Việt Nam – Nhật Bản: Nâng tầm hợp tác, vượt qua thách thức thời cuộc
Quan hệ Việt Nam – Nhật Bản đang ở giai đoạn phát triển tốt đẹp nhất kể từ khi hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao cách đây hơn 50 năm.
Đó là nhấn mạnh của đại diện 2 quốc gia tham gia Diễn đàn “Quan hệ đối tác Việt Nam - Nhật Bản: Hợp tác và Phát triển trong bối cảnh biến động toàn cầu". Sự kiện tổ chức tại Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội ngày 3/10.
"Giai đoạn phát triển tốt đẹp nhất"
Phát biểu khai mạc Diễn đàn, Đại sứ Việt Nam tại Nhật Bản Phạm Quang Hiệu nhấn mạnh, việc nâng cấp quan hệ đối tác chiến lược toàn diện đã đưa hợp tác Việt - Nhật bước sang giai đoạn phát triển toàn diện nhất trong hơn 50 năm qua.
Đại sứ đặc biệt đánh giá cao cam kết của Nhật Bản trong việc thúc đẩy chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, đổi mới sáng tạo và khoa học công nghệ, coi đây là những động lực giúp Việt Nam hiện thực hóa mục tiêu trở thành quốc gia phát triển vào năm 2045.
Ông Tạ Đức Minh - Tham tán Thương mại Việt Nam tại Nhật Bản cho biết, quan hệ Việt Nam – Nhật Bản đang ở giai đoạn phát triển tốt đẹp nhất kể từ khi hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao cách đây hơn 50 năm.
Tháng 11/2023, hai nước đã chính thức nâng cấp quan hệ lên Đối tác Chiến lược toàn diện vì hòa bình và thịnh vượng tại châu Á và trên thế giới. Đây là bước ngoặt mang tính lịch sử, phản ánh sự tin cậy chiến lược cao độ và mong muốn hợp tác lâu dài của hai quốc gia.
Trong năm 2023, hai bên đã tổ chức nhiều hoạt động kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao (1973–2023). Những hoạt động này không chỉ là dịp để tổng kết chặng đường hợp tác đã qua, mà còn mở ra một giai đoạn mới với những kỳ vọng to lớn trong hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư, văn hóa và giao lưu nhân dân.
Về tình hình thương mại song phương, mặc dù năm 2024 kinh tế thế giới gặp nhiều khó khăn do lạm phát kéo dài, nhu cầu tiêu dùng sụt giảm, nhưng thương mại song phương Việt Nam – Nhật Bản vẫn duy trì ổn định. Bước sang năm 2025, tình hình đã có những tín hiệu phục hồi tích cực:
Trong 7 tháng năm 2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu giữa Việt Nam với Nhật Bản đạt gần 28,92 tỷ USD, tăng 9,57% so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó, xuất khẩu hàng hóa từ Việt Nam sang Nhật Bản đạt 15,15 tỷ USD, tăng 10,04% so với cùng kỳ năm 2025; nhập khẩu của Việt Nam từ Nhật Bản đạt hơn 13,77 tỷ USD, tăng 9,06% so với cùng kỳ năm 2024.
Việt Nam xuất siêu sang Nhật Bản trong 7 tháng đầu năm 2025 là 1,37 tỷ USD, tăng 20,96% so với cùng kỳ năm 2024. Các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sang Nhật Bản gồm: dệt may, da giày, thủy sản, nông sản chế biến, điện tử và linh kiện.
Ngược lại, Việt Nam nhập khẩu từ Nhật Bản chủ yếu là máy móc, thiết bị, công nghệ và nguyên liệu phục vụ sản xuất. Những con số trên cho thấy, bất chấp biến động toàn cầu, thương mại Việt Nam – Nhật Bản vẫn duy trì đà tăng trưởng, chứng tỏ tính bền vững và khả năng thích ứng của quan hệ kinh tế hai nước.
Trong những năm qua, các doanh nghiệp Nhật Bản đã góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy hỗ trợ ngành công nghiệp Việt Nam nâng cao trình độ công nghệ và năng lực sản xuất, đặc biệt là việc tham gia ngày càng sâu rộng vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
Bên cạnh hoạt động hợp tác, đầu tư kinh doanh của các doanh nghiệp Nhật Bản, chính phủ Nhật Bản cũng luôn là đối tác hàng đầu phối hợp, hỗ trợ Việt Nam xây dựng các chính sách chủ đạo để thúc đẩy phát triển các ngành công nghiệp trọng điểm thông qua Chiến lược công nghiệp hóa Việt Nam- Nhật Bản và sáng kiến Đối tác hợp tác đổi mới công nghệ Việt Nam – Nhật Bản. Các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sang Nhật Bản gồm: dệt may, da giày, thủy sản, nông sản chế biến, điện tử và linh kiện.
Ngược lại, Việt Nam nhập khẩu từ Nhật Bản chủ yếu là máy móc, thiết bị, công nghệ và nguyên liệu phục vụ sản xuất. Những con số trên cho thấy, bất chấp biến động toàn cầu, thương mại Việt Nam – Nhật Bản vẫn duy trì đà tăng trưởng, chứng tỏ tính bền vững và khả năng thích ứng của quan hệ kinh tế hai nước.
Về đầu tư, Nhật Bản tiếp tục là một trong những nhà đầu tư lớn nhất tại Việt Nam. Tính lũy kế đến hết tháng 7/2025 Nhật bản có 5.608 dự án FDI của Nhật Bản đang hoạt động tại Việt Nam, với tổng vốn đăng ký đạt 79,4 tỷ USD.
Riêng 8 tháng đầu năm 2025, vốn đăng ký mới đạt 877,9 triệu USD, chiếm 8% tổng vốn đăng ký mới của tất cả các quốc gia và vùng lãnh thổ. Đây là một tín hiệu rất khả quan cho thấy các nhà đầu tư Nhật Bản vẫn xem Việt Nam là một điểm đến đầu tư hấp dẫn và an toàn. Các dự án của Nhật Bản tập trung vào những lĩnh vực then chốt như: công nghiệp chế biến chế tạo, sản xuất linh kiện điện tử,
phân phối điện, bất động sản và gần đây là năng lượng tái tạo. Điểm nổi bật của FDI Nhật Bản là chất lượng và hiệu quả cao, tuân thủ quy định, đóng góp tích cực cho tăng trưởng, tạo việc làm và thúc đẩy chuyển giao công nghệ cho Việt Nam.
Doanh nghiệp Việt – Nhật: Hướng đến hợp tác bình đẳng
Đánh giá quan hệ hợp tác kinh tế, thương mại Việt Nam - Nhật Bản đạt được những thành tựu khả quan, ông Tạ Đức Minh phân tích các nhân tố thuận lợi và động lực hợp tác:
Thứ nhất, hợp tác Việt Nam – Nhật Bản hiện đang ở giai đoạn tốt đẹp nhất từ trước đến nay. Hai nước hợp tác chặt chẽ trong nhiều lĩnh vực, từ cấp Trung ương tới địa phương. Nhật Bản là một trong số ít quốc gia có quan hệ ngoại giao Đối tác chiến lược toàn diện với Việt Nam.
Thứ hai, các Hiệp định thương mại tự do song phương và đa phương mà hai Bên tham gia, đặc biệt là Hiệp định đối tác kinh tế Việt Nam – Nhật Bản (VJEPA); Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện ASEAN – Nhật Bản (AJCEP); Hiệp định Đối tác toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định đối tác Kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) đang trở thành những xung lực thúc đẩy hợp tác kinh tế, thương mại giữa Việt Nam – Nhật Bản và doanh nghiệp hai nước sẽ là những chủ thể được hưởng lợi từ các Hiệp định thương mại tự do này.
Thứ ba, Chính phủ Việt nam rất quan tâm đến tình hình hợp tác của các doanh nghiệp Nhật Bản với doanh nghiệp Việt Nam, luôn tạo mọi điều kiện tốt nhất để giải quyết kịp thời các khó khăn cũng như triển khai các biện pháp hỗ trợ cần thiết để thúc đẩy hợp tác sâu rộng giữa doanh nghiệp Việt Nam và Nhật Bản.
Thứ tư, cộng đồng doanh nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam được hình thành trong một thời gian dài, tiếp tục được mở rộng và có xu hướng gắn bó lâu dài với thị trường Việt Nam.
"Theo xu hướng gần đây, khoảng một nửa số doanh nghiệp Nhật bản tại Việt Nam hoạt động theo định hướng xuất khẩu và nửa còn lại hướng vào thị trường nội địa khá tiềm năng của Việt Nam với quy mô 100 triệu dân", Ông Minh chỉ rõ
Bên cạnh những thuận lợi, hợp tác kinh tế – thương mại hai nước cũng đối diện nhiều thách thức như bối cảnh quốc tế bất ổn; một số mặt hàng nông sản và thực phẩm của Việt Nam vẫn gặp nhiều thách thức khi xuất khẩu vào Nhật Bản; năng lực nội tại còn hạn chế, cạnh tranh quốc tế;... Những yếu tố này đòi hỏi cả Chính phủ lẫn doanh nghiệp hai nước cần có chiến lược hợp tác linh hoạt, sáng tạo để vượt qua.
Dưới góc nhìn thực tiễn thị trường, TS Phan Hữu Duy Quốc – Chủ tịch HĐQT Tổng công ty Xây dựng số 1 (CC1) nhấn mạnh, sự đồng hành bền bỉ của Nhật Bản trong quá trình phát triển hạ tầng Việt Nam.
Từ hầm Hải Vân, cầu Bãi Cháy, cầu Cần Thơ, hầm Thủ Thiêm đến cầu Nhật Tân, cao tốc Quảng Ngãi – Đà Nẵng và tuyến Metro số 1… đều là những công trình mang dấu ấn đậm nét với sự hỗ trợ về vốn ODA, công nghệ và kinh nghiệm từ Nhật Bản, góp phần rút ngắn khoảng cách đi lại, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội cho nhiều vùng miền.
Tuy nhiên, nguồn vốn ODA từ Nhật Bản dành cho Việt Nam đang có xu hướng giảm, trong khi các nhà thầu Nhật ngày càng phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt.
Theo ông Quốc, hợp tác hai nước cần bước sang giai đoạn mới, không dừng lại ở hỗ trợ một chiều, mà phải hướng đến sự hợp tác bình đẳng giữa doanh nghiệp Việt Nam và Nhật Bản.
“Để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế, cách hiệu quả nhất là hợp tác chặt chẽ với doanh nghiệp và nguồn nhân lực địa phương. Tôi mong muốn cùng các đối tác Nhật Bản trở thành những người bạn đồng hành ngang hàng, triển khai các dự án hạ tầng chất lượng cao, bền vững tại Việt Nam", TS Quốc bày tỏ.
