"Việt Nam đã toàn cầu hóa triệt để"

Chinh phục được phương Tây làm chúng ta tự tin hơn

- Ở góc độ nhà nghiên cứu, ông phác họa bức tranh kinh tế Việt Nam ở thời điểm này thế nào?

- Nhìn lại chặng đường 75 năm phát triển kinh tế Việt Nam, đặc biệt là quá trình Đổi Mới của Đảng ta đối với các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế - xã hội, với tư cách là một công dân, một nhà khoa học, tôi cảm thấy rất tự hào.

Khi nói đến lịch sử đất nước, nói đến Đổi Mới thì phải biết rõ chúng ta đổi mới từ đâu. Chúng ta tiến hành cuộc kháng chiến thần thánh dài gần nửa thế kỷ bằng cách rèn luyện lòng căm thù đế quốc thực dân. Lòng căm thù nào khi tích luỹ cũng có các vấn đề tinh thần, tư tưởng, nhận thức. Việc trút bỏ một số định kiến được tích luỹ lâu dài để tiến hành công cuộc Đổi Mới là một cuộc lột xác. Dân tộc chúng ta đã lột xác, trở thành một thành viên của phong trào toàn cầu hóa và đã ghi được những điểm căn bản trong quá trình toàn cầu hóa ấy. Có thể nói Việt Nam là một nước toàn cầu hóa triệt để và đấy là niềm tự hào cơ bản của chúng ta.

- Biểu hiện của sự toàn cầu hóa triệt để là gì, thưa ông?

- Chúng ta thoát ra khỏi sự cấm vận của phương Tây một cách ngoạn mục trong những năm gần đây.

Không những thế, chúng ta đã bắt đầu hấp dẫn họ. Thái độ của Tổng thống Mỹ, Chính phủ Mỹ, thái độ của châu Âu đối với Việt Nam gần đây cho thấy chúng ta đã chinh phục được phương Tây bằng quá trình tham gia toàn cầu hóa. Mới đây nhất, Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA), trước đó là Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP)… được thông qua là những minh chứng sống động và cụ thể.

Chinh phục được phương Tây làm cho chúng ta tự tin hơn. Tuy nhiên, cần phải rất cẩn thận với sự tự tin này, vì đôi khi nó có thể biến chúng ta thành ngạo nghễ, tự mãn một cách vô lý, gây phản tác dụng. Hay nói cho đúng là chúng ta có quyền tự hào một cách tỉnh táo đối với tất cả những tiến bộ của chúng ta trong quá trình toàn cầu hóa.

Mọi lợi ích mà nền kinh tế Việt Nam có đều nằm trong các quan hệ quốc tế của chúng ta với các quốc gia chiến lược như Mỹ, Trung Quốc, Nga, Nhật Bản và Liên minh châu Âu. Các đối tượng chiến lược như vậy có các đòi hỏi của nó và các đòi hỏi ấy được thể hiện trong quá trình uốn nắn lại quy tắc toàn cầu hóa trong giai đoạn sắp tới. Hiểu biết các quy tắc của các lực lượng chiến lược quốc tế sẽ giúp chúng ta xây dựng chính sách đối ngoại về kinh tế một cách đúng đắn.

Cải cách ở Quốc hội là điểm sáng quan trọng

- Ông nghĩ gì về vai trò của Quốc hội trong quá trình đổi mới, cải cách của đất nước?

- Quốc hội là một trong những điểm sáng quan trọng trong quá trình đổi mới, cải cách dẫn đến sự tiến bộ phát triển kinh tế. Nếu như cải cách ở Chính phủ để tìm ra các giải pháp cho phát triển kinh tế thuần túy thì cải cách ở Quốc hội là tìm giải pháp cho phát triển xã hội. Quốc hội, với tư cách cơ quan lập pháp, có quyền tự hào về các thành tựu của mình trong việc tạo ra những cải cách cơ bản để cấu tạo lại xã hội Việt Nam cho phù hợp với sự phát triển.

- Ông có thể nêu một vài ví dụ?

- Việc xây dựng các luật theo tinh thần của Đổi Mới là đóng góp của Quốc hội, mà đỉnh cao nhất là Hiến pháp năm 2013. Xây dựng Hiến pháp là cả một sự sáng tạo chính trị, đi giữa cái đúng đắn đang tìm và cái sai đã trông thấy là một nghệ thuật nhận thức. Tất nhiên, trong quá trình sửa đổi Hiến pháp 2013 có những lúc chúng ta cũng hơi chủ quan nhưng đã khắc phục một cách nhanh chóng, nhạy cảm và chính xác.

Hoặc Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự đều được sửa đổi nhằm đưa ra các chế tài trừng phạt phù hợp và khắc phục những cái sai cũ để có thể đáp ứng được nhu cầu của Đảng trong việc chấn chỉnh lại nền chính trị theo tinh thần 2 Nghị quyết 4 của Trung ương Đảng Khóa XI (về một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay - PV) và Khóa XII (về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ - PV).

Nhìn lại những sửa đổi trong Hiến pháp, luật pháp, chúng ta thấy Quốc hội đi rất sát theo các lối tránh rủi ro mà Đảng ta có trong quá trình Đổi Mới. Đây là điều vô cùng quan trọng. Nếu không có công cụ luật pháp tốt thì xã hội vừa không có chế tài để uốn nắn hành vi của Nhà nước nói chung vừa không có công cụ cơ bản làm cho xã hội trở nên nghiêm túc hơn đối với việc xây dựng Nhà nước pháp quyền.

Tôi cho rằng, Quốc hội đã làm rất đúng và đi rất sát đối với tinh thần của Nghị quyết Đại hội XII của Đảng và cũng đang đi sát với tinh thần chuẩn bị Đại hội XIII. Bám sát các diễn biến chính trị là công việc mà tất cả các cơ cấu quyền lực nhà nước đều phải làm, Quốc hội là một trong những cơ cấu trung tâm như vậy.

Ổn định chính trị để tạo nền tảng phát triển

- Tới đây, Đại hội XIII của Đảng sẽ thông qua Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2025 và Chiến lược phát triển giai đoạn 2021 - 2030. Theo ông, cần lưu ý những vấn đề gì trong xây dựng chiến lược này?

- "Bộ" điều kiện gây trở ngại đối với sự phát triển kinh tế - xã hội gồm có sự yếu kém, nghèo nàn, dốt nát, tham nhũng. Trong đó, tham nhũng gây rắc rối nhiều nhất. Nó chia rẽ xã hội, chia rẽ các lực lượng chính trị, chia rẽ các lực lượng trí thức, chia rẽ nhận thức vì người ta không tin nhau. Tham nhũng làm cho nhiều chính sách trở nên "vô sinh" xét theo quan niệm về phát triển.

Vì vậy, Đảng ta cần phải kiên trì trong việc đẩy mạnh thực hiện 2 Nghị quyết 4, kiên quyết chống tham nhũng ở tất cả phương diện, làm trong sáng tất cả các động cơ để xây dựng các chính sách kinh tế - xã hội. Quốc hội, Chính phủ, Quốc hội phải nghiêm túc nhìn nhận rằng giữ gìn sự trong sạch trong các hoạt động là công cụ chính trị cơ bản để tạo lập địa vị chính thức và tích cực của mình đối với sự phát triển.

Đảng, Nhà nước cần phải luôn luôn tỉnh táo, luôn luôn khiêm tốn, luôn luôn cảnh giác để không bị các lực lượng, các nhóm lợi ích lợi dụng. Chỉ cần “sểnh” ra một chút là các nhóm lợi ích sẽ “bắt sống” ý chí của các nhà chính trị, làm biến dạng tất cả các động cơ có chất lượng chính trị của họ và làm mất hiệu lực các giá trị tích cực mà họ có thể tạo ra đối với tiến trình phát triển xã hội.

Để không tham nhũng cũng phải có lòng dũng cảm. Bởi vì đôi khi những kẻ hối lộ biết cách “bắt cóc” các nhà chính trị chiến lược, thậm chí còn hơn thế nữa, cho nên buộc các nhà chính trị phải cảnh giác. Trách nhiệm, sự trung thành với nghĩa vụ của nhà chính trị sẽ làm cho người ta có đủ dũng cảm.

- Như vậy, những nhà nhà hoạch định chính sách phải bảo đảm chính sách ra đời sẽ phục vụ cho lợi ích chung chứ không phải  nhóm lợi ích nào đó?

- Tư nhân hóa quyền lực chính trị là công nghệ có trên toàn cầu, ở Mỹ, Trung Quốc hay ở đâu cũng thế. Năm 1987, trong một hội thảo tại TP Hồ Chí Minh do Liên Hợp Quốc tổ chức, tôi có nói rằng: “Nếu chúng ta không tư nhân hóa nền kinh tế thì sẽ có lúc quyền lực chính trị bị tư nhân hóa. Khi quyền lực chính trị bị tư nhân hóa thì không còn phát triển, không còn sự minh bạch và đúng đắn nữa”. Vì thế chúng ta cần phải mạnh dạn làm một số việc để bảo vệ sự trong sáng của các chính sách trong quá trình phát triển. Mọi chính sách cần phải được kiểm soát bằng các tiêu chuẩn, trong đó quan trọng nhất là sự trong sáng, sự vô tư của nó đối với quyền lợi của các lực lượng xã hội khác nhau.

Chính sách cũng cần phải để tư nhân có địa vị ổn định trong những điều kiện ổn định của xã hội. Hãy để các doanh nghiệp được hình thành trong những điều kiện lành mạnh của đời sống xã hội để nó có tuổi thọ bền vững. Chừng nào bóng dáng của nhóm lợi ích còn in đậm trong chính sách kinh tế thì không thể có được điều đó!

- Theo ông, hiện giờ Việt Nam có yếu tố nào để làm nền tảng cho sự phát triển nhanh chóng?

- Có chứ! Trung thành với các nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa xã hội là điều kiện cơ bản để tạo ra một nền tảng rất cơ bản, đó là ổn định chính trị. Có những lực lượng thù địch rất muốn Việt Nam thay đổi. Các nhà chính trị chiến lược của chúng ta buộc phải cân nhắc các yếu tố như vậy, phải xem ổn định chính trị là một trong các điều kiện cơ bản hay còn gọi là điều kiện nền.

Có thể có một số lực lượng xã hội phê phán, chê bai, gièm pha… nhưng các nhà chính trị chiến lược phải đủ bản lĩnh để đứng vững trước những sự gièm pha như vậy mới có thể tạo ra nền tảng ban đầu của sự phát triển.

- Xin cảm ơn ông!