Xã hội Singapore và áp lực học thêm: Cái giá của cuộc chạy đua thành tích

Trong những năm gần đây, hệ thống giáo dục Singapore - vốn được quốc tế ca ngợi về tính hiệu quả và thành tích cao - đang đứng trước một nghịch lý: trẻ em ngày càng phụ thuộc vào học thêm, trong khi chi phí giáo dục ngoài trường học leo thang đến mức báo động. Thực trạng này không chỉ đặt ra những câu hỏi về hiệu quả của giáo dục chính quy, mà còn làm dấy lên những lo ngại về sự phát triển toàn diện của thế hệ trẻ.

Học thêm - “tấm vé an toàn”

Tại Singapore, học thêm từ lâu đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống giáo dục. Việc các trung tâm dạy thêm mọc lên dày đặc không còn xa lạ với nhiều thế hệ học sinh. Ngày nay, không ít người từng là học sinh của các trung tâm ấy đã quay trở lại, đảm nhận vai trò gia sư trong một ngành công nghiệp trị giá hàng tỷ đô la Singapore.

Theo số liệu mới nhất, chi tiêu của các bậc phụ huynh Singapore cho học thêm đã tăng gần 30% trong giai đoạn 2018–2023, đạt mức 1,8 tỷ đô la Singapore (tương đương 1,4 tỷ USD). Tính theo bình quân đầu người, Singapore hiện nằm trong nhóm quốc gia chi tiêu nhiều nhất thế giới cho học thêm tư nhân.

Không riêng Singapore, xu hướng này đang lan rộng tại nhiều quốc gia có nền giáo dục phát triển. Theo Giáo sư Mark Bray tại Đại học Hong Kong, ngày càng nhiều phụ huynh coi việc học thêm như một “bảo hiểm” trước sự cạnh tranh khốc liệt do toàn cầu hóa mang lại.

Một số phụ huynh Singapore chia sẻ rằng họ coi học thêm là giải pháp nhanh và hiệu quả nhất để giúp con đạt thành tích cao trong học tập. Chị Olivia Chua – một phụ huynh có bốn con trai tuổi từ 14 đến 19 cho biết, chị chi đến 8.000 đô la Singapore mỗi tháng (khoảng 165 triệu đồng) để thuê gia sư tại nhà cho các con. “Rất tốn kém, nhưng tôi không có lựa chọn nào khác,” chị nói. “Tôi không nghĩ các con tôi sẽ nghe tôi giảng bài, chúng sẽ tìm cách cãi lại.”

Mặt trái của sự phụ thuộc

Tuy nhiên, sự phát triển quá mức của học thêm cũng mang lại nhiều hệ lụy, đặc biệt là đối với sức khỏe tâm thần và khả năng tự học của học sinh. Nhiều em nhỏ chia sẻ rằng các em không thể tập trung hay quản lý thời gian nếu không có sự hướng dẫn của gia sư - một dấu hiệu cho thấy sự lệ thuộc đang ngày càng gia tăng.

Nhằm đối phó với xu thế này, Bộ Giáo dục Singapore đã triển khai nhiều biện pháp nhằm giảm áp lực thi cử trong trường học và đang nghiên cứu các phương án để hạn chế các hình thức quảng cáo học thêm. Tuy nhiên, bài học từ các quốc gia khác cho thấy đây không phải là nhiệm vụ dễ dàng.

Tại Trung Quốc, chiến dịch siết chặt hoạt động dạy thêm sau giờ học năm 2021 đã đẩy ngành này vào hoạt động ngầm, khiến nhu cầu học gia sư một kèm một tăng mạnh và chi phí học tập càng trở nên đắt đỏ. Còn tại Hàn Quốc, dù chính phủ đã điều chỉnh độ khó của kỳ thi đại học nổi tiếng khắc nghiệt, các trung tâm luyện thi ban đêm vẫn tiếp tục phát triển mạnh mẽ, trở thành một phần ăn sâu trong đời sống văn hóa, thậm chí xuất hiện thường xuyên trong các bộ phim truyền hình.

Cần sự định hướng giá trị giáo dục bền vững

Hiện nay, tại Singapore, số lượng người tham gia làm gia sư ngày càng đông, khi nhu cầu học thêm vẫn không ngừng tăng cao. Một số học sinh đang trải qua quá trình học tập mà phần lớn thời gian không còn thuộc về trường học, mà nằm tại các trung tâm tư nhân.

Điều này đặt ra câu hỏi căn bản về vai trò của nhà trường: liệu giáo dục công lập có còn giữ được vị thế trung tâm trong quá trình hình thành tri thức và nhân cách cho học sinh? Và nếu mọi kiến thức đều được “đóng gói” lại dưới hình thức dịch vụ bên ngoài, ai sẽ là người định hướng giá trị giáo dục một cách bền vững?

Từ câu chuyện của Singapore, có thể thấy rằng việc phụ thuộc quá mức vào học thêm không đơn thuần là vấn đề tài chính hay áp lực thi cử, mà còn là biểu hiện của một hệ thống giáo dục đang đứng trước yêu cầu đổi mới sâu sắc. Làm sao để cân bằng giữa kì vọng của phụ huynh và nhu cầu phát triển toàn diện của học sinh? Làm sao để học thêm trở thành một lựa chọn có kiểm soát, chứ không phải là lối thoát bắt buộc?

Đó là những câu hỏi không chỉ Singapore phải đối mặt, mà còn mang tính thời sự đối với nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, khi cuộc chạy đua thành tích ngày càng ảnh hưởng đến tương lai của thế hệ trẻ.