Xác định rõ hơn chủ thể và công cụ giám sát

Làm rõ bản chất, mục tiêu của hoạt động giám sát

Các đại biểu tại Hội thảo cơ bản thống nhất với các nội dung trong dự thảo Luật, đồng thời đánh giá cao quá trình xây dựng Luật được thực hiện công phu, bài bản, khoa học; khắc phục được nhiều hạn chế, bất cập của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015.

Báo cáo một số vấn đề lớn, quan trọng, còn ý kiến khác nhau của dự án Luật, Ủy viên là ĐBQH hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Minh Hiếu cho biết, về hoàn thiện khái niệm "giám sát" đáp ứng yêu cầu thực tiễn, trong quá trình xây dựng dự án Luật, có ý kiến cho rằng khái niệm giám sát trong Luật hiện hành chưa phản ánh đầy đủ nội dung, tính chất, phạm vi... hoạt động giám sát của cơ quan dân cử, đồng thời đề nghị nghiên cứu sửa đổi khái niệm giám sát theo hướng xác định rõ hơn chủ thể giám sát, chịu sự giám sát, công cụ giám sát và mục tiêu giám sát, bảo đảm có tính hội nhập quốc tế.

Quan tâm tới khái niệm giám sát, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật, PGS.TS. Lê Minh Thông đề nghị, cần xác định rõ khái niệm giám sát của Quốc hội, HĐND để định nghĩa trong dự thảo Luật. Qua đó, làm rõ bản chất, mục tiêu của hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND, gắn với yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN trong Nghị quyết số 27-NQ/TW, ngày 9.11.2022, Hội nghị Trung ương 6 khóa XIII. Hay nói cách khác, cần khẳng định giám sát của Quốc hội, HĐND là phương thức kiểm soát quyền lực đối với các cơ quan nhà nước chịu sự giám sát của Quốc hội, HĐND.

Như vậy, tại khoản 1 Điều 2 không cần định nghĩa riêng biệt thuật ngữ “giám sát” mà cần định nghĩa thuật ngữ gắn với Quốc hội và HĐND là giám sát của Quốc hội và giám sát của HĐND. Nêu quan điểm này, PGS.TS. Lê Minh Thông đề xuất, khoản 1 Điều 2 có thể được thể hiện những nội hàm sau: Giám sát của Quốc hội và HĐND là phương thức kiểm soát quyền lực của các cơ quan dân cử đối với các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong bộ máy nhà nước chịu sự giám sát về việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm theo quy định pháp luật; xem xét, đánh giá thực tiễn tuân thủ Hiến pháp, tổ chức thi hành pháp luật làm cơ sở cho việc hoàn thiện chính sách pháp luật, kịp thời phát hiện các yếu kém, vi phạm để xử lý theo thẩm quyền hoặc yêu cầu, kiến nghị cơ quan có thẩm quyền xử lý .

Về khái niệm giám sát tối cao, PGS.TS. Lê Minh Thông lưu ý, cần nghiên cứu quy định một cách rõ hơn nội hàm của giám sát tối cao trong phần giải thích từ ngữ để thể hiện được bản chất của giám sát tối cao là giám sát ở tầng cao nhất của quan hệ quyền lực, tập trung vào việc tuân theo Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội trong thực hiện nhiệm vụ, thẩm quyền, trách nhiệm của các cơ quan hành pháp, tư pháp, các thiết chế hiến định độc lập cấp trung ương.

Quan tâm tới nội dung này, một số ý kiến cũng đề nghị, nghiên cứu sửa đổi khái niệm giám sát theo hướng xác định rõ hệ quả giám sát; đối với nội hàm “giám sát tối cao” cần rõ đối tượng chịu sự giám sát; có cách tiếp cận mới về chức năng, quyền giám sát tối cao của Quốc hội.

Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương:
Bám sát quan điểm những gì đã chín, đã rõ, đồng thuận cao thì sửa ngay

Trong quá trình hoàn thiện dự thảo Luật, cần quán triệt tinh thần đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, bám sát quan điểm, những gì đã chín, đã rõ, đồng thuận cao thì sửa ngay; những gì còn ý kiến khác nhau, chưa đồng thuận cao thì tiếp tục nghiên cứu...

Những quan điểm đổi mới trong xây dựng pháp luật mà Tổng Bí thư, Chủ tịch Quốc hội, các văn bản của UBTVQH đã nhấn mạnh đến các nguyên tắc “chung", "khung", "thuộc thẩm quyền”; chuyển từ quản lý sang vừa quản lý vừa kiến tạo; phân cấp, phân quyền triệt để để "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm"; chống tiêu cực, lãng phí, thời gian, công sức của các cơ quan. Chúng ta đang trong giai đoạn chuyển đổi tư duy, chuyển đổi hành động, chuyển đổi quyết tâm, chỉ bàn làm không bàn lùi.

Về khái niệm giám sát, đây là một chức năng, phương thức kiểm soát quyền lực và đích cuối cùng là để hoàn thiện chính sách, pháp luật, xem xét và giải quyết theo thẩm quyền hoặc kiến nghị cấp có thẩm quyền xử lý. Khái niệm trong dự thảo Luật phải trả lời được 3 câu hỏi: là gì, làm như thế nào và mục đích đạt được ra sao?

Về tổ chức phiên giải trình, UBTVQH đánh giá cao việc các Ủy ban tổ chức phiên giải trình rất nhanh, gọn, hiệu quả, do đó, cần xem xét kỹ lưỡng nội dung này trong dự thảo Luật. Bên cạnh đó, cần nghiên cứu thêm ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học và các chính sách khi bổ sung các nguyên tắc trong dự thảo Luật.

Liên quan đến quy định về phối hợp giám sát việc thực hiện các thỏa thuận và điều ước quốc tế, cần xem xét quy định mang tính nguyên tắc và tùy theo mối quan hệ và địa bàn để phối hợp hoặc đơn phương giám sát. Bên cạnh đó, cần nghiên cứu quy định theo hướng UBTVQH xác định hàng năm và trước mỗi kỳ họp Quốc hội đối với thời điểm xem xét thảo luận báo cáo.

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cùng Hội đồng Dân tộc tiếp tục phối hợp chặt chẽ để hoàn thiện dự thảo Luật với chất lượng cao nhất.

Tạo sự liên thông giữa cơ quan dân cử các cấp

Nhấn mạnh việc trao đổi, sử dụng thông tin của hoạt động giám sát có liên quan và các hoạt động khác là một trong những nội dung quan trọng trong hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND các cấp, ĐBQH Nguyễn Tiến Thịnh (Hà Nội) nhận thấy, trong dự thảo Luật lần này đã có quy định về việc đăng tải công khai thông tin về hoạt động giám sát cũng như việc theo dõi, đôn đốc kết quả thực hiện sau giám sát và việc chuyển kiến nghị cơ quan có thẩm quyền xử lý. Đồng thời, quy định cụ thể về trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thông tin liên quan đến hoạt động giám sát trong việc cung cấp, chia sẻ, trao đổi cho chủ thể giám sát (Điều 88a).

Đại biểu Nguyễn Tiến Thịnh đề nghị bổ sung vào Điều 89 nội dung quy định trách nhiệm của cơ quan, người có thẩm quyền giám sát trong việc đưa ra báo cáo, kết luận, kiến nghị sai sự thật hoặc phản ảnh thiếu chính xác, không khách quan những vấn đề được giám sát làm ảnh hưởng đến nội dung giám sát.

Bên cạnh đó, đề nghị bổ sung quy định về việc cung cấp thông tin trong hoạt động giám sát của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội với Thường trực HĐND, các Ban của HĐND cấp tỉnh. Trong đó, đại biểu Nguyễn Tiến Thịnh lưu ý, việc cung cấp báo cáo kết quả giám sát của Đoàn giám sát của Quốc hội, UBTVQH, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội với Thường trực HĐND các tỉnh, thành phố.

Đồng thời, Thường trực HĐND cấp tỉnh cũng thường xuyên báo cáo kết quả giám sát chuyên đề của HĐND, Thường trực HĐND cấp mình với UBTVQH, Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội theo lĩnh vực để cung cấp thông tin phục vụ cho hoạt động theo dõi chung trong việc thi hành pháp luật của lĩnh vực có liên quan; tương tự là cấp huyện với cấp tỉnh, cấp xã với cấp huyện. Như vậy, sẽ tạo sự liên thông, nắm bắt thông tin giữa cơ quan dân cử các cấp trong hoạt động giám sát.

Thay mặt cơ quan soạn thảo dự án Luật, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Y Thanh Hà Niê K’đăm cho biết, dự thảo Luật đã được trình lần đầu tại Kỳ họp thứ Tám vừa qua. Cơ quan soạn thảo đã tiếp thu quan điểm đổi mới trong công tác xây dựng pháp luật là Luật chỉ quy định những vấn đề thuộc thẩm quyền của Quốc hội. Trên cơ sở các ý kiến, cơ quan soạn thảo sẽ rà soát các nội dung có liên quan, làm rõ quan điểm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm” cũng như vai trò giám sát của Quốc hội và HĐND.

Đồng thời, từ thực tiễn, Hội đồng Dân tộc sẽ phối hợp với Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tiếp thu các ý kiến tại Hội thảo, đặc biệt là ý kiến chỉ đạo của Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương để rà soát và hoàn thiện dự thảo Luật, báo cáo tại Phiên họp của UBTVQH vào tháng 3 tới.