Walter Scott: mô hình cho thời biến đổi

Nhiều tác phẩm của Walter Scott được coi là đại diện cho nền văn học cổ điển Anh như Ivanhoe, Rob Roy, Waverley, Trái tim của Midlothian (The Heart of Midlothian). ĐBND giới thiệu bài viết của nhà phê bình Allan Massie trên tờ Telegraph về chủ đề lòng yêu nước của Walter Scott qua thi ca của ông.

Walter Scott đã nổi tiếng là một thi sĩ trước khi ông chuyển sang viết tiểu thuyết. Ba tác phẩm trường ca đầu tiên của ông: Tiếng ca của người hát rong cuối cùng (The Lay of the Last Minstrel, 1805), Marmion (1808, viết bằng thể thơ bốn chữ về cuộc tình giữa Marmion và quý cô giàu có Clare), và Công nương bên hồ (The Lady of the Lake, 1810), tất cả đều là sách bán chạy nhất thời đó. Chúng có giá trị hơn bất cứ điều gì khác trong việc tạo ra các ý tưởng về đất nước Scotland lãng mạn, và như một chất dẫn xuất cho ngành du lịch Scotland. Công nương bên hồ đã khiến bao nhiêu du khách Anh đổ xô đến địa danh Trossachs để tận mắt ngắm nhìn những phong cảnh tuyệt đẹp được mô tả trong bài thơ.

Tượng đài Walter Scott ở Edinburgh, Scotland

Theo một hướng đọc, các trường ca này là những bài rèn luyện về tinh thần yêu nước. “Chàng hít thở bằng/ Tâm hồn đợi chết/ Ai chưa bao giờ nghe chàng nói:/ Quê hương của tôi, riêng của tôi!”, hoặc “Ôi Caledonia, lạnh lùng và hoang dã/ Là bóng mát cho tâm hồn ngây thơ”… Tình cảm như vậy sẽ truyền cảm hứng cho phong trào giải phóng dân tộc khắp châu Âu trong “Thời đại của chủ nghĩa dân tộc” thế kỷ XIX.

Tuy nhiên, chủ nghĩa dân tộc của Scott tiến xa hơn chủ nghĩa sôvanh hiếu chiến. Nhân vật trung tâm trong trường ca Marmion là một người Anh, và đỉnh điểm cao nhất của bài thơ mô tả trận Flodden (9.9.1513, vua James IV và hàng ngàn người Scotland đã chết trong cuộc chiến với nước Anh) - thảm họa quân sự lớn nhất trong lịch sử Scotland.

Hơn nữa, Scott là người Anh, cũng là người Scotland, là người yêu nước mình. Trường ca lịch sử Marmion xuất hiện vào năm 1808, với những câu giới thiệu ở chương I mang hình thức của một bài điếu văn cho Nelson, chàng thiếu niên Pitt và Charles James Fox: “Sâu thẳm trong mỗi trái tim người Anh/ Ơi những cái tên không bao giờ quên lãng...”. Pitt và Fox là kẻ thù chính trị. Tuy nhiên, “Họ chết cùng mối thù của mình ở đây/ Không phải vì những số phận riêng rẽ/ Mà vì số phận được kết làm anh em trong cùng một nấm mồ”.

Tinh thần dân tộc được khuấy lại ngày hôm nay, không như của các dân tộc bị trị ở đế chế châu Âu nửa thế kỷ trước, mà là trong Liên minh châu Âu và trong chính Vương quốc Anh. Đôi khi cảm giác như nó lấy cảm hứng từ sự oán giận của người khác, hoặc những lý do nào đó - hơn là vì tình yêu đất nước, mặc dù không nghi ngờ rằng sẽ có nhiều người ủng hộ cho các đảng phái dân tộc như UKIP (Đảng độc lập Anh), SNP (Đảng quốc gia Scotland), Plaid Cymru (Đảng dân tộc xứ Wales) hoặc Sinn Féin (Đảng dân tộc Ireland) – sẽ phủ nhận điều này. Trong bối cảnh thế giới hiện đại toàn cầu hóa kinh tế, các tổ chức siêu quốc gia, nhập cư trên quy mô lớn và đa văn hóa, rõ ràng là nhiều người cảm thấy bản sắc dân tộc của họ đang bị đe dọa. Mặc dù tự do cá nhân không hề bị thiệt thòi bởi bất kỳ người nước ngoài nhập cư nào, họ vẫn cảm thấy mình bị xem thường hơn.

Ngôi sao opera, Joyce Didonato, thủ vai Elena trong vở Công nương bên hồ

Lòng yêu nước khác với chủ nghĩa dân tộc ở chỗ nó hình thành bằng tình yêu đất nước mình mà không thù oán hoặc ghen tị với những đất nước khác. Do đó nó có thể thay đổi để thích nghi bởi vì những người yêu nước, như Scott, công nhận rằng tất cả các xã hội đều có thể thay đổi.

Các tiểu thuyết lỗi lạc nhất của ông phân tích về quá trình thay đổi. Trong tình cảm, ông là một người ủng hộ vua James II của Anh, nhưng tinh thần ủng hộ vua James II đã lỗi thời. Ông hưởng ứng sự quyến rũ của các thị tộc vùng cao nguyên Scotland, nhưng nhìn nhận rằng cách sống của người cao nguyên đã bị đánh bật khỏi nhu cầu của một thời đại thương mại và công nghiệp. Ông chỉ ra rằng một xã hội thành công sẽ vẫn kính trọng quá khứ của mình trong khi thích nghi với hoàn cảnh mới. Các trường ca và tiểu thuyết của Walter Scott mở ra cho chúng ta phương cách để thực hiện chu toàn cả hai vấn đề trên. Ông vẽ cho thế hệ ngày nay một mô hình tốt nhất để có thể sống trong một thời đại không ngừng biến đổi hỗn loạn. Một câu danh ngôn của ông: “Loài người sẽ diệt vong nếu con người ngừng giúp đỡ lẫn nhau. Chúng ta không thể tồn tại mà không hỗ trợ lẫn nhau. Và do đó tất cả những người cần trợ giúp có quyền đi tìm sự giúp đỡ từ người khác; và bất cứ ai có khả năng giúp đỡ người khác mà từ chối thì chắc chắn sẽ bị cắn rứt”.