnh nghề nghiệp ước tính mỗi năm là 4% GDP toàn cầu. Ở nước ta, trong những năm gần đây, số vụ tai nạn lao động và bệnh liên quan đến nghề nghiệp đang có xu hướng gia tăng. Theo số liệu của Bộ LĐ, TB và XH, trong năm 2014 trên toàn quốc đã xảy ra 6.709 vụ tai nạn lao động, với 630 người chết và 1.544 người bị thương nặng. Theo báo cáo của Bộ Y tế, đến hết năm 2013, có tới gần 28.000 lao động mắc mới các bệnh liên quan đến công việc. Ước tính thiệt hại về tài sản và chi phí bồi thường hàng trăm tỷ đồng mỗi năm.
 
Tại Tọa đàm Cải thiện môi trường làm việc cho người lao động diễn ra mới đây, Trưởng đại diện Quỹ châu Á tại Việt Nam Michael Digregorio cho hay, phần lớn nguyên nhân các vụ tại nạn lao động và bệnh nghề nghiệp được xác định xuất phát từ sử dụng lao động và bản thân người lao động. Cụ thể, người sử dụng lao động chưa xây dựng được quy trình, biện pháp làm việc an toàn, chưa tập huấn an toàn cho người lao động cũng như chưa đầu tư đúng mức cho môi trường làm việc. Trong khi đó, người lao động lại chưa nhận thức được hết về quyền và nghĩa vụ của mình trong việc bảo đảm các quy trình làm việc an toàn. Ngoài ra, còn phải kể đến nguyên nhân là chính sách pháp luật bảo đảm quyền được làm việc trong điều kiện an toàn và vệ sinh lao động của người lao động chưa được hoàn thiện triệt để và nhiều chính sách chưa được thực thi trong thực tế.
 
Thực tế, tại nhiều môi trường làm việc còn có nhiều yếu tố như tiếng ồn, nóng, bụi, ánh sáng thiếu, chất thải vượt mức quy định nhưng các doanh nghiệp ít đầu tư chi phí để khắc phục những yếu tố ảnh hưởng xấu đến môi trường. Theo Chủ tịch Liên đoàn Lao động tỉnh Hà Nam Lê Hồng Quân, khảo sát thực tế ở Hà Nam cho thấy, có 57,2% công nhân phải làm việc trong môi trường có tiếng ồn cao; 52% làm việc trong môi trường có nhiều bụi; 37% làm việc trong môi trường nóng bức; 22% làm việc trong môi trường có hóa chất, khí độc hại; vẫn còn gần 15% công nhân phải làm việc trong môi trường thiếu ánh sáng. Cũng theo khảo sát này, phần lớn các doanh nghiệp đã có trang thiết bị bảo hộ lao động cho công nhân. Tuy nhiên vẫn còn công nhân chưa được cấp phát đầy đủ các phương tiện bảo vệ cá nhân cần thiết; còn có công nhân làm việc trong điều kiện máy móc không có trang thiết bị bảo hộ lao động. Về các phương tiện phục vụ công nhân tại doanh nghiệp, số doanh nghiệp có phòng đọc sách báo; loa truyền thanh, bản tin nội bộ; nơi sinh hoạt tập thể, phòng truyền thống doanh nghiệp, sân chơi thể dục, thể thao còn rất ít. Thực tế môi trường lao động tại Hà Nam cũng là thực tế chung của cả nước, đặc biệt là môi trường làm việc tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa, các làng nghề hay các cơ sở chế biến nông, lâm, ngư nghiệp.
 
Để cải thiện môi trường làm việc nhằm hạn chế các vụ tai nạn, bệnh nghề nghiệp, Ts Nguyễn Thắng Lợi (Viện Nghiên cứu Khoa học kỹ thuật Bảo hộ lao động) đưa ra khuyến nghị, người sử dụng lao động cần phải có những cam kết và trực tiếp tham gia vào quá trình quản lý an toàn vệ sinh lao động; có cơ chế đào tạo và khuyến khích người lao động tham gia quản lý an toàn vệ sinh lao động. Đồng thời, chính bản thân người lao động cũng phải biết cách tự bảo vệ mình; nhận thức rõ quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của mình đối với vấn đề an toàn vệ sinh lao động. Người lao động khi phát hiện được bất kỳ dấu hiệu mất an toàn nào phải thông tin lại cho người có thẩm quyền để có biện pháp khắc phục kịp thời.
 
Cùng với việc hoàn thiện các văn bản chính sách về bảo đảm an toàn vệ sinh lao động, thì chủ doanh nghiệp, người sử dụng lao động đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng môi trường làm việc an toàn. Theo ông Lê Hồng Quân, các doanh nghiệp cần đầu tư đổi mới công nghệ, tìm biện pháp chuyển đổi công nghệ phù hợp theo hướng hiện đại nhằm khắc phục ảnh hưởng không tốt đến môi trường và sức khỏe công nhân. Ở góc độ quản lý nhà nước, nên hạn chế cấp phép thành lập doanh nghiệp ở những ngành gia công sử dụng công nghệ đã qua sử dụng, lạc hậu. Đồng thời, tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát các doanh nghiệp trong việc chấp hành các quy định về an toàn vệ sinh lao động gắn với các chế tài xử lý sức răn đe đối với các doanh nghiệp không bảo đảm môi trường lao động an toàn cho người lao động theo quy định.
 
Công đoàn các cấp, đặc biệt là công đoàn cơ sở có vai trò quan trọng trong việc đối thoại với chủ sử dụng lao động về việc bảo đảm các yêu cầu, điều kiện sản xuất an toàn cho người lao động. Theo Chủ tịch Công đoàn Công ty cổ phần Supe phốt phát và hóa chất Lâm Thao Nguyễn Văn Chiến, thời gian qua, Công đoàn Công ty phối hợp với chuyên môn tăng cường các hoạt động tuyên truyền, thúc đẩy phong trào sáng kiến, sáng tạo, cải tiến kỹ thuật, hợp lý hóa trong sản xuất từ đội ngũ cán bộ, người lao động, góp phần tháo gỡ những khó khăn, ách tắc trong quá trình sản xuất. Mặt khác, đại diện các công đoàn bộ phận trong công ty thường xuyên kiểm tra, xem xét vấn đề an toàn vệ sinh lao động, trao đổi, lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của người lao động, kịp thời nắm bắt những yêu cầu chính đáng về các dịch vụ cần thiết cho người lao động để đối thoại, trao đổi với lãnh đạo công ty bổ sung kịp thời.
 
Xây dựng môi trường làm việc an toàn, vệ sinh và hợp lý cho người lao động sẽ giúp tránh được các tai nạn, rủi ro và bệnh nghề nghiệp, bảo đảm sức khỏe về thể chất và tinh thần cho người lao động, từ đó năng suất làm việc cao hơn, đóng góp vào sự phát triển của doanh nghiệp. Chính ý thức trách nhiệm của người lao động trong cải thiện môi trường làm việc góp phần làm cho môi trường lao động ngày một hoàn thiện, giảm các yếu tố có hại, phòng bệnh nghề nghiệp, tránh tai nạn lao động, tự bảo vệ bản thân, giữ gìn hạnh phúc gia đình, giảm gánh nặng cho doanh nghiệp và xã hội.