Vùng Vịnh lại dậy sóng

Đối đầu truyền kiếp

Liên quân chống Houthi ở Yemen do Ảrập Xêút dẫn đầu cho biết, tình hình leo thang nguy hiểm sau khi quân đội Ảrập Xêút đánh chặn một quả tên lửa đạn đạo do lực lượng Houthi bắn vào Thủ đô Riyadh cuối tuần trước. Ảrập Xêút sau đó đã tố cáo Iran đứng đằng sau vụ tấn công và cung cấp loại tên lửa này cho phiến quân ở Yemen. Riyadh gọi đó “hành động gây hấn quân sự trực tiếp”. Tuy nhiên, Bộ Ngoại giao Iran đã ngay lập tức bác cáo buộc trên, đồng thời gọi đó là động thái “phá hoại, vô trách nhiệm, khiêu khích và vô căn cứ”.

Sự việc lần này thực chất chỉ là chất xúc tác thổi bùng căng thẳng giữa Iran và Ảrập Xêút vốn đã âm ỉ từ lâu, do mâu thuẫn giáo phái và quan trọng hơn là tham vọng lãnh đạo thế giới Hồi giáo của cả hai quốc gia. Về tôn giáo, đa số người dân Iran theo dòng Hồi giáo Shiite, trong khi đa số dân Ảrập Xêút theo dòng Hồi giáo Sunni. Ảrập Xêút luôn tự cho mình là người đứng đầu giáo phái dòng Sunni, còn Iran là một trong những nhà lãnh đạo khu vực của dòng Shiite. Chính sự khác nhau giữa hai chi phái lớn nhất trong Hồi giáo khiến Iran và Ảrập Xêút luôn đứng về hai phía trong các vấn đề của khu vực như cuộc khủng hoảng tại Syria, Iraq và Yemen, nơi liên quân các nước Ảrập do Ảrập Xêút đứng đầu đã triển khai chiến dịch quân sự để ngăn chặn lực lượng nổi dậy Houthi dòng Shiite. Ảrập Xêút vẫn thường xuyên cáo buộc Iran kích động xung đột trong khu vực bằng việc ủng hộ các phong trào của người Hồi giáo dòng Shiite tại Syria, Iraq và Yemen. Trong khi đó, chính quyền Tehran bác bỏ cáo buộc này và cho rằng Riyadh ủng hộ các tổ chức Hồi giáo cực đoan.

Trên chiến trường Syria, Ảrập Xêút hậu thuẫn cho phiến quân chiến đấu chống lại đồng minh của Iran là Tổng thống Syria al-Assad. Hiện Ảrập Xêút là một trong những nước kiên quyết nhất yêu cầu Tổng thống Syria al-Assad phải từ bỏ quyền lực. Ảrập Xêút cũng tuyên bố sẽ tăng cường chuyển vũ khí cho các lực lượng đối lập ở Syria nhằm chống lại chính quyền của Tổng thống Al-Assad.

Quan hệ giữa hai bên càng trở nên căng thẳng sau ngày 2.1.2015, khi Ảrập Xêút xử tử 47 đối tượng bị cáo buộc các tội danh liên quan khủng bố, trong đó có Giáo sĩ Hồi giáo dòng Shiite Nimr al-Nimr, dẫn tới các cuộc biểu tình phản đối tại các nước có người Hồi giáo Shiite chiếm đa số. Tại Iran, người biểu tình đã xông vào Đại sứ quán Ảrập Xêút ở Thủ đô Tehran để phản đối, dẫn tới việc Ảrập Xêút tuyên bố cắt đứt quan hệ ngoại giao với Iran.

Gậy ông đập lưng ai?

Giới chuyên gia cho rằng, Ảrập Xêút đang chơi canh bạc nhiều rủi ro khi tiếp tục mở mặt trận đối đầu mới với Iran trong bối cảnh nước này thúc đẩy liên minh cô lập Qatar và sa lầy vào cuộc chiến chống lại lực lượng Houthi ở Yemen. Động thái mới của Ảrập Xêút có thể khiến tình hình tại vùng Vịnh thêm phức tạp, ảnh hưởng trực tiếp tới vị thế của chính Riyadh và vô hình trung mang lại lợi thế cho chính đối thủ của họ là Iran.

Trên thực tế, cuộc khủng hoảng vùng Vịnh đang làm tan rã các lực lượng tích cực chính và ngăn cản nỗ lực của Ảrập Xêút trong việc thành lập liên minh rộng lớn để đối đầu với ảnh hưởng ngày một gia tăng của Iran. Cùng với đó là uy tín của Ảrập Xêút bị suy giảm nghiêm trọng. Một số nước vùng Vịnh như Qatar, Oman, thậm chí cả Kuwait, công khai hoặc kín đáo xem xét cách hành xử của Ảrập Xêút trong cuộc khủng hoảng với Qatar, coi đó như ý đồ nhằm áp đặt sự giám hộ về mặt chính trị và kiểm soát hoàn toàn lợi ích của các nước láng giềng. Để có đối trọng với ảnh hưởng của Ảrập Xêút, họ đang có xu hướng tăng cường liên kết với các nước lớn khác trong khu vực. Hơn nữa, các biện pháp mà Ảrập Xêút đang tiến hành đe dọa đẩy những phong trào có ảnh hưởng tương đối như Hamas và một số nhánh của tổ chức Anh em Hồi giáo trong khu vực xích lại gần hơn với Iran. Tehran có thể lợi dụng tình hình này để mở rộng ảnh hưởng trong khu vực và vùng Vịnh.

Một vùng Vịnh chia năm xẻ bảy khi đang diễn ra cùng lúc với các cuộc chiến đẫm máu, đặc biệt là ở chiến trường Yemen và Syria, đã làm tổn hại lớn đến danh tiếng khu vực. Điều này hoàn toàn không có lợi cho bất kỳ nước nào, đặc biệt là Ảrập Xêút, một “người chơi” lớn tại đây.