Vì sao GCC muốn trở thành một liên minh?

Ý tưởng trên đang gây tranh cãi trong nội bộ các nước thành viên. Các nước phản đối đều lo ngại quyền tự chủ về tài chính cũng như các chính sách đối nội và đối ngoại sẽ bị ảnh hưởng một khi gia nhập liên minh hoặc liên bang. Mỗi nước đều do dự việc nhường phần chủ quyền của mình cho những nước khác. Những ý tưởng trước đó về việc sử dụng đồng tiền chung và thành lập liên minh hải quan đều đã bị gạt sang một bên. Rõ ràng, mức độ liên kết và hợp tác của các nước khu vực vùng Vịnh chưa đủ chín muồi, song có vẻ như GCC vẫn muốn nhắc lại chủ đề này. Vậy điều gì đang thúc đẩy GCC tìm kiếm một mối quan hệ mật thiết hơn và đâu là động cơ phía sau dự án liên minh này? Nguyên nhân dễ nhìn thấy đó là khu vực vùng Vịnh đang và sẽ trải qua giai đoạn bất ổn lớn với nhiều nguy cơ tiềm tàng khi làn sóng Mùa xuân Ảrập vừa quét qua. Thông qua việc thúc đẩy GCC từ hội đồng trở thành một liên minh, các nước vùng Vịnh muốn tìm kiếm một tiếng nói mạnh mẽ và có sức nặng hơn trong các vấn đề quốc tế. Điều này sẽ giúp các nước thành viên tăng cường khả năng tự vệ và bảo vệ lợi ích trước các mối nguy cơ.

Các nhà lãnh đạo GCC

Mối nguy cơ lớn nhất và trước mắt đối với các nước ở khu vực vùng Vịnh giàu có này có thể nằm ngay trong thế giới Ảrập. Các cuộc nổi dậy trong năm qua đã giáng một đòn mạnh vào nhiều nền kinh tế Ảrập như ở Ai Cập, Yemen và Tunisia. Syria cũng đang đối mặt với nanh vuốt chết người của một cuộc nội chiến. Jordan tuy không xảy ra nổi dậy nhưng cũng đang phải đối mặt với các vấn đề quan trọng như đói nghèo, dân số quá đông và mức sống của người dân quá thấp, chưa tới 2 USD/ngày.

Tương phản lớn với những nước Ảrập nghèo này, thu nhập bình quân đầu người của GCC trong năm qua đạt 33.005 USD trong khi tổng sản phẩm quốc nội (GDP) toàn khối đạt không dưới 1,3 tỷ USD. Khoảng cách giàu nghèo quá lớn giữa các nước và ngay trong một nước ở thế giới Ảrập có thể là mối hiểm họa khôn lường. Các nước GCC đã giúp các nước láng giềng Ảrập nghèo hơn bằng các chương trình viện trợ song phương. Nhưng đây có lẽ là thời điểm GCC cần thiết lập một ngân hàng tái thiết và phát triển Ảrập để cứu các nền kinh tế Ảrập yếu hơn, giống như mô hình Ngân hàng Tái thiết và Phát triển châu Âu, từng giúp khôi phục Đông Âu và Nga sau khi Liên Xô tan rã.

Một mối nguy cơ khác đối với khu vực vùng Vịnh là sự thay đổi trong chính sách của Mỹ. Chú Sam đang có những biểu hiện mệt mỏi với các cuộc xung đột ở Trung Đông, bằng chứng là Mỹ đã rút khỏi Iraq, chuẩn bị rút khỏi Afghanistan và vô cùng do dự trước khả năng can thiệp quân sự vào Syria. Mỹ đang cho thấy một sự chuyển hướng chiến lược từ Trung Đông sang khu vực châu Á – Thái Bình Dương với mục tiêu tìm lại ảnh hưởng đang bị thách thức rất lớn từ Trung Quốc. Vì thế, sẽ là kém khôn ngoan nếu vùng Vịnh tiếp tục quá trông cậy vào chiếc ô bảo vệ của Mỹ. Các nước khu vực phải hiểu rằng, ưu tiên hàng đầu của Mỹ hiện nay ở Trung Đông là bảo vệ Israel chứ không phải các nước Ảrập. Điều này rất dễ hiểu bởi các cộng đồng Do Thái có ảnh hưởng rất lớn tại Mỹ trong khi ảnh hưởng của Ảrập đang ngày càng thu hẹp vì Mỹ ngày càng ít phụ thuộc vào dầu mỏ của khu vực này. Sản lượng dầu gia tăng tại Brazil, Canada và khả năng tự khai thác của chính Mỹ đang làm thay đổi nhận thức của Washington về nơi đặt lợi ích. Sau các cuộc chiến tốn kém ở Iraq, Afghanistan, Mỹ và các đồng minh châu Âu sẽ không còn muốn can thiệp để bảo vệ một nước Ảrập vùng Vịnh  lâm nguy như họ đã làm hồi năm 1991.

Trong khi đó, chừng nào vấn đề Palestine chưa được giải quyết, Israel sẽ vẫn là một mối đe dọa lớn đối với tất cả các nước Ảrập. Bất kỳ cuộc tấn công quân sự nào của Israel hoặc Mỹ nhằm vào Iran đều có thể gây những hậu quả khôn lường cho vùng Vịnh – khu vực nằm giữa hai làn đạn. Bên cạnh đó, hiện vùng Vịnh đang phải đối mặt với nhiều mối đe dọa khác. Cuộc nội chiến ngày càng khốc liệt ở Syria, sự chia rẽ phe phái sâu sắc giữa dòng Hồi giáo Shiite và Sunni trong khu vực, sự trỗi dậy của tổ chức Anh em Hồi giáo ở Ai Cập là những xu hướng có thể tác động tới sự ổn định và an ninh khu vực vùng Vịnh.

Trước những thách thức này, Ảrập Xêút đã muốn rằng, GCC cần thắt chặt mối liên kết hơn nữa giữa các thành viên, chia phần tài nguyên, phối hợp chiến lược, rót viện trợ vào các nước Ảrập khánh kiệt và cải thiện hiệu quả hoạt động của các lực lượng vũ trang. Khi đó, vùng Vịnh sẽ là một thực thể mạnh mẽ và thống nhất trước cộng đồng quốc tế.