Xây dựng Luật Đổi mới sáng tạo châu Âu:Bước ngoặt chiến lược để thu hẹp khoảng cách công nghệ

Rào cản đối với đổi mới

Theo báo cáo Draghi, EU đang gặp khó trong việc biến kết quả nghiên cứu thành sản phẩm hoặc dịch vụ có thể kinh doanh, khi chỉ thu hút được 5% tổng vốn đầu tư mạo hiểm toàn cầu, quá thấp so với 52% của Mỹ và 40% của Trung Quốc. Báo cáo cảnh báo về sự tụt hậu của EU so với Mỹ và Trung Quốc, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ số, trí tuệ nhân tạo và đầu tư mạo hiểm, đồng thời đề xuất các biện pháp cải cách để thúc đẩy tăng trưởng bền vững và nâng cao khả năng cạnh tranh toàn cầu.

Trước thực trạng trên, bà Zaharieva nhấn mạnh rằng việc đơn giản hóa khung pháp lý và cải thiện khả năng tiếp cận vốn sẽ giúp các doanh nghiệp mới dễ dàng đổi mới, phát triển và tạo việc làm.

Các trụ cột của luật

Luật Đổi mới sáng tạo châu Âu trải qua quá trình dài thảo luận, cuối cùng, đã được chính thức đưa vào chương trình lập pháp.

Luật dự kiến được xây dựng trên 5 trụ cột cốt lõi nhằm giải quyết những điểm nghẽn lâu nay trong hệ sinh thái đổi mới của EU.

Đầu tiên, luật đặt trọng tâm vào hài hòa hóa quy định giữa các quốc gia thành viên, từ đó giảm thiểu sự phân mảnh về pháp lý - một trong những rào cản lớn nhất khiến các doanh nghiệp khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo khó mở rộng hoạt động trên quy mô toàn châu Âu. Việc tạo ra khung quy định nhất quán và dễ tiếp cận không chỉ giúp giảm thiểu chi phí tuân thủ mà còn góp phần rút ngắn thời gian đưa sản phẩm ra thị trường.

Thứ hai, luật cũng chú trọng đến tăng cường khả năng tiếp cận vốn đầu tư, đặc biệt là vốn tư nhân. Trong bối cảnh EU chỉ chiếm khoảng 5% tổng vốn đầu tư mạo hiểm toàn cầu - thấp hơn nhiều so với Mỹ và Trung Quốc - việc cải thiện các cơ chế tài chính, đơn giản hóa thủ tục tiếp cận quỹ và khuyến khích các nhà đầu tư tư nhân rót vốn vào đổi mới bên cạnh sự hỗ trợ của Hội đồng Đổi mới sáng tạo châu Âu là yếu tố then chốt để thúc đẩy sự phát triển của các startup và doanh nghiệp vừa.

Thứ ba liên quan đến phát triển kết cấu hạ tầng nghiên cứu và nguồn nhân lực chất lượng cao. EU nhận thấy, không thể xây dựng một hệ sinh thái đổi mới mạnh nếu thiếu điều kiện làm việc ổn định cho các nhà khoa học và kỹ sư. Luật hướng tới việc cải thiện tiền lương, điều kiện làm việc và cơ hội phát triển nghề nghiệp cho các nhà nghiên cứu, đồng thời đầu tư vào hạ tầng như phòng thí nghiệm, trung tâm dữ liệu và nền tảng công nghệ mở…

Thứ tư là thúc đẩy các công nghệ chủ chốt mang tính chiến lược, bao gồm trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ sinh học, vật liệu mới và công nghệ sạch. Những công nghệ này được coi là nền tảng cho vị thế công nghệ trong tương lai của châu Âu. Bà Zaharieva cũng đề xuất các sáng kiến quan trọng như thành lập Hội đồng Nghiên cứu AI và xây dựng chiến lược chuyên biệt cho khởi nghiệp, đồng thời mở rộng quy mô, nhằm tạo ra sự gắn kết và thúc đẩy sự năng động trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của châu Âu.

Cuối cùng, luật dự kiến sẽ lồng ghép tư duy đổi mới bền vững vào toàn bộ chiến lược, khẳng định rằng đổi mới không chỉ nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, mà còn phải đóng góp tích cực cho mục tiêu khí hậu, bảo vệ môi trường và phát triển xã hội công bằng. Sự kết hợp giữa đổi mới công nghệ và trách nhiệm môi trường - xã hội sẽ là nền tảng để xây dựng một nền kinh tế châu Âu xanh, bao trùm và có khả năng thích ứng cao trong tương lai.

Góc nhìn từ nghị trường

Tranh luận tại Nghị viện cho thấy sự đồng thuận cao về tính cấp thiết của luật, song cũng phản ánh nhiều quan điểm khác nhau.

Từ nhóm đảng Nhân dân châu Âu (EPP), nghị sĩ Letizia Moratti kêu gọi thúc đẩy các quan hệ đối tác công - tư và cải cách thể chế sâu rộng, đặc biệt nhằm hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs). Cùng quan điểm, nghị sĩ Lukas Mandl của EPP cảnh báo, nếu không hành động nhanh chóng, châu Âu có nguy cơ tụt lại và trở thành người tiêu dùng thay vì nhà sản xuất công nghệ tiên phong.

Nghị sĩ Matthias Ecke của nhóm đảng Liên minh tiến bộ của những người Xã hội và dân chủ (S&D) thì khẳng định, đổi mới sáng tạo chỉ có ý nghĩa khi mang lại lợi ích thiết thực cho người dân và thúc đẩy tăng trưởng bao trùm.

Các thành viên từ nhóm đảng Bảo thủ và cải cách châu Âu (ECR) như nghị sĩ Ondřej Krutílek và nghị sĩ Kosma Złotowski cảnh báo về nguy cơ đổi mới sáng tạo trở nên phi kinh tế nếu không giải quyết triệt để nạn "siêu quy định". Nghị sĩ Dick Erixon tỏ ra lo lắng khi châu Âu không thể tận dụng sự bùng nổ công nghệ, dẫn đến sự chênh lệch quá lớn về số lượng "kỳ lân công nghệ" giữa EU và Mỹ.

Nghị sĩ Anna Stürgkh thuộc nhóm đảng Đổi mới châu Âu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giữ lại các ý tưởng đổi mới sáng tạo tại châu Âu và triển khai chúng tại địa phương trước khi nghĩ đến mở rộng toàn cầu. Còn nghị sĩ Damian Boeselager thuộc nhóm đảng Xanh/Liên minh tự do châu Âu kêu gọi kết hợp Luật Đổi mới sáng tạo châu Âu trong tương lai với Luật Công nghiệp Sạch nhằm bảo đảm đổi mới sáng tạo gắn liền với bền vững.

Có thể nói, kế hoạch xây dựng Luật Đổi mới sáng tạo châu Âu là một phần trong nỗ lực rộng lớn hơn của EU nhằm tăng cường khả năng cạnh tranh và đổi mới, bao gồm việc mở rộng Hội đồng Đổi mới sáng tạo châu Âu và Hội đồng Nghiên cứu châu Âu, đề xuất Khu vực nghiên cứu châu Âu để bảo đảm sự di chuyển tự do của các nhà nghiên cứu, kiến thức khoa học và công nghệ, cũng như phát triển chiến lược dài hạn để tăng cường cơ sở hạ tầng nghiên cứu châu Âu.

Với quyết tâm hiện thực hóa Luật Đổi mới châu Âu trong tương lai, EU đặt mục tiêu tạo ra một môi trường thuận lợi cho đổi mới, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và củng cố vị thế của mình trong nền kinh tế toàn cầu.