Việt sử giai thoại: Huyền thoại về Lý Ông Trọng

“Vương họ Lý, húy là Ông Trọng, người huyện Từ Liêm, mình cao hai trượng ba thước, khí chất cương nghị và mạnh mẽ hơn hẳn người thường. Khi còn trẻ, Vương có làm một chức quan nhỏ ở huyện, thường bị quan trên quở trách, nên đã than rằng:

Ta từng nuôi chí hăng hái như chim loan chim phụng, khao khát được bay xa muôn dặm, có đâu chịu làm kẻ tôi tớ để người ta bắt nạt mình?

Nói rồi, liền từ chức mà đi học, chẳng bao lâu thì thông hiểu sử kinh. Vương sang nước Tần, làm quan tới chức Tư Lệ Hiệu Úy. Tần Thủy Hoàng thu phục được cả thiên hạ, bèn sai Vương đem quân ra giữ đất Lâm Thao(1). Bấy giờ, uy danh của Vương lừng lẫy, khiến cho rợ Hung Nô (chỉ chung các bộ tộc phía Bắc của Trung Quốc–NKT) phải khiếp sợ. Tần Thủy Hoàng rất quý mến Vương. Khi đã già, Vương xin về quê nhà để nghỉ. Tần Thủy Hoàng sai đúc tượng bằng đồng, hình dạng giống hệt như Vương, đặt ở phía ngoài cửa Tư Mã. Tượng ấy lớn, trong có thể chứa được hàng chục người, mỗi khi có sứ giả của nước ngoài đến, Tần Thủy Hoàng bí mật sai người chui vào khiến cho tượng cử động được. Rợ Hung Nô cho là quan Tư Lệ Hiệu Úy người họ Lý hãy còn sống, cho nên chúng không dám đụng đến biên cương.

Thời Trinh Nguyên(2), Đường Đức Tông sai Triệu Xương sang làm quan đô hộ ở nước ta. Triệu Xương thường vào chơi đất Từ Liêm, có lần về, nằm mơ thấy cùng với Lý Ông Trọng bàn chuyện chính trị và giảng sách TẢ TRUYỆN(3). Triệu Xương lấy làm lạ, bèn hỏi thăm và tìm đến chỗ nhà cũ của Vương, thấy nơi ấy chỉ còn là một vùng hoang vu bùn lầy nước đọng, cây cối um tùm, nền cũ thì đã bị rêu phong phủ đầy. Triệu Xương bèn xây dựng một ngôi đền vừa cao vừa rộng rồi sửa lễ đem đến tế”.

Lời bàn: Lý Ông Trọng thân hình cao lớn khác thường nhưng lúc đầu do là người ít chữ nghĩa, cho nên mới bị quan trên bắt nạt. Sự khác thường ấy được coi là đồng nghĩa với sự xấu xí đó thôi. Nhưng cũng Lý Ông Trọng, nhờ quyết chí học mà thành tài nên có uy danh lẫy lừng khắp Trung Quốc, đến cả Tần Thủy Hoàng mà cũng phải bày tỏ sự kính nể, thì sự cao lớn khác thường bỗng trở nên đồng nghĩa với cái đẹp, lạ thay!

Chẳng phải miệng thế luôn chênh lệch mà sự đời xưa nay vẫn như vậy, nếu to xác mà vô tích sự thì được chê đã là may, bị khinh khi mới là phải. Ở đời, có ai tính giá trị con người bằng cách đem lên cân hoặc đo đâu.

Giữa Lý Ông Trọng là con người có thật với nhân vật lịch sử mang tên Lý Ông Trọng trong Việt điện u linh tập, hẳn nhiên là hoàn toàn khác nhau. Vẫn biết là như vậy, nhưng nếu có ai đó cứ cố tình tìm kiếm để rồi chứng minh cho kỳ được sự khác nhau, thì đó đúng là sự điên rồ. Sử bao giờ cũng có cách dạy đời rất riêng của sử. Đôi khi lớp vỏ huyền thoại chính là sức hấp dẫn mạnh mẽ để rồi sau nhiều phen tiếp cận và suy tư, người ta bỗng thấy được một cái gì đó rất thật, ẩn náu lấp lánh ở phía sau.

ấËn tượng sau cùng của Lý Ông Trọng chính là ở cái chí lập thân nhưng ấn tượng ban đầu của Lý Ông Trọng lại là sự to lớn đến độ phi thường. Ai dừng lại ở ấn tượng ban đầu thì xin được nói ngay rằng họ chỉ thuộc vào loại bình thường và cũng đang có xu hướng trở nên tầm thường, đáng sợ lắm. Ai thấm được ấn tượng thứ hai và trăn trở mãi với ấn tượng thứ hai, thì xin được kính cẩn mà thưa rằng, chính họ đang có xu hướng trở thành người phi thường đấy.

__________________

1. Đất này thuộc Trung Quốc chứ không phải là huyện Lâm Thao, Phú Thọ của nước ta.

2. Niên hiệu của Đường Đức Tông, dùng từ năm 785-805.

3. Tên của một tác phẩm do Tả Khâu Minh, người Trung Quốc đời Chu biên soạn, được Nho gia rất đề cao.