Hàng trăm công trình hoạt động không hiệu quả
Công trình cấp nước sạch nông thôn là hạ tầng quan trọng, cung cấp nước sinh hoạt góp phần cải thiện đời sống, nâng cao sức khỏe người dân, bảo đảm an sinh xã hội, phát triển kinh tế - xã hội khu vực nông thôn. Giai đoạn 2018 - 2023, việc đầu tư, phát triển hệ thống công trình cấp nước sạch nông thôn tập trung và duy tu, bảo dưỡng các công trình này đã được cấp ủy Đảng chính quyền tỉnh Cao Bằng và các cơ quan chức năng quan tâm triển khai thực hiện bằng nhiều nguồn vốn khác nhau. Trong đó, có 224 công trình đã hoàn thành và đưa vào sử dụng, góp phần đưa tỷ lệ số dân nông thôn được sử dụng nước hợp vệ sinh qua các năm đạt kế hoạch đề ra. Cụ thể, đến năm 2023 đạt 93,15%, trong đó tỷ lệ dân cư nông thôn được sử dụng nước sạch đạt quy chuẩn QCVN 02:2009/BYT của Bộ Y tế năm 2023 đạt 19,33%; tỷ lệ hộ gia đình sử dụng nước sạch từ công trình cấp nước tập trung năm 2023 đạt được 12,45%, góp phần nâng cao chất lượng đời sống người dân nông thôn.
Tuy nhiên, kết quả giám sát của Ban Dân tộc HĐND tỉnh Cao Bằng về đầu tư xây dựng, quản lý, sử dụng, khai thác, duy tu, bảo dưỡng công trình cấp nước sạch nông thôn tập trung trên địa bàn tỉnh, giai đoạn 2018 - 2023 mới đây cho thấy, hiện toàn tỉnh có 1.504 công trình cấp nước tập trung, nhưng có đến 240 công trình hoạt động kém hiệu quả, 207 công trình không hoạt động, trong khi người dân vẫn phải sử dụng các nguồn nước không bảo đảm vệ sinh. Chưa kể có công trình được đầu tư tiền tỷ vẫn nằm phơi sương, phơi nắng gây lãng phí không nhỏ tiền của Nhà nước và Nhân dân.
Cần giải pháp quản lý hiệu quả, tránh lãng phí
Thực hiện Chương trình mục tiêu Quốc gia nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn, những năm qua, tỉnh Cao Bằng đã có nhiều giải pháp cải thiện điều kiện cấp nước và vệ sinh cho khu vực này; nhiều kiến nghị cũng như những bức xúc về nước sinh hoạt và vệ sinh môi trường được giải quyết thỏa đáng; tỷ lệ người dân nông thôn được sử dụng nước hợp vệ sinh, nước sạch tăng dần qua các năm. Tuy vậy, tính bền vững của các thành quả đạt được chưa cao, chất lượng nước, chất lượng xây dựng các công trình còn nhiều bất cập. Nhiều công trình nước kém hoạt động và không hoạt động không chỉ gây lãng phí vốn đầu tư mà còn làm giảm niềm tin của người dân.
Nguyên nhân được Đoàn giám sát đưa ra do thời tiết khô hạn, hệ thống nước mặt bị tụt, một số công trình nước tự chảy nguồn nước không bảo đảm nên công trình không sử dụng được. Một số công trình được đầu tư từ lâu đã hết khấu hao, hệ thống đường ống bị hư hỏng không được sửa chữa... Bên cạnh đó, việc chỉ đạo triển khai cụ thể hóa các văn bản của Trung ương chưa kịp thời; còn nhiều công trình sau đầu tư được đưa vào sử dụng, nhưng chưa quyết toán dự án hoàn thành; nhận thức, ý thức của một số người dân trong việc sử dụng tiết kiệm nước, bảo vệ nguồn nước, sử dụng và bảo vệ các công trình nước sạch nông thôn tập trung còn nhiều hạn chế. Đối với các công trình giao cho UBND xã quản lý và UBND xã giao cho Tổ, cộng đồng quản lý, khai thác thì lực lượng vận hành của một số công trình chưa được đào tạo, tập huấn về chuyên môn nên ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động của các công trình...
"Khó khăn lớn nhất hiện nay trong việc quản lý, sử dụng và khai thác các công trình cấp nước sinh hoạt tập trung trên địa bàn tỉnh là nguồn vốn. Do thiếu nguồn vốn, khiến nhiều công trình cấp nước sinh hoạt tập trung bị hư hỏng, xuống cấp tại các địa phương không được sửa chữa kịp thời, nên phải ngừng hoạt động" - Trưởng Ban Dân tộc HĐND tỉnh Bàn Quý Sơn nhấn mạnh.
Do đó, để phát huy hiệu quả của các công trình cấp nước sinh hoạt tập trung trên địa bàn tỉnh, bên cạnh đẩy mạnh công tác xã hội hóa huy động nguồn vốn đầu tư, sửa chữa các công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn, cần khuyến khích, tạo điều kiện để các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trong và ngoài tỉnh đầu tư xây dựng nhà máy nước sạch nông thôn theo hình thức xã hội hóa.
Bên cạnh đó, UBND tỉnh cần chỉ đạo các đơn vị, địa phương thực hiện các nhiệm vụ được quy định tại Nghị định số 43/2022/NĐ-CP về việc quản lý, sử dụng và khai thác tài sản kết cấu hạ tầng cấp nước sạch; quan tâm bố trí kinh phí triển khai thực hiện đầu tư mới các công trình nước sạch nông thôn; kinh phí thực hiện duy tu, bảo dưỡng các công trình đã sử dụng lâu năm, mở các lớp tập huấn cho công chức cấp huyện, cấp xã và cá nhân, doanh nghiệp thực hiện công tác quản lý, khai thác các công trình nước sinh hoạt tập trung trên địa bàn; UBND tỉnh sớm có phương án giải quyết đối với 447 công trình cấp nước sinh hoạt tập trung không hoạt động và hoạt động kém hiệu quả; xây dựng và thực hiện lộ trình tính đúng, tính đủ giá nước sạch nông thôn. Qua đó, có cơ sở để tiếp tục nghiên cứu xây dựng chính sách hỗ trợ về giá nước sạch phù hợp với khả năng cân đối của địa phương để người dân có cơ hội được tiếp cận nước sạch...
Giám đốc Sở NN - PTNT tỉnh Cao Bằng Nguyễn Thái Hà cho biết: Thời gian tới, Sở sẽ phối hợp với các địa phương tiếp tục rà soát, chỉ đạo cơ quan chuyên môn đánh giá hiện trạng nguồn nước, tình trạng hư hỏng của công trình cấp nước sạch nông thôn tập trung trên địa bàn toàn tỉnh để tham mưu đề xuất, xây dựng kế hoạch duy tu, bảo dưỡng công trình và chú trọng công tác quản lý sau đầu tư, cải tạo, duy tu, bảo dưỡng; phối hợp với các sở, ngành, địa phương triển khai thực hiện Nghị định số 43/2022/NĐ-CP, ngày 24.6.2022 về quản lý, sử dụng, khai thác tài sản kết cấu hạ tầng cấp nước sạch. Khảo sát, tổng hợp nhu cầu nâng cao năng lực về quản lý khai thác công trình cho các tổ chức, cá nhân trực tiếp làm nhiệm vụ quản lý, khai thác công trình báo cáo UBND tỉnh xem xét, giải quyết...
