“Vũ khí” sắc bén bảo vệ quyền làm chủ của Nhân dân

LÊ HỒNG HẠNH - Trưởng Phòng Tư pháp thị xã Hồng Lĩnh, Hà Tĩnh

Ngày 2.9.1945, trước hàng triệu quốc dân đồng bào cả nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập, trịnh trọng tuyên bố trước toàn thế giới về sự ra đời của một nhà nước mới: Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam). Để đạt được mục tiêu và bảo vệ vững chắc nền độc lập ấy, trước đồng bào cả nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh lập rõ lời thề linh thiêng: “Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy”.

Trong tiến trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa hiện nay, cùng với cả hệ thống chính trị, Quốc hội, HĐND - những cơ quan đại biểu đại diện cho quyền làm chủ của Nhân dân đã, đang từng bước đổi mới, đồng hành với Chính phủ kiến tạo một chính quyền xuyên suốt hành động, vì dân bảo vệ nền độc lập như chính kỳ vọng của Người.

“Chìa khóatỏa sáng trong thực hiện vai trò, trọng trách

Một trong những chức năng quan trọng, khẳng định vị thế vai trò của cơ quan dân cử đó chính là chức năng quyết định. Từ khi ra đời đến nay, Quốc hội, HĐND với vị trí, vai trò Hiến định đã thực hiện tốt trọng trách quyết định những vấn đề quan trọng của quốc gia, dân tộc, của từng địa phương, xứng đáng là cơ quan đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của Nhân dân. Thực hiện tốt chức năng quyết định, trong thời chiến, Quốc hội, HĐND góp phần quan trọng vào công cuộc giữ nước; trong thời bình, các quyết sách góp phần phòng, chống dịch bệnh, thiên tai, ổn định và phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh. Ngoài chất lượng và tâm huyết đại biểu dân cử được nâng lên, sự đồng hành tin tưởng của cử tri và các tầng lớp Nhân dân chính là “chìa khóa” góp phần quan trọng để cơ quan dân cử tỏa sáng trong thực hiện vai trò, trọng trách to lớn của mình trước vận mệnh của quốc gia, từng địa phương.

Đoàn giám sát của Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Tĩnh khảo sát tại Công ty CP Cảng quốc tế Lào - Việt - ẢNH L. THÀNH
Đoàn giám sát của Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Tĩnh khảo sát tại Công ty CP Cảng quốc tế Lào - Việt. Ảnh: L. Thành

Có thể thấy rất rõ trong chặng đường 78 năm ra đời và phát triển đến nay, Quốc hội Việt Nam đã có nhiều đổi thay về chất lượng. Trong thực hiện chức năng quyết định, Quốc hội ngày càng chuyên nghiệp hơn trong thực hiện chức năng lập hiến, lập pháp. Minh chứng rõ nét nhất là cùng với sự ra đời của bản Hiến pháp năm 2013, hệ thống pháp luật Việt Nam ngày càng được hoàn thiện và đồng bộ.

Điểm quan trọng nhất của công tác này chính là Quốc hội đã tạo dựng được về cơ bản cơ chế pháp lý bảo đảm thực thi nhất quán nguyên tắc tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân. Đặc biệt, các quy định về "kiểm soát quyền lực nhà nước" trong nguyên tắc tổ chức, vận hành của nhà nước cũng là một bước đột phá trong bảo đảm tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân, đặt quyền lực nhà nước trong giới hạn mà Nhân dân ủy quyền, kiểm soát nhằm hạn chế lộng quyền, lạm quyền. Các quy định về dân chủ được đẩy mạnh, các quyền hiến định của Nhân dân, nhất là quyền dân chủ trực tiếp đã được từng bước cụ thể hóa trong các Luật Trưng cầu ý dân năm 2015, Luật Tín ngưỡng tôn giáo năm 2016, Luật Tiếp cận thông tin năm 2016, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo, Luật thực hiện dân chủ ở cơ sở... Quyền dân chủ trực tiếp thông qua hoạt động bầu cử, ứng cử; tham gia vào quản lý nhà nước của Nhân dân tiếp tục được củng cố và có những bước tiến quan trọng. Quyền làm chủ gián tiếp của Nhân dân, đặc biệt là thông qua cơ quan đại diện ngày càng được hoàn thiện về mặt pháp lý.

Đặc biệt, gần đây nhất với sự ra đời của Luật Đất đai năm 2024, nhiều vấn đề bất cập trong thực tiễn quản lý đất đai được cơ quan soạn thảo đưa vào dự án, lấy ý kiến Nhân dân đầy đủ. Các vấn đề cử tri và Nhân dân chỉ ra được tôn trọng tiếp thu và thể chế hóa vào luật trước khi Quốc hội biểu quyết thông qua. Sự ra đời của luật được cử tri và Nhân dân đánh giá cao, đặc biệt là những điểm mới đã góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật đất đai phù hợp với thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa trong điều kiện hội nhập quốc tế; giải quyết các chồng chéo, vướng mắc phát sinh từ thực tiễn; tăng cường quản lý đất đai cả về diện tích, chất lượng, giá trị kinh tế... hài hòa quyền, lợi ích của Nhà nước, người sử dụng đất và nhà đầu tư… Thiết lập hệ thống quản lý đất đai hiện đại, minh bạch, hiệu quả gắn với đẩy mạnh cải cách hành chính, chuyển đổi số; phát huy dân chủ, hạn chế tình trạng khiếu nại, tố cáo về đất đai.

Cùng với Quốc hội, HĐND các cấp cũng đã phát huy vai trò quyết định các vấn đề quan trọng của địa phương thông qua việc ban hành các nghị quyết, đưa chủ trương đường lối của Đảng đi vào cuộc sống, góp phần quan trọng phát triển kinh tế - xã hôi, bảo đảm quốc phòng - an ninh. Từ đó, phát huy quyền làm chủ của Nhân dân.

Thanh bảo kiếm sắc bén

Để bảo vệ  lời thề linh thiêng của Lễ độc lập: “Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy”, cơ quan dân cử cũng đã sử dụng rất hiệu quả thượng phương bảo kiếm mà cử tri và Nhân dân trao cho, đó chính là thực hiện quyền giám sát. Đối với Quốc hội đó còn là quyền giám sát tối cao. Chính chức năng này đã góp phần quan trọng bảo vệ quyền tự do, độc lập từ mỗi tế bào của xã hội đến cả cộng đồng và rộng hơn là cả dân tộc. Những bất cập trong thực tiễn thực thi Hiến pháp, pháp luật và nghị quyết của HĐND đã được chỉ ra rõ ràng, cụ thể thông qua hoạt động giám sát của cơ quan dân cử. Không chỉ sắc bén trong giám sát thông qua hình thức chất vấn và trả lời chất vấn, nghị trường Diên Hồng cũng từng nóng lên bởi những phiên thảo luận về kết quả giám sát tối cao đối với các chuyên đề mà cử tri, Nhân dân cả nước quan tâm. Nhiều vướng mắc được đưa ra phân tích, làm rõ nguyên nhân, trách nhiệm cụ thể, đặc biệt là các phiên giám sát tối cao được công khai để cử tri và Nhân dân đồng hành, theo dõi.

Đoàn giám sát HĐND tỉnh Hà Tĩnh khảo sát thực tế tại Nhà Văn hóa Trường Lưu, xã Kim Song Trường, huyện Can Lộc - ẢNH X. HOA
Đoàn giám sát HĐND tỉnh Hà Tĩnh khảo sát thực tế tại Nhà Văn hóa Trường Lưu, xã Kim Song Trường, huyện Can Lộc. Ảnh: X. Hoa

“Hoạt động giám sát của Quốc hội không chỉ rộng mà còn rất sâu sắc, phát huy được quyền làm chủ của Nhân dân. Nhiều vấn đề bất cập, vướng mắc từ thực tiễn, cử tri phản ánh được Quốc hội tôn trọng, lắng nghe, tiếp thu và đại biểu đã đưa tiếng nói của chúng tôi tới nghị trường Diên Hồng” - cử tri Lê Hải Dương - Hà Tĩnh tin tưởng.

Cộng hưởng, lan tỏa tinh thần trách nhiệm đó, hoạt động giám sát của HĐND các địa phương từ khi có Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND được thực thi đã quy củ, khoa học, bài bản và hiệu quả hơn. Việc hoàn thiện hành lang pháp lý đã cộng hưởng với tinh thần trách nhiệm, trí tuệ và bản lĩnh của đại biểu kết lại thành những “quả ngọt”. Đích đến chính là các vấn đề cử tri, Nhân dân quan tâm, bức xúc được tiếp thu, kiên trì xem xét, giải quyết thấu đáo, không để cử tri phải trăn trở: HĐND ở đâu khi xảy ra các sai phạm ở cơ sở.

Sự ra đời của Nghị quyết số 594/NQ-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội Khóa XV về hướng dẫn hoạt động giám sát của HĐND, Thường trực, Ban, Tổ đại biểu và đại biểu HĐND cùng với Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND đã tạo hành lang pháp lý quan trọng để HĐND các cấp phát huy sức mạnh của thanh bảo kiếm sắc bén này trong thực tiễn.

Cùng với tiếp tục hoàn thiện thể chế pháp lý, ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa trong hoạt động cơ quan dân cử, việc duy trì các Hội nghị toàn quốc triển khai luật, nghị quyết của Quốc hội cũng như các Hội nghị bổ biến chính sách, nghị quyết của HĐND là một trong những giải pháp quan trọng phát huy sức mạnh tổng hợp chức năng quyết định và giám sát của cơ quan dân cử. Điều này không chỉ góp phần thực hiện yêu cầu “gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng pháp luật với thực hiện pháp luật, bảo đảm pháp luật được thực hiện công bằng, nghiêm minh, nhất quán, kịp thời, hiệu lực, hiệu quả”, mà còn là giải pháp quan trọng bảo vệ lời thề độc lập năm 1945 mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy".

Quốc hội và Cử tri

Kỳ vọng vào các động lực mới
Chính sách và cuộc sống

Kỳ vọng vào các động lực mới

Chỉ số sản xuất ngành công nghiệp (IIP) ước tính tăng 8,9%; vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) thực hiện ước đạt gần 31,4 tỷ USD, tăng 7,1%; tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hóa tăng 15,4% so với cùng kỳ năm trước… là những điểm sáng trong bức tranh kinh tế - xã hội 11 tháng qua.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Lê Tấn Cận
Lập pháp

Nhiều điểm mới với đối tượng thuộc diện chịu thuế VAT

Lời Tòa soạn: Tại Kỳ họp thứ Tám, Quốc hội khóa XV đã thông qua 18 luật trên tinh thần đổi mới mạnh mẽ về tư duy trong công tác lập pháp theo hướng vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước, vừa khuyến khích sáng tạo, giải phóng toàn bộ sức sản xuất, khơi thông mọi nguồn lực để phát triển. Tiếp tục chuyên mục "Luật - Những điểm mới", Báo Đại biểu Nhân dân sẽ lần lượt đăng tải những nội dung và điểm mới căn bản của các đạo luật quan trọng này.

“Áo mới” cho doanh nghiệp nhà nước
Chính sách và cuộc sống

“Áo mới” cho doanh nghiệp nhà nước

“Cởi trói” nhiều hơn nữa cho doanh nghiệp nhà nước là đề xuất chung của nhiều đại biểu Quốc hội khi cho ý kiến lần đầu đối với dự án Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp tại Kỳ họp thứ Tám vừa qua. Lý do là bởi, khung pháp lý, cơ chế quản lý hiện hành đã như “chiếc áo” quá chật, bó buộc và kìm hãm sự phát triển của doanh nghiệp nhà nước - lực lượng nòng cốt của nền kinh tế.

Ảnh minh họa
Quốc hội và Cử tri

Đổi mới quy trình đánh giá, tuyển dụng, bổ nhiệm cán bộ

Phải tiếp tục xây dựng đội ngũ cán bộ vững vàng với ý thức trách nhiệm cao; dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, có tư duy đổi mới trong công việc; trên cơ sở đó đổi mới quy trình đánh giá, lựa chọn, tuyển dụng, bổ nhiệm cán bộ. Đây là nhấn mạnh của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn tại Hội nghị tổng kết công tác phối hợp giữa Đảng đoàn Quốc hội với Đảng ủy cơ quan Văn phòng Quốc hội năm 2024, bàn phương hướng, nhiệm vụ năm 2025 diễn ra sáng qua, 19.12.

Khu tái định cư Làng Nủ
Chính sách và cuộc sống

Làng Nủ mới và tinh thần "Bộ đội Cụ Hồ"

Lễ khánh thành khu tái định cư Làng Nủ, xã Phúc Khánh, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai dự kiến tổ chức vào tuần sau. Vài ngày trước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng đã bàn giao 40 ngôi nhà tái định cư cho người dân sau 68 ngày xây dựng, vượt tiến độ 15 ngày. Những ngôi nhà tái định cư khang trang và vững chãi ở “Làng Nủ mới” không chỉ khẳng định sự quan tâm sâu sắc của Đảng, Nhà nước với người dân, nhất là những người ở vùng gặp thiên tai, khó khăn; mà còn minh chứng sống động cho những giá trị mà Quân đội nhân dân Việt Nam đã và đang đóng góp vào công cuộc xây dựng đất nước và thể hiện rõ nét phẩm chất "Bộ đội Cụ Hồ" trong thời bình.

Bảo đảm không có “khoảng trống” pháp lý
Chính sách và cuộc sống

Bảo đảm không có “khoảng trống” pháp lý

Đến thời điểm này, kế hoạch định hướng, sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy đang được các cấp, các ngành tập trung triển khai một cách quyết liệt nhằm hướng tới mục tiêu cao nhất là hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Tuy nhiên, một trong những điều kiện đặc biệt quan trọng kèm theo đó là hệ thống văn bản quy phạm pháp luật cũng cần được rà soát, sửa đổi để bảo đảm không có “khoảng trống”.

Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Viết Chức
Diễn đàn Quốc hội

Xây dựng bộ máy “tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả”

TS. Nguyễn Viết Chức - nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng (nay là Ủy ban Văn hóa, Giáo dục) tin tưởng, chủ trương tinh gọn bộ máy của cả hệ thống chính trị hiện đang được triển khai sẽ mang lại kết quả rất lớn để xây dựng bộ máy “tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả” như Tổng Bí thư Tô Lâm và Trung ương đã xác định.

Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu khai mạc Hội nghị Trung ương 10 khóa XIII
Việt Nam với kỷ nguyên mới

Bài cuối: Dựa vào Nhân dân để đổi mới tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị

PGS.TS Lê Minh Thông - Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật

Mô hình tổ chức của các tổ chức chính trị - xã hội phải đa dạng và linh hoạt hơn, thích ứng với các môi trường cụ thể của cơ quan nhà nước, sản xuất, kinh doanh, địa bàn dân cư. Tiếp tục sắp xếp lại tổ chức bộ máy của MTTQ Việt Nam, tổ chức chính trị - xã hội các cấp theo đúng tính chất của một tổ chức chính trị - xã hội đại diện cho ý chí, nguyện vọng và lợi ích của người dân, không rập khuôn máy móc theo mô hình cơ quan nhà nước. Tập trung xây dựng tổ chức bộ máy hợp lý tại cấp trung ương và cấp cơ sở, tinh gọn thực chất và mạnh mẽ cơ cấu tổ chức tại cấp trung gian, giảm đầu mối trực thuộc.

Ảnh minh họa
Quốc hội và Cử tri

Chính sách cho cán bộ dôi dư - cần “thấu tình đạt lý”

Từng cơ quan, đơn vị phải thực hiện tốt công tác chính trị tư tưởng và chế độ, chính sách đối với cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, người lao động bị ảnh hưởng do sắp xếp lại tổ chức, bộ máy; bảo đảm công bằng, công khai, khách quan, không để phát sinh phức tạp. Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh điều này tại Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW mới đây.

Tổng Bí thư Tô Lâm trực tiếp trao đổi chuyên đề “Kỷ nguyên phát triển mới - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam” tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh ngày 25.11.2024. Ảnh: Lâm Hiển
Quốc hội và Cử tri

Bài 3: Sắp xếp, kiện toàn bộ máy rõ về chức năng, tinh gọn về tổ chức, hiệu quả về hoạt động

PGS.TS Lê Minh Thông - Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật
Để sắp xếp, kiện toàn hợp lý tổ chức bộ máy nhà nước trong giai đoạn phát triển mới cần tiếp tục đổi mới tư duy về Nhà nước. Theo đó, tư duy lại vai trò của Nhà nước trong điều kiện hiện nay ở nước ta, cụ thể cần đổi mới nhận thức trên một số vấn đề cơ bản.

Ảnh minh họa
Chính sách và cuộc sống

Hoãn xuất cảnh khi nợ thuế: thực thi sao cho hợp lý?

Bộ Tài chính đang lấy ý kiến đóng góp về dự thảo Nghị định hướng dẫn thực hiện khoản 9 Điều 6 của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 7 luật, liên quan đến ngưỡng nợ thuế và thời gian nợ đối với các trường hợp bị tạm hoãn xuất cảnh. Dự thảo này dự kiến có hiệu lực từ ngày 1.1.2025.

Tổng Bí thư Tô Lâm dự và phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị toàn quốc quán triệt triển khai tổng kết Nghị quyết số 18 của Trung ương
Quốc hội và Cử tri

Tạo động lực để cán bộ sẵn sàng chấp nhận thay đổi, sẵn sàng hy sinh vì lợi ích chung

PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục

Việc sáp nhập và tinh gọn bộ máy là một phần quan trọng trong chiến lược nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị. Tuy nhiên, quá trình này cũng có những thách thức, nhất là vấn đề xử lý cán bộ dôi dư. Những người làm công tác quản lý, công chức và viên chức bị ảnh hưởng bởi các đợt sáp nhập, thu gọn bộ máy không chỉ phải đối mặt với sự thay đổi trong công việc mà còn là những điều chỉnh trong cuộc sống cá nhân và sự nghiệp. Vì vậy, việc tìm ra một phương án xử lý hài hòa, vừa đảm bảo quyền lợi cho cán bộ, công chức bị dôi dư, vừa không làm gián đoạn tiến trình cải cách là một nhiệm vụ hết sức quan trọng.

Khởi đầu mới…
Chính sách và cuộc sống

Khởi đầu mới…

Theo kế hoạch định hướng, sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của Chính phủ, Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp sẽ kết thúc hoạt động và chuyển 19 tập đoàn, tổng công ty về các bộ, ngành quản lý.

Cử tri huyện Xuân Lộc phát biểu ý kiến tại buổi tiếp xúc. Ảnh: Hoàng Oanh
Quốc hội và Cử tri

Đồng Nai: Nhiều kiến nghị liên quan đến cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, xóa nhà tạm, nhà dột nát

Sau Kỳ họp thứ Tám, Quốc hội Khóa XV, ngày 13.12, Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Nai đã tổ chức TXCT phường Bảo Vinh, thành phố Long Khánh và huyện Xuân Lộc để thông tin đến cử tri kết quả kỳ họp; đồng thời, lắng nghe các ý kiến, kiến nghị của cử tri.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn và các đại biểu dự Kỳ họp thứ 20, HĐND TP. Hà Nội Khóa XVI
Chính sách và cuộc sống

Tăng tốc ở địa phương

Trung ương, Quốc hội, Chính phủ triển khai đến đâu thì bộ, ngành, địa phương phải bắt nhịp đến đấy. Có như vậy, chủ trương phân cấp, phân quyền mạnh mẽ cho địa phương mới thực sự ý nghĩa và hiệu quả.