Những cột mốc quan trọng
Hành trình hướng tới một thế giới không khói thuốc bắt đầu bằng những cột mốc quan trọng, đáng chú ý là quyết định lịch sử của Ireland vào ngày 29.3.2004. Khi Ireland trở thành quốc gia đầu tiên thực thi lệnh cấm toàn diện về hút thuốc lá trong nhà nơi làm việc, nhà hàng và địa điểm giải trí, điều này báo trước sự thay đổi lớn trong chiến lược kiểm soát thuốc lá toàn cầu. Mặc dù gặp phải nhiều phản ứng khác nhau, từ khen ngợi đến chỉ trích, sáng kiến táo bạo này đã gây ra hiệu ứng domino, thúc đẩy một làn sóng chính sách tương tự trên toàn thế giới.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) từng cảnh báo, số ca tử vong liên quan đến thuốc lá vượt quá 8 triệu người mỗi năm trên toàn cầu, trong đó 1,2 triệu ca do phơi nhiễm khói thuốc thụ động (là khói phát ra từ thuốc lá hoặc từ các sản phẩm thuốc lá, khói thuốc do người hút thuốc thở ra). Hút thuốc vẫn là nguy cơ phổ biến đối với các bệnh có thể gây tử vong như ung thư phổi, tim và đột quỵ, tạo thành một trong những thách thức sức khỏe cộng đồng lớn nhất trong thời đại chúng ta.
Vì vậy, các Chính phủ đang hết sức nỗ lực để củng cố khuôn khổ pháp lý hiện có, giảm bớt căng thẳng cho hệ thống y tế công cộng, nhất là sau khi hệ thống này phải đối mặt với đại dịch toàn cầu như Covid-19 vừa qua. Đáng chú ý, nhiều quốc gia cũng đang đặt mục tiêu cấm hút thuốc ngoài trời như là vùng biên giới trong việc kiểm soát thuốc lá.
Góc nhìn từ quốc gia
Bồ Đào Nha nổi lên như quốc gia tiên phong trong vấn đề này, khi công bố dự thảo luật nhằm hạn chế việc bán thuốc lá và hút thuốc lá ở ngoài trời tại những địa điểm công cộng vào mùa Thu năm 2023. Các biện pháp được đề xuất bao gồm lệnh cấm sâu rộng đối với hút thuốc ngoài trời trong các quán bar, nhà hàng, cơ sở giáo dục và địa điểm thể thao, bên cạnh việc hạn chế bán thuốc lá cho các nhà cung cấp được cấp phép và các cửa hàng ở sân bay từ năm 2025. Lệnh cấm này cũng sẽ mở rộng sang thuốc lá điện tử. Áp dụng cách tiếp cận nhiều mặt, Bồ Đào Nha tìm cách ngăn chặn sự khởi đầu hút thuốc của giới trẻ bằng cách hạn chế quảng bá thuốc lá và thuốc lá điện tử. Mục tiêu của Chính phủ là đạt được “thế hệ không khói thuốc” vào năm 2040.
Tương tự, Canada kiên quyết cam kết hiện thực hóa một tương lai không khói thuốc, đặt mục tiêu giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá xuống dưới 5% vào năm 2035. Dựa trên các quy định về nhãn cảnh báo hiện có, Bộ Y tế Canada sẵn sàng thực hiện nhiều biện pháp đột phá, bao gồm in các thông điệp cảnh báo trực tiếp trên giấy lọc thuốc lá và các sản phẩm tương tự. Cách tiếp cận sáng tạo này nhằm mục đích nâng cao khả năng hiển thị và tăng cường tác dụng ngăn chặn của các cảnh báo sức khỏe, từ đó giúp các cá nhân đưa ra lựa chọn sáng suốt.
Australia lại có quan điểm chủ động mở rộng sang các sáng kiến lấy thanh niên làm trung tâm, trong đó bang lớn nhất Queensland đi đầu trong nỗ lực thiết lập môi trường không khói thuốc trong khuôn viên trường học lẫn các sự kiện dành cho trẻ em và người dưới 18 tuổi. Đồng thời, bang Queensland cũng khởi động một cuộc điều tra nhằm thiết lập các quy định chặt chẽ hơn đối với thuốc lá điện tử. Điều này phản ánh cách tiếp cận nhiều mặt trong việc kiểm soát thuốc lá và bảo vệ thanh niên, thiếu niên.
Pháp lặp lại quan điểm trên bằng lập trường kiên quyết chống lại thuốc lá điện tử, bằng cách lên kế hoạch cấm các sản phẩm này để bảo vệ giới trẻ khỏi chứng nghiện nicotin. Cam kết của Tổng thống Emmanuel Macron trong việc thúc đẩy một “thế hệ không thuốc lá”, được công bố vào năm 2021, nhấn mạnh chiến lược toàn diện bao gồm tăng giá thuốc lá, mở rộng khu vực cấm hút thuốc và các biện pháp can thiệp có mục tiêu nhắm vào giới trẻ. Kế hoạch của nhà lãnh đạo này là tất cả những người 20 tuổi vào năm 2030 sẽ không hút thuốc lá.
Nhìn sang châu Mỹ, Mexico nổi lên như nước đi đầu trong việc thúc đẩy pháp luật chống thuốc lá, khi ban hành các luật nghiêm ngặt bậc nhất thế giới. Chính phủ đã mở rộng lệnh cấm hút thuốc hiện tại trong môi trường khách sạn và nơi làm việc để áp dụng cho tất cả các không gian công cộng - bao gồm cả công viên và bãi biển. Nếu được thực thi nghiêm túc, điều này sẽ hạn chế việc hút thuốc ở nhà riêng. Ngoài ra, quảng cáo thuốc lá hiện đã bị cấm hoàn toàn, vì vậy sản phẩm gây nghiện này sẽ thậm chí không được trưng bày tại cửa hàng nữa.
Trong khi đó, Vương quốc Anh đưa ra lộ trình tiên phong với luật mới dự kiến có hiệu lực vào năm 2024, sẵn sàng nâng dần độ tuổi hợp pháp được mua thuốc lá hàng năm, bảo đảm rằng các cá nhân dưới 14 tuổi sẽ không bao giờ được tiếp cận với các sản phẩm thuốc lá. Cùng với các quy định nghiêm ngặt về tiếp thị thuốc lá điện tử, các biện pháp trên nhấn mạnh cam kết của Vương quốc Anh trong việc hạn chế tỷ lệ hút thuốc và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
